XXI Zjazd partii socjalistycznych
Jednocześnie XXI Zjazd partii podkreślił konieczność zdecydowanej walki z partykularyzmem w pojmowaniu zadań kompleksowego rozwoju gospodarki. Jakże bowiem często w rozwoju ekonomiki tego lub innego rejonu nie uznawano pożytecznych związków z innymi rejonami, ze szkodą dla interesów ogólno-państwowych. Partia walczy o ścisłe przestrzeganie dyscypliny państwowej i realizowanie w pierwszym rzędzie planów dostaw dla innych rejonów ekonomicznych, republik związkowych, dla potrzeb ogólnozwiązkowych. Partykularyzm przejawia się także w wykorzystywaniu środków materiałowych i pieniężnych w sposób niezgodny z ich przeznaczeniem. W uchwale „O poważnych naruszeniach dyscypliny państwowej w wykorzystywaniu nakładów inwestycyjnych i przejawach partykularyzmu ze strony poszczególnych kierowników rad gospodarki narodowej” KC KPZR zdecydowanie potępił tendencje partykularne i zobowiązał organy partyjne, ogólnoradzieckie, gospodarcze i związkowe do prowadzenia nieprzejednanej walki o ścisłe przestrzeganie dyscypliny państwowej, do likwidacji wszelkich prób przeciwstawiania interesów lokalnych interesom ogólnopaństwowym. Konieczność walki z partykularyzmem, obowiązek ujmowania problemów technicznego doskonalenia produkcji z punktu widzenia państwowego podkreśliło również w swoich uchwałach Plenum KC KPZR w czerwcu 1959 r.A zatem prymat ujęcia politycznego przy rozwiązywaniu zagadnień gospodarczych jest konieczny w walce z wąskoresortowym ujęciem oraz z tendencjami partykularnymi, które także stanowią odmianę „ujęcia ekonomicznego”, jednakże tym razem występują, rzec można, nie w „pionowym”, lecz w „poziomym” przekroju rejonowym.Prymat polityki nad ekonomiką w ustroju socjalistycznym wyraża się nie tylko w prymacie ujęcia politycznego nad ujęciem ekonomicznym. Najważniejszym aspektem i szczególną cechą działania tej zasady jest zapewnienie partii komunistycznej — jako najwyższej formie politycznej organizacji klasy robotniczej — pozycji kierowniczej w stosunku do wszystkich ekonomicznych organizacji ludzi pracy i organów ekonomicznych państwa radzieckiego.Całe doświadczenie budownictwa socjalistycznego i budownictwa komunistycznego dowodzi, jak bardzo bezpodstawne i ogromnie szkodliwe są podejmowane przez współczesnych rewizjonistów próby pomniejszania kierowniczej roli partii komunistycznej w państwie socjalistycznym. Rewizjoniści uznają ją tylko za „czynnik ideologiczny” — „czynnik rozwoju świadomości socjalistycznej” i przyrównują do związków zawodowych, a nawet niekiedy domagają się likwidacji partii i przekazania kierownictwa walką klasową klasy robotniczej w ręce związków zawodowych. Tego rodzaju poglądy są echem od dawna zdemaskowanych oportunistycznych idei anarchosyndykalistycznych. Partia pod kierownictwem Lenina rozgromiła tak zwaną „opozycję robotniczą”, która odrywała politykę od ekonomiki, przeciwstawiała ekonomiczne i polityczne organizacje klasy robotniczej, absolutyzowała rolę związków zawodowych i żądała przekazania im całej władzy w dziedzinie produkcji.IX Zjazd partii w rezolucji „W sprawie związkówzawodowych i ich organizacji” wskazywał, że przeciw-stawianie związków zawodowych, jako ekonomicznychorganizacji klasy robotniczej, radom, jako jej organi-zacjom politycznym, jest bezsensowne i stanowi od-stępstwo od marksizmu — traktującego politykę jakoskoncentrowany wyraz, uogólnienie i doprowadzeniedo końca ekonomiki — jest odchyleniem w kierunkuburżuazyjnych, a zwłaszcza burżuazyjno-tradeunioni-stycznych przesądów. Zjazd podkreślił, że tego rodzajuprzeciwstawianie jest szczególnie niedorzeczne i szkod-liwe w epoce dyktatury proletariatu, kiedy cała jegowalka i cała jego działalność — zarówno ekonomiczna,jak i polityczna — powinna być bardziej niż kiedy-kolwiek zespolona, skoncentrowana, kierowana jednąwolą i wyrażająca się niezłomną jednością.X Zjazd partii uznał propagowanie idei anarchosyndykalistycznych za nie dające się pogodzić z przynależnością do Partii Komunistycznej. W napisanej przez Lenina rezolucji „O syndykalistycznym i anarchistycznym odchyleniu w naszej partii” wskazał: „…Tylko partia polityczna klasy robotniczej, tj. Partia Komunistyczna, jest w stanie zjednoczyć, wychować, zorganizować taką awangardę proletariatu i ogółu mas pracujących, która zdoła przeciwstawić się nieuniknionym drobnoburżuazyjnym wahaniom tych mas, tradycjom i nieuniknionym nawrotom ciasnoty zawodowej lub przesądów zawodowych wśród proletariatu i kierować całokształtem ruchu proletariackiego, a co za tym idzie, ogółem mas pracujących. Bez tego dyktatura proletariatu jest nie do pomyślenia” .A więc w kierowaniu związkami zawodowymi przez partię wyrażającą interesy ogólnoklasowe przejawia się również prymat polityki nad ekonomiką.Jednakże prymat ten przejawia się nie tylko w kierowaniu związkami zawodowymi. Partia kieruje również takimi organizacjami ekonomicznymi, jak przedsiębiorstwa przemysłowe i budowy, MTS i RTS, sowcho-zy i kołchozy. Zadaniem organizacji partyjnych jest kierowanie działalnością załóg przedsiębiorstw w taki sposób, aby gwarantowało to realizację polityki partii, łączenie bieżących zadań i interesów lokalnych z ogólnonarodowymi, państwowymi zadaniami i interesami, podporządkowanie lokalnych interesów — interesom ogólnopaństwowym. Na tym polegają funkcje organizacji partyjnych jako politycznych kierowników.Opierając się na leninowskiej nauce o jedności ekonomiki i polityki, XX Zjazd Partii potępił występujące jeszcze bezsensowne przeciwstawianie pracy politycznej i gospodarczej oraz podkreślił, że budownictwo gospodarcze stanowi jedną z najważniejszych stron pracy partyjnej. XXI Zjazd KPZR, który opracował program rozwiniętego budownictwa komunistycznego, wskazał w swojej rezolucji, co następuje: „Losy planu będą ważyły się bezpośrednio w przedsiębiorstwach i na budowach, w kołchozach i sowchozach, w instytucjach naukowych. W związku z tym jeszcze bardziej wzrasta rola terenowych instancji partyjnych, podstawowych organizacji partyjnych powołanych do mobilizowania i organizowania mas, do realizacji konkretnych zadań produkcyjnych. Organizacje partyjne powinny dążyć do tego, by w każdym przedsiębiorstwie, w każdym kołchozie, sowchozie i instytucji zapanowała atmosfera twórczej pracy i entuzjazmu produkcyjnego. Trzeba pamiętać, że zwycięstwa nie przyjdą same, że trzeba je wywalczyć i utrwalić” .Rola organizacji partyjnych w przestrzeganiu zasady prymatu polityki nad ekonomiką wzrasta również dlatego, że przede wszystkim na nich, jako na politycznych kierownikach organizacji gospodarczych i zjednoczeń, ciąży obowiązek walki z istniejącymi w naszym budownictwie gospodarczym, w rejonach ekonomicznych, antypaństwowymi tendencjami partykularnymi. Rezolucja XXI Zjazdu podkreśla: „Organizacje partyjne powinny dbać o jak najskrupulatniejsze przestrzeganie interesów państwa, aby likwidowano w zarodku najmniejsze przejawy partykularyzmu” .Podniesienie roli partyjnych organizacji w dziedzinie ekonomicznej ma na celu podjęta niedawno przez Prezydium KC KPZR uchwała o utworzeniu w podstawowych organizacjach partyjnych przy przedsiębiorstwach produkcyjnych i handlowych specjalnych komisji, składających się z członków i kandydatów partii, a mających na celu realizację przysługującego organizacjom partyjnym prawa do kontroli działalności administracji. Uchwała ta została zatwierdzona przez Plenum KC Partii w czerwcu 1959 r. Utworzone komisje mogą zaprotestować przeciwko uchwałom administracji, informować organy partyjne i radzieckie o takich działaniach i postanowieniach kierowników gospodarczych, które są sprzeczne z ustawami państwa, bądź też z uchwałami partii i rządu. „Komisje te powinny — zaznaczył N. S. Chruszczow w przemówieniu wygłoszonym na Plenum — sprawować systematyczną kontrolę nad terminowym wykonywaniem przez przedsiębiorstwa zadań produkcyjnych, państwowych zamówień i dostaw w zakresie całego asortymentu z zachowaniem wysokiej jakości produkcji, dbać o ścisłe przestrzeganie przez wszystkich pracowników przedsiębiorstwa dyscypliny państwowej, walczyć z przejawami partykularyzmu i resortowej ciasnoty, które przynoszą szkodę interesom ogólnopaństwowym” .Partia komunistyczna kieruje całą działalnością i wszystkimi organami państwa radzieckiego. Kierownicza rola partii komunistycznej w stosunku do państwowych organów gospodarczych, jak i w stosunku do wszystkich innych organizacji, wyraża się w tym, że organy te działalność swoją opierają i prowadzą na podstawie uchwał i dyrektyw partii, a partia kontroluje ich działalność i czuwa nad doborem odpowiednich kadr. Natomiast w działalności samych organów ekonomicznych polityka zachowuje prymat nad ekonomiką, w tym sensie, że są one organami państwowymi, czyli organami nie tylko ekonomicznymi, lecz także i