WEWNĄTRZZAKŁADOWE
Obejmuje dziedzinę planowania, w której plan przedsiębiorstwa Jest konkretyzowany doprowadzany do poszczególnych komórek organizacyjnych wewnątrz przedsiębiorstwa. Celem p.w. Jest zapewnienie harmonijnej, rytmicznej i dzięki temu efektywnej pracy poszczególnych komórek organizacyjnych w realizacji zadań przedsiębiorstwa. P.w. może obejmować podział zadań planowych przedsiębiorstwa na poszczególne wydziały, oddziały, brygady zespoły , a nawet w sprzyjających warunkach organizacyjnych, jeśli uzna się za celowe także na stanowiska robocze. Zadania planowe powinny być rozłożone na okresy wykonawcze, tzn. dekady, tygodnie, zmiany, a także, np. przy potokowej organizacji produkcji, na okresy krótsze godzinowe. System p.w. obejmuje całokształt zadań planowych przedsiębiorstwa, a nie tylko zadania produkcyjne. Plany niższych ogniw obejmują Jednak coraz mniej wskaźników.Skuteczność p.w. w decydującym stopniu zależy od nadania mu właściwych form organizacyjnych i od ścisłego powiązania z techniczno-produkcyjnym charakterem przedsiębiorstwa oraz z całym systemem organizacji produkcji w przedsiębiorstwie. Nie może to Jednak oznaczać biernego dostosowania p.w. do danej organizacji. Efektywne stosowanie tego systemu wymaga usprawnienia organizacji zarządzania, produkcji i pracy. W związku z tym w strukturze organizacyjnej przedsiębiorstwa musi się uwzględniać wydzielenie komórek, grup roboczych, a nawet wykonawców, aby można było bez żadnych wątpliwości, w sposób ścisły przydzielić zadania, ustalić odpowiedzialność za daną czynność oraz dokładnie określić miejsce powstawania produkcji, a co za tym idzie miejsce powstawania kosztów. Niezbędne Jest także ustalenie metod współdziałania komórek organizacyjnych w rozwiązywaniu zadań planowych oraz zapewnienie skutecznych form koordynacji pracy.Innym przedsięwzięciem organizacyjnym Jest wzorcowe ustalenie warunków procesów technologicznych i ich przebiegu oraz zapewnienie pracy zgodnej z tym wzorcem. Jest to konieczne w celu dokładnego przygotowania produkcji, określenia operacji niezbędnych do wykonania gotowej produkcji i kolejności ich występowania w procesie technologicznym. Taki system stanowi podstawę do ustalania technicznych norm pracy zużycia materiałów, odgrywa ważną rolę w sporządzaniu p.w. zużycia materiałów i planów pracy oraz w organizacji zapotrzebowania stanowisk pracy w materiały i narzędzia w sposób zapewniający rytmiczność, ciągłość i wysoką jakość produkcji.Duże znaczenie dla sprawnego funkcjonowania p.w. i Jego efektywnego wykorzystania ma sprawna, dokładna dokumentacja i ewidencja produkcji oraz informacja, stwarzająca możliwość aktualnej, szybkiej kontroli i operatywnego podjęcia decyzji. P.w. oparte na sprawnej i szybkiej ewidencji i informacji umożliwia stosowanie dyspozytorskiego systemu kierowania produkcją. Ewidencja i informacja powinny być tak opracowane, aby były zrozumiałe nie tylko dla kadr kierowniczych, ale dla robotników. Można to osiągnąć stosując różnego rodzaju sygnalizację, wykresy graficzne i harmonogramy, tzw. tablice planistyczne, planistyczno-dyspozytorskie, łączone często z tablicami cyfrowymi. Skuteczne funkcjonowanie p.w. wymaga właściwego doboru form i metod odpowiednich dla danego przedsiębiorstwa. Ze względu na to, iż zadaniem p.w. Jest bezpośrednia organizacja procesu produkcji, dla poszczególnych wydziałów lub oddziałów można stosować, w zależności od warunków techniczno-organizacyjnych, różne formy tego planowania. Warunki te określone są przez zespół różnorodnych czynników, Jak systemem typu produkcji, struktura produkcyjna, charakter i złożoność wyrobu, współpraca między poszczególnymi oddziałami itp.; pewne z nich w danych warunkach i w danym Przedsiębiorstwie lub Jego ogniwie maja, decydujący wpływ. P.w. może mieć charakter techniczno-ekonomiczny, Jeśli obejmuje odcinki miesięczne, kwartalne ‚ roczne lub charakter wykonawczy tzw. plany wykonawcze lub plany operatywne, gdy polega na podziale zadań planu miesięcznego na okresy krótsze zespół wskaźników ustalonych w narodowym planie gospodarczym, mających charakter obowiązujący dla podmiotów gospodarowania na poszczególnych szczeblach. Mogą one dotyczyć zadań w zakresie co, ile i Jak wytwarzać. Najczęściej obejmują one wartość produkcji, strukturę rodzajową produkcji, zadania w dziedzinie eksportu i importu oraz ograniczenia w dziedzinie środków działania, Jak zatrudnienie, fundusz płac, inwestycje. W zależności od horyzontu czasu objętego planem, z.p. ustalane są dla różnego okresu, np. roku, 5 lat. Z.p. ustala się w formie wskaźników r z e c z ow yc h lub też wartościowych. Wskaźniki wartościowe mogą być bardzie] lub mniej szczegółowe, a nawet wystąpić w formie syntetycznej, tj. w formie wyniku finansowego. W tym przypadku mamy do czynienia z zastępczą formą określania zadań. W ostatnim okresie obserwujemy tendencję do zmniejszania liczby obowiązujących wskaźników wartościowych, a rozszerzania zakresu z.p. ustalanych w formie wskaźników syntetycznych. Liczba i sposób formułowania z.p. są uzależnione od systemu planowania, kierowania i zarządzania gospodarką oraz od charakteru gałęzi produkcji. W systemie wysoce scentralizowanym szczegółowość zakres dyrektywności z.p. jest bardzo duży, obejmuje wszystkie elementy działalności gospodarczej danej jednostki wykonawczej bezpo-średni-nakazowy system planowania. Natomiast w systemie zdecentralizowanym zadania planu centralnego są przekazywane Jednostkom gospodarczym za pośrednictwem parametrów, reguł postępowania i bodźców pośredni-parame-tryczny system planowania. W Polsce istnieje wieloszczeblowy system kształtowania z.p. Powstają one w procesie planowania, w którym uczestniczą przedsiębiorstwa, zjednoczenia, ministerstwa, Komisja Planowania oraz rady narodowe różnych szczebli. Projekty z.p. niższych szczebli powstają na podstawie: a) wytycznych Komisji Planowania mogą mieć bardziej lub mniej obowiązujący charakter), które przekazywane do niższych szczebli podlegają dezagregacji; b) planu wieloletniego danej jednostki; c) założeń zawartych w planie poprzedniego okresu; d) wyników osiągniętych w poprzednim okresie, e) powiązań poziomych z dostawcami i odbiorcami. Projekty z.p. po zatwierdzeniu przez sejm, zostają przekazane ministerstwom i wojewódzkim radom narodowym, z kolei te Jednostki przekazują z.p. zjednoczeniom, zjednoczenia zaś wyznaczają zadania przedsiębiorstwom. Porównanie z.p. z wykonaniem jest elementem oceny działalności danej jednostki przez organ nadrzędny. Informacja o przebiegu wykonywania tych zadań jest wykorzystywana do wprowadzania korekt oraz przy opracowaniu zadań na okres następny. roczny plan działalności gospodarczej opracowywany przez uspołecznione przedsiębiorstwa oraz zakłady i jednostki budżetowe. P.t.-e. określa zadania cele gospodarcze oraz środki i metody wykonania tych zadań. Do głównych zadań formułowanych w p.t.-e. należą: zwiększanie wolumenu produkcji i usług, dostosowanie asortymentu produkcji do zapotrzebowania odbiorców, rozwijanie korzystnego eksportu, podnoszenie jakości wytwarzanych wyrobów i świadczonych usług, opanowywanie produkcji nowych wyrobów i stosowanie doskonalszych technologii wytwarzania, obniżanie kosztów własnych produkcji.Podstawowymi środkami służącymi do wykonania tych zadań są: majątek produkcyjny, praca wykonywana przez zespół osób zatrudnionych, zaopatrzenie materiałowo-techniczne produkcji oraz zaopatrzenie w energię, usługi transportowe, remontowe, doradztwa technicznego i inne świadczone przez obce przedsiębiorstwa.Wielkości zadań i środków są w p.t.