ZABEZPIECZENIE KREDYTÓW

ZABEZPIECZENIE KREDYTÓW

zagad­nienie z.k. bankowych wynika z założe­nia zwrotności tych kredytów; banki udzielające kredytów chcą mleć pew­ność, Iż zostaną spłacone w ustalonych terminach i w tym celu szukają w róż­nych formach zabezpieczenia swoich należności. Rozróżnia się: . mate­rialne zabezpieczenie zwrotności kre­dytu, wynikające z charakteru operacji gospodarczej, na finansowanie której został udzielony; . formalne gwa­rancje dla banku ułatwiające uzyskanie spłaty kredytu w przypadku niewypła­calności lub niesumienności kredytobior­cy. W bankowości kapitalistycznej z.k. odgrywa stosunkowo dużą rolę ze wzglę­du na znaczny stopień niepewności w gospodarowaniu (niebezpieczeństwo ban­kructwa, zwłaszcza w mniejszych przed­siębiorstwach) oraz nasilenie operacji charakterze spekulacyjnym (tzn. nie związanych z realnymi procesami gos­podarczymi i podejmowanych na podsta­wie przewidywań zmian cen w przyszło­ści). Banki dążą do z.k. przez możliwie wnikliwą ocenę odpowiedzialności mająt­kowej potencjalnych kredytobiorców oraz charakteru kredytowanych opera­cji i domagania się w przypadkach wąt­pliwych gwarancji (np. zastawu, zabez­pieczenia hipotecznego lub poręczenia ze strony osób budzących zaufanie ban­ku), w przypadkach dyskonta weksli za­bezpieczenie stwarza charakter weksla uproszczone postępowanie windykacyj-ne. Szczególną formą z.k. jest ubezpie­czenie ich w zakładach ubezpieczenio­wych.W gospodarce socjalistycznej w związku ze ścisłym powiązaniem kredytowania z realnym procesem gospodarczym, wy­eliminowaniem operacji spekulacyjnych i strukturą własnościową problem for­malnego z.k. nie występuje z taką ostro­ścią. W olbrzymiej większości przypad­ków z.k. zapewnia automatycznie cha­rakter kredytowanych operacji. W sferze własności państwowej ogólno­narodowy charakter tej własności stwa­rza istotne gwarancje z.k., istnieje wprawdzie instytucja poręczenia kredy­tów przez jednostkę nadrzędną, którego bank może się domagać, gdy kredyto­wane przedsiębiorstwo nieprawidłowo gospodaruje, ale ma to charakter bar­dziej środka oddziaływania na gospo­darkę przedsiębiorstwa niż z.k. przed niewypłacalnością przedsiębiorstwa. Po­trzeba formalnego z.k. występuje nato­miast przy kredytowaniu spółdzielczości i jednostek gospodarki nieuspołecznio­nej. W stosunkach kredytowych ze spół­dzielczością i gospodarką nieuspołecznio­ną stosowane są następujące formy za­bezpieczenia: . poręczenie wekslowe członków spółdzielni, zwłaszcza człon­ków organów spółdzielni, lub osób ma­jątkowo odpowiedzialnych w gospodar­ce nieuspołecznionej; . poręczenie wg prawa cywilnego lub poręczenie wekslo­we związku spółdzielni; . przelew (ce­sja) należności od odbiorców; . za­staw na normowanych środkach obro­towych na zasadach ogólnych; . hipo­teka kaucyjna i hipoteka zwykła. Zasa­dy stosowania poszczególnych rodzajów zabezpieczenia określają przepisy banko­we.ZABEZPIECZENIE SPOŁECZNE, łączna nazwa na określenie tych wszystkich urządzeń publicznych, których zadaniem jest zabezpieczenie obywateli przez od­powiednie świadczenia społeczne przed ujemnymi następstwami utraty lub ogra­niczenia możliwości zarobkowania oraz zwiększonych obciążeń rodzinnych. W tak pojęty zakres z.s. wchodzi profilak­tyka zdrowotna i społeczna, ochrona zdrowia i zdolności do pracy (służba sanitarna i lecznicza, przemysłowa służ­ba zdrowia), bhp, opieka nad matką i dzieckiem itp., rehabilitacja lecznicza i zawodowa inwalidów i osób upośledzo­nych na zdrowiu, systemy świadczeń pieniężnych i rzeczowych w razie nie­zawinionego braku środków utrzymania wskutek braku pracy, choroby, macie­rzyństwa, inwalidztwa, starości i śmierci żywiciela (głównie przez ubezpiecze­nie społeczne, a niekiedy także uzupeł­niająco przez ubezpieczenie gospodar­cze), zaopatrzenie, pomoc (opieka) spo­łeczna, zasiłki rodzinne i inne postacie pomocy społecznej dla rodziny (np. żłob­ki, przedszkola, internaty, stypendia, wczasy, ulgi podatkowe). Instytucje te łączy wspólna idea wyrażająca się w tym, że społeczeństwo powinno zapewnić jednostce bezpieczeństwo wobec ryzyka utraty odpowiednich środków utrzyma­nia. Podstawowym środkiem do tego jest zagwarantowanie prawa do pracy, które zrealizowane w krajach socjalizmu w obrębie socjalistycznej gospodarki pla­nowej wyeliminowało najgroźniejsze ry­zyko bezrobocia. Prawo do z.s. należy w wielu krajach, zwłaszcza w krajach socjalistycznych, do podstawowych kon­stytucyjnych praw obywatelskich. Pojęcia „z.s.” używa się także w znacze­niu węższym do oznaczenia systemów zabezpieczenia na wypadek choroby, ma­cierzyństwa, inwalidztwa, starości, śmier­ci, bezrobocia oraz systemów zasiłków rodzinnych. Niektóre urządzenia z.s. obej­mują całą ludność, inne — poszczegól­ne grupy (pracownicy, inwalidzi wojen­ni, spółdzielcy itd.). Rodzaj, wysokość i zakres świadczeń są dość różnorodne.Różne także bywają zasady ich finanso­wania. Ogólnie można wyróżnić trzy za­sady: ubezpieczeniową, zaopatrzeniową i opiekuńczą.Zasada ubezpieczeniowa — fundusz świadczeń gromadzony jest ze składek ubezpieczeniowych dostosowa­nych do rozmiaru ryzyka; świadczenia są różnicowane odpowiednio do kosztów i wysokości opłacanych składek (zasada wzajemności składki i świadczenia); wy­sokość i warunki przyznawania świad­czeń ustalane są ustawowo; w razie speł­nienia się warunków ustawowych pra­cownik ma prawo do świadczeń nieza­leżnie od rzeczywistej potrzeby (posia­dania środków).Zasada zaopatrzeniowa — świadczenia określane są prawnie i sta­nowią prawo podmiotowe uprawnionych; wymiar ich zmierza jednak wyraźnie do pewnej Jednolitości na zasadzie zapew­nienia wszystkim niezbędnego minimum utrzymania; świadczenia wypłacane są z publicznych funduszy bez pobierania składki lub innych opłat socjalnych. Zasada opiekuńcza — świadcze­nia udzielane są z funduszy publicz­nych (bezskładkowo) i przyznawane in­dywidualnie wg uznania przyznającego organu.Żadna z wymienionych zasad nie jest w praktyce stosowana w czystej posta­ci, lecz na ogół występuje w połączeniu z pozostałymi, np. przyznawanie świad­czeń wg zasady opiekuńczej, tj. wg in­dywidualnego uznania potrzeby, jest zwykle ograniczone przepisami dokład­nie określającymi warunki, w których świadczenia można przyznać. Zależnie od przyjętej zasady i sposobu finansowania różne systemy z.s. są w większym lub mniejszym stopniu na­rzędziem podziału dochodu narodowego. W krajach kapitalistycznych świadczenia udzielane w obrębie z.s. uważane są za ważny środek łagodzenia rażących skut­ków nierówności w podziale dochodu narodowego, niepewności egzystencji lud­ności pracującej mają na celu łago­dzenie antagonizmów klasowych oraz ochronę panującego ustroju; przypisuje się im także pewne znaczenie jako czyn­nikowi stabilizującemu siłę nabywczą ludności. W krajach kapitalistycznych urządzenia z.s. uważane są za obce za­sadzie przedsiębiorczości indywidualnej,a świadczenia dodatkowe — za zło ko­nieczne, które powinno być utrzymane w możliwie wąskich granicach. Ostatnio, w związku z wysokim i rosnącym udzia­łem pracowników najemnych wśród ogó­łu ludności, podejmowane są próby po­godzenia urządzeń z.s. z ustrojem kapi­talistycznym w koncepcji welfarc state ( państwa dobrobytu teoria). W kra­jach socjalistycznych urządzenia z.s. sta­nowią ważne narzędzie zaspokojenia po­trzeb obywateli i podnoszenia ich pozio­mu życia zgodnie z planowym podzia­łem dochodu narodowego. Z.s. zdobywa sobie we współczesnym świecie coraz bardziej poczesne miejsce. Doniosłość jego podkreślają deklaracje i konwencje ONZ, z których do najważniejszych na­leżą Deklaracja Powszechna Praw Czło­wieka oraz Deklaracja Postępu i Rozwoju Społecznego , a także liczne konwencje i rezolucja Między­narodowej Organizacji Pracy.ZAPASY MATERIAŁOWE, oznaczają dobra materialne, znajdujące się w dys­pozycji jednostek gospodarczych i prze­znaczone do wykonania produkcyjnej lub usługowej działalności prowadzonej przez te Jednostki. Przedmiotem z.m. są dobra przeznaczone do produkcyjnego przetwo­rzenia lub zużycia na cele eksploatacyj­ne. Struktura rzeczowa z.m. jest zróżni­cowana w zależności od rodzaju działal­ności gospodarczej, do której są prze­znaczone. Np. w skład z.m. w stoczni wchodzą nie tylko blachy stalowe, z któ­rych budowane są kadłuby, lecz rów­nież całość urządzeń i sprzętu przezna­czonego do wyposażenia statków, a więc silniki napędu głównego i in., windy po­kładowe, urządzenia nawigacyjne itp. W skład z.m. wchodzą również narzędzia, materiały na narzędzia wykonywane na własne potrzeby, materiały do wykony­wania remontów, paliwo, ogumienie do pojazdów mechanicznych, odzież robo­cza, przedmioty przeznaczone na zaspo­kojenie socjalno-bytowych potrzeb pra­cowników itd.Głównymi przyczynami tworzenia z.m. przez jednostki gospodarcze są: . różni­ce między wielkością zużycia i wielko­ścią dostaw określonych materiałów w danym czasie; . sezonowy charakter po­zyskiwania niektórych surowców; . ko­nieczność technologicznego przygotowa­nia surowców do produkcji; . brak do­statecznej pewności związanej z wiel­kością strukturą materiałowych po­trzeb produkcyjnych w danym czasie; . zabezpieczenie na wypadek awarii urządzeń produkcyjnych (części zapaso­we i zamienne); . zabezpieczenie przed nieterminowymi lub niekompletnymi do­stawami. Wielkość z.m. zależy przede wszystkim od rozmiarów działalności gospodarczej jednostki, od warunków obrotu w danej grupie materiałów, a zwłaszcza od czasu wystąpienia zapo­trzebowania do momentu otrzymania żą­danego materiału, oraz od podanych wy­żej przyczyn tworzenia z.m. Wielkość z.m. obliczona w sposób racjonalny, uwzględniający całokształt warunków wpływających na nią, jest wielkością gospodarczo uzasadnioną. Na z.m. gos­podarczo uzasadnione składa się ich pod­stawowa część, wynikająca z normy zapasu, oraz część przekracza­jąca wprawdzie normę, niezbędna jed­nak ze względu na warunki towarzy­szące tworzeniu z,m. Podział z.m. na te dwie części wynika głównie z odmien­nych zasad finansowania każdej z nich. Prawidłowe obliczenie wielkości z.m. ma doniosłe znaczenie gospodarcze, ponieważ angażuje się w nie zwykle przeważającą część środków obrotowych, którymi dys­ponują Jednostki gospodarcze. Przyrost tych środków, w związku ze wzrostem działalności gospodarczej, pokrywa się częścią akumulowanego dochodu narodo­wego, dlatego wielkość z.m. znajduje po­czesne miejsce w narodowych planach gospodarczych i w planach przedsię­biorstw. W polskiej praktyce gospodar­czej przyjmuje się na ogół, że w prze­myśle na każdy wzrostu wielkości produkcji powinno przypadać nieco mniej przyrostu z.m. W rzeczywistości przyrost z.m. bywa większy i często przekracza stosunek .ZARZĄDZANIE, w znaczeniu ogólnym działanie zmierzające do spowodowania funkcjonowania rzeczy, organizacji lub osób podległych zgodnie z celem zarzą­dzającego. W treści z. zachodzą istotne różnice w zależności od pozycji zarządza­jącego. Z. zajmuje się Rada Ministrów w skali całej gospodarki, minister — w skali resortu, dyrektor zjednoczenia — w skali zgrupowanych przedsiębiorstw, a na najniższym szczeblu — mistrz lub kie­rownik oddziału, odcinka itp. kierujący zgrupowaniem stanowisk pracy. W warunkach ustroju socjalistycznego, opartego na społecznej własności środ­ków produkcji, z. służy realizacji ce­lów zadań ustalonych w narodowych planach gospodarczych w wyniku pla­nowania gospodarki narodowej. Plano­wanie i z. stanowią więc dwa ściśle po­wiązane tory działalności kierowniczej naczelnych organów państwa socjali­stycznego. Z. w skali gospodarki naro­dowej realizuje się przez: . określenie zasad środków realizacji strategicznych zadań polityki gospodarczej; . zorgani­zowanie skutecznego systemu funkcjo­nowania gospodarki narodowej; . uru­chomienie systemu bodźców, wykorzysta­nie motywów działania ludzkiego w ten sposób, aby za pomocą danego mechani­zmu funkcjonowania gospodarki osiągać możliwie najlepsze efekty gospodarcze; . zapewnienie koordynacji, a także sta­łej kontroli i nadzoru systemu z. gospo­darką narodową.W z. na szczeblu przedsiębiorstwa trudno od siebie oddzielić funkcje związane z planowaniem i z. Wg zgodnej opinii specjalistów działalność kierownicza na tym szczeblu odbywa się przez: . plano­wanie; . organizowanie, . motywowanie i pobudzanie; . kontrolę wykonania za­dań. Są to typowe elementy działalności kierowniczej, nazywane niekiedy funk­cjami z., odróżniające pracę kierowniczą od wykonawczej. Ponieważ zdolności Jednostki ludzkiej do kierowania pracą innych ludzi są ograniczone, z. wielki­mi jednostkami gospodarczymi wymaga istnienia specjalnego aparatu z., zbudo­wanego w sposób hierarchiczny: kierow­nikowi naczelnemu podlega bezpośred­nio kilku kierowników niższego szczeb­la, tym z kolei podlega kilkakrotnie większa liczba zwierzchników następne­go szczebla itd. Sposób podporządkowania niższych szczebli wyższym decydu­je o systemie zarządzania. W gospo­darce socjalistycznej z. opiera się na sformułowanych przez W. Lenina zasa­dach centralizmu demokratycznego Jednoosobowym kierownictwie. Oprócz pojęcia „z.” używa się również terminów: kierowanie, administrowanie, sterowanie. Nie ma przy tym zgodności w rozróżnie­niu ich treści. Wśród specjalistów prze­waża pogląd, że kierowanie Jest pojęciem szerszym, ponieważ dotyczy organizacji, osób i rzeczy nie tylko formalnie podle­gających kierującemu.ZAKŁADU PRACY ZAŁOGA; . w szer­szym ujęciu — ogół zatrudnionych w da­nym zakładzie bez względu na pozycję zajmowaną w organizacyjnej strukturze zakładu i posiadane indywidualne bądź społeczne cechy; . w węższym znacze­niu — ta część zatrudnionych pracowni­ków, która w obrębie funkcjonalnego podziału pracy stanowi wykonawczy personel zakładu, a więc ci spośród za­trudnionych, którzy nie wchodzą w skład zarządu zakładu lub przedsiębiorstwa; oznacza to niesłuszny z socjologicznego punktu widzenia podział pracowników zakładu na dwie zasadnicze zbiorowości: załogę i kierownictwo. W socjalistycznej gospodarce, w której istnieją różne formy własności środków produkcji, wyróżnić można w zależno­ści do sektora, w jakim występują (pań­stwowy, spółdzielczy, prywatny) trzy podstawowe rodzaje załóg: . Załoga państwowego zakładu pracy jest współwłaścicielem środków produk­cji i podmiotem uczestniczącym w za­rządzaniu zakładem; w stosunku do so­cjalistycznego państwa jako pracodawcy, reprezentowanego przez dyrektora (kie­rownika) zakładu, występuje w charakte­rze pracobiorcy; załoga państwowego za­kładu pracy Jest na ogół liczniejsza od załóg zakładów spółdzielczych i prywat­nych. . Załoga zakładu spół­dzielczego jest właścicielem spół­dzielni pracy, a funkcje nadzorcze i wy­konawcze sprawuje przez udział w spół­dzielczych organach: radzie spółdzielni i zarządzie spółdzielni. Członkowie spół­dzielni występować mogą w podwójnej roli: właścicieli oraz pracobiorców, co stanowi prawną komplikację stosunków własności i stosunków pracy. Konsekwen­cją tego dualizmu ról było powołanie związku zawodowego pracowników spół­dzielczości. . Załoga prywatne­go zakładu pracy, nieliczna ze względów formalnoprawnych, jest pozba­wiona praw własności i występuje tylko w roli pracobiorcy.W psychologicznym sensie z.z.p. stanowi zbiór indywidualnych pracowników, któ­rzy mogą wykazywać się z Jednej stro­ny zróżnicowaniem osobowości, a z dru­giej — pewną wspólną identyfikacją Integracją z zatrudniającym ich zakła­dem. Identyfikacja załogi z zakładem polega na psychicznym poczuciu zbież­ności celów, podporządkowaniu indywi­dualnego zachowania pracowniczego za­kładowym zadaniom, poczuciu dumy z przynależności do załogi. Integracja załogi oznacza proces tworzenia z zało­gi społecznej wspólnoty (przechodzenia od dobrowolnego, celowego zrzeszenia do wspólnoty, kolektywu) oraz stan sku­pienia załogi, który charakteryzuje się zwartą społeczną strukturą grup pierwot­nych i wtórnych tworzących społeczność zakładową. Wyróżnia się integrację po­ziomą i pionową. Integracja pozioma oznacza zespolenie pracowników-człon-ków załogi na tym samym szczeblu struktury organizacyjnej zakładu, inte­gracja pionowa natomiast polega na zespoleniu pracowników różnych szczebli organizacyjnej struktury, np. w zakła­dzie produkcyjnym — robotników, maj­strów, kierowników.

[Głosów:1    Średnia:5/5]

Comments

comments