politycznymi, bowiem zadaniem ich jest przede wszystkim zagwarantowanie przestrzegania ogólnonarodowych interesów państwowych.Prymat polityki nad ekonomiką w społeczeństwie socjalistycznym znajduje więc wyraz w tym, że: 1) polityka opracowana przez KPZR i realizowana pod jej kierownictwem przez państwo radzieckie wyraża w skoncentrowanej formie ekonomikę, to znaczy uwzględnia przede wszystkim główne, ogólnonarodowe interesy ekonomiczne; 2) ujęcie polityczne góruje nad ekonomicznym przy rozwiązywaniu zadań gospodarczych, ocenie i analizie procesów i zjawisk ekonomicznych; 3) partia komunistyczna jako polityczna organizacja spełnia rolę kierowniczej siły ekonomicznej organizacji ludzi pracy i organów ekonomicznych państwa socjalistycznego.Wrogowie i wulgaryzatorzy marksizmu próbują niekiedy dowodzić, jakoby zasada prymatu polityki nad ekonomiką była sprzeczna z tezą materializmu historycznego, według której „ekonomika określa politykę”. Jak wykazaliśmy wyżej, nie ma między nimi i nie może być sprzeczności. Obydwie formuły, odzwierciedlające dwie różne płaszczyzny stosunku ekonomiki i polityki, są właściwie, jeśli chodzi o tę sprawę, nieporównywalne. Formuła druga rozpatruje stosunek ekonomiki i polityki na płaszczyźnie stosunku bazy i nadbudowy, natomiast formuła pierwsza — na płaszczyźnie specyfiki wyrażania się ekonomiki w polityce, wzajemnego oddziaływania określonych stron i przejawów ekonomiki i polityki w procesie praktycznej działalności. Podczas gdy w twierdzeniu: „ekonomika określa politykę”, jak gdyby odgranicza się politykę i ekonomikę w celu podkreślenia pierwotności ekonomiki w stosunku do polityki (pierwsza określa drugą, a nie na odwrót), to zasada prymatu polityki nad ekonomiką wyraża j e d-n o ś ć ekonomiki i polityki poprzez jedność interesów ekonomicznych i politycznych, jako że polityka jest skoncentrowanym wyrazem ekonomiki. Wreszcie formuła mówiąca o prymacie polityki nad ekonomiką przenosi stosunek ekonomiki i polityki na płaszczyznę aktywnego oddziaływania polityki na ekonomikę.Jednakże byłoby rzeczą niesłuszną utożsamiać aktywną rolę polityki z jej prymatem w stosunku do ekonomiki. Przede wszystkim „aktywna rola polityki w stosunku do ekonomiki” jest pod względem swojej treści o wiele bardziej szeroka niż „prymat polityki nad ekonomiką”. Ten ostatni wyraża ważną, ale tylko jedną z wielu stron aktywnej roli polityki w stosunku do ekonomiki. W tezie mówiącej o aktywnej roli polityki znajduje odzwierciedlenie wzajemny stosunek wszystkich zjawisk politycznych i ekonomiki jako całości. Natomiast sformułowanie „prymat polityki nad ekonomiką” odzwierciedla współzależność interesów politycznych i ekonomicznych, politycznego i ekonomicznego ujmowania zjawisk, politycznych i ekonomicznych organizacji. Przy czym formuła ta mówi nie o roli politycznych interesów w ogóle, lecz tylko o tych, które wyrażają interesy ekonomiczne tego ujęcia politycznego, jakie jest stosowane przy rozwiązywaniu tylko zadań ekonomicznych, i tego kierownictwa ze strony organizacji politycznej, jakie jest realizowane w stosunku do organizacji ekonomicznych.Pojęcie „prymat polityki nad ekonomiką” oznacza dominującą, a nawet w pewnym sensie decydującą rolę interesów politycznych, politycznego ujęcia i politycznych organizacji w porównaniu z interesami ekonomicznymi, ekonomicznym ujęciem i ekonomicznymi organizacjami. Jednakże treść pojęcia „aktywna rola polityki w stosunku do ekonomiki” nie obejmuje jeszcze dominowania polityki nad ekonomiką w tym sensie, o jakim mówiliśmy wyżej. Jeśli ujmować wzajemny układ ekonomicznych stosunków produkcji jako całości i układ politycznych stosunków społecznych również jako całość, to absolutnie nie można twierdzić, że stosunki polityczne górują nad ekonomicznymi. W danym wypadku znajduje zastosowanie pojęcieaktywnej roli polityki, a nie jej prymatu. Tak więc chociaż „prymat polityki nad ekonomiką” wyraża najważniejszą stronę „aktywnej roli polityki w stosunku do ekonomiki”, jednakże obydwa pojęcia nie są pod względem swej treści identyczne .Formułę prymatu polityki nad ekonomiką wysunął W. I. Lenin — jak o tym już mówiliśmy — z myślą o zastosowaniu jej przede wszystkim do warunków epoki dyktatury proletariatu. W tych warunkach prymat polityki nad ekonomiką znajduje najbardziej jaskrawy pełny i konsekwentny wyraz. Jest on zasadą życia i rozwoju społeczeństwa socjalistycznego.