-e. określone ilościowo. Takie ujęcie zadań i środków daje możliwość przeprowadzenia ścisłej koordynacji wszystkich elementów planu. Koordynacja polega na zachowaniu określonych proporcji między poszczególnymi zadaniami a środkami. Proporcje te są wyznaczane przez przyjęte w przedsiębiorstwie metody wykonywania zadań planu technologię wytwarzania i organizację pracy.Przedsiębiorstwo układające p.t.-e. swoich zadań produkcyjnych działa w obrębie społecznego podziału pracy. Oznacza to, że wielkość przyjmowanych w planie zadań nie może być określona dowolnie, lecz powinna wynikać z zapotrzebowania odbiorców. Analogicznie, wielkość i rodzaj środków określonych w planie przez przedsiębiorstwo, dostarczonych z innych Jednostek nie powinny przekraczać możliwości zaopatrzeniowych, jakie ma gospodarka narodowa. Wyraża to zasadę dostosowania p.t.-e. do potrzeb i możliwości gospodarki narodowej. Oprócz tej zasady występuje zasada planowania aktywnego. W dziedzinie zadań wyraża się to proponowaniem odbiorcom nowych, doskonalszych produktów, lepiej zaspokajających Już istniejące potrzeby lub rodzących nowe potrzeby. W dziedzinie środków Jest to wskazywanie na potrzebę stworzenia w gospodarce narodowej nowych możliwości zaopatrzenia w celu umożliwienia postępu technicznego w danym przedsiębiorstwie. Równoległe stosowanie obu wymienionych zasad planowania Jest możliwe w wyniku: 1. włączenia planowania w przedsiębiorstwach w ramy procesu opracowywania narodowych planów gospodarczych; 2. istnienia bezpośrednich stosunków ekonomicznych między jednostkami gospodarczymi. P.t.-e. przedsiębiorstw powstają w toku opracowywania narodowych planów gospodarczych. W pierwszym etapie, na podstawie wytycznych jednostek nadrzędnych, mających swoje źródło w wytycznych wydawanych centralnie dla całej gospodarki narodowej oraz na podstawie własnych analiz i konsultacji z dostawcami i odbiorcami, przedsiębiorstwa opracowują projekty własnych P.t.-e. lub wnioski do projektów planów jednostek nadrzędnych. Na tym etapie Istnieją dogodne warunki do stosowania zasady aktywnego planowania, ponieważ projekty i propozycje przedsiębiorstw stanowią podstawowy materiał do analiz i budowy narodowego planu gospodarczego. W drugim etapie przedsiębiorstwa na podstawie dyrektyw, wynikających z zatwierdzonego Przez sejm i Radę Ministrów narodowego planu gospodarczego, opracowują ostateczny p.t.-e. W planie tym zasada dostosowania znajduje wyraz w postaci obowiązku uwzględnienia w p.t.-e. dyrektyw wynikających z narodowego planu gospodarczego. Spełnienie dyrektyw upoważnia samorząd robotniczy przedsiębiorstwa do uchwalenia planu. W tym zakresie, w jakim nie jest to regulowane przez dyrektywy lub przepisy szczególne, przedsiębiorstwo ma prawo do autonomicznego określania wysokości zadań środków. Źródłem tego rodzaju decyzji są Informacje i bodźce płynące z zasad stosowanego w przedsiębiorstwie rozrachunku gospodarczego oraz z Jego bezpośrednich stosunków z innymi jednostkami gospodarczymi. P.t.-e. stanowi podstawę do sporządzania planów wykonawczych poszczególnych komórek organizacyjnych przedsiębiorstwa. Może on skutecznie regulować działalność tych komórek, gdy zadania i środki przewidziane w planie oraz terminy do wykonania zadań i dostarczenia środków są w wystarczającym stopniu wzajemnie zharmonizowane. Podstawą do przeprowadzenia tej harmonizacji są m. in. normy zużycia materiałów, energii normy czasu pracy.Podstawą do oceny pracy przedsiębiorstwa Jest wykonanie obowiązujących Je dyrektyw, dotyczących wielkości zadań i środków, przy czym dyrektywne wielkości zadań są traktowane Jako określające minimalnie dopuszczalny poziom wykonania zadań, a dyrektywne wielkości środków traktowane są Jako wielkości określające maksymalnie dopuszczalny poziom zużycia środków. Oznacza to, że przyjęcie przez przedsiębiorstwo w p.t.-e. zadań na poziomie wyższym od przewidzianego w dyrektywach nie wpływa na podwyższenie stawianych wymagań. P.t.-e. stanowią natomiast podstawę do ewidencji, dotyczącej wykonania planu, oraz do rozliczeń z bankami.