WARTOŚC

WARTOŚC

Polega na tym, że społecznie niezbędne nakłady pracy żywej i uprzedmiotowio­nej określają wartość towarów oraz Ich z większymi lub mniejszymi od­chyleniami — względne ceny; wymiana towarów odbywa się w przybliżeniu zgodnie z nakładami pracy niezbędny­mi do ich produkcji; Jest prawem gospodarki towarowej, istniejącej w róż­nych formacjach społecznych nie­wolnictwie, feudąlizmle, kapitalizroje i socjalizmie w zależności od charakteru formacji prawo to przyjmu­je swoiste formy i określony z ak r e s działania, które wewnątrz po­szczególnych formacji mogą ulegać ewo­lucji. Działanie jego ma pewne zna­czenie w przygotowaniu ekonomicznych przesłanek powstania kapitalizmu. Ce­ny będące pieniężnym wyrazem warto­ści towarów odchylają się nieustannie — pod wpływem popytu i podaży — od wartości; tylko w długich okre­sach wartość równa się przez nieustan­ne odchylanie od niej cenom towarów. Odchylanie się cen od wartości odgry­wa Jednak bardzo wielką rolę dla pro­ducentów; będą oni produkować prze­de wszystkim te towary, których ceny kształtują się korzystnie, i ograniczać w miarę możliwości produkcję tych to­warów, których ceny spadają. W ten sposób prawo wartości reguluje żywioło­wo podział pracy w społeczeństwie, pod­porządkowuje kierunki produkcji potrze­bom rynku, koncentruje środki produk­cji w niektórych gałęziach, przyczynia się do ruiny tych wytwórców, którzy nie są w stanie uwzględnić nakazów żywio­łu rynkowego.W ustroju kapitalistycznym produkcja towarowa przyjmuje szerokie rozmiary; w formacji tej w towar przekształca się również zdolność do pracy, tj. siła ro­bocza. Wraz ze wzrostem zakresu pro­dukcji towarowej wzrasta zakres dzia­łania prawa wartości. W kapitalizmie najsilniej występuje progresywne dzia­łanie tego prawa, Jako siły powodującej rozwój poszczególnych dziedzin wytwa­rzania, stwarzającej potężne bodźce ma­terialnego zainteresowania dla postępu technicznego, opanowania nowych tere­nów (nowych krajów, rynków zbytu, no­wych gałęzi) itp. w ustroju kapitalistycz­nym występuje silnie destrukcyjne działanie jako siły rujnującej miliony Producentów niezdolnych do przystoso­wania się do nieustannych wahań cen rynkowych, pozbawiającej pracy millony robotników, gdy tylko ceny kształtu­je się niepomyślnie dla producentów, wywołującej niszczenie ogromnych bo­gactw np. w celu utrzymania wysokich cen towarów. Działanie p.w. w k. obej­muje także rynek pracy. Wiele również rzeczy, które nie są towarami, tj. nie są wytworami pracy ludzkiej, np. ziemio, lasy, bogactwa naturalne, otrzymuje ce­nę, staje się towarami, podlega swoistemu oddziaływaniu prawa wartości. Wraz ze znacznym rozszerzeniem się za­kresu działania gospodarki kapitalistycz­nej ceny zaczynają być określane z re­guły przez koszty produkcji plus prze­ciętna stopa zysku cena produkcji dużo większego znaczenia nabiera konkurencja we wszelkich Jej formach, nieustanne wahania popytu i podaży, szybko zmieniające się pod wpływem reklamy gusty i mody. Jedynie w ogól­nym kierunku ruchu cen, zgodnym z ruchem nakładów pracy, i to długo­okresowym, można stwierdzić związek wzajemny wartości i ceny oraz względ­nych wartości z względnymi cenami; oznacza to, że przy istnieniu stabilnego pieniądza wzrostowi wydajności pracy ludzkiej, zmniejszającemu Ilość społecz­nie niezbędnej pracy w Jednostce towa­ru, towarzyszy w przybliżeniu podobna tendencja cen. Zmianom stosunkowych nakładów pracy na Jednostkę produktu w przemyśle i w rolnictwie towarzyszy odpowiednia zmiana stosunku wzajem­nego ich cen.W okresie kapitalizmu monopolistyczne­go imperializm duże znaczenie dla działania p.w. w k. ma powstanie potęż­nych monopoli i oligopoli. Dla po­jedynczego kapitalisty z okresu wolnej konkurencji cena była zjawiskiem nie­zależnym od niego; mógł on jedynie przystosować swoją działalność do faktu Jej istnienia. Dla monopolisty cena Jest zjawiskiem w dużym stopniu od niego zależnym. Gdyby np. ujawniła się ten­dencja spadkowa w stosunku do ceny Jego towaru, może on bronić ceny przez ograniczanie wielkości produkcji. Towa­ry sprzedawane przez monopole są sto­sunkowo drogie, a ceny wyższe od war­tości towarów i od ceny produkcji; zysk monopolowy jest zazwyczaj wyż­szy od zysku przeciętnego. Cena mono­polowa powstaje w wyniku naruszenia przez monopolistę prawa wartości i pra­wa przeciętnej stopy zysku: stopień tego naruszenia jest zależny od siły mo­nopolu. Monopoliści nie mogą jednak ustanawiać swoich cen dowolnie, gdyż wyższe są ceny, tym trudniej Jest sprzedać towary. Konsumenci reagują na wzrost cen przez ograniczenie swo­jego popytu tam, gdzie to tylko Jest możliwe. Zredukowanie wielkości pro­dukcji powoduje przeważnie wzrost ko­sztów produkcji jednostki danego to­waru, to zaś może wywołać spadek zy­sku, zamiast zamierzonego wzrostu. Je­żeli towary monopolowe nabywane są przez robotników, wzrost cen tych to­warów oznacza wzrost kosztów utrzyma­nia robotników, spadek ich realnych za­robków; wywołuje to walkę o wzrost płac. Walka robotników o utrzymanie dotychczasowych płac realnych lub o ich wzrost uzasadniony przez wzrost wy­dajności pracy powoduje dążenie mo­nopolistów do przerzucenia wynikłych stąd ciężarów na konsumentów. Powstaje zatem drożyzna, ujawniają się chronicz­ne procesy inflacyjne inflacja). Na­ruszanie przez monopolistów prawa war­tości jest zatem zjawiskiem regularnym; powoduje ono powstanie wysokich zys­ków monopolistycznych, Jednocześnie Jest przyczyną licznych i ostrych konfliktów społecznych. prawo wartości w socjalizmie.matema­tyczne sformułowanie pewnych prawi­dłowości, występujących w zjawiskach masowych. W indywidualnych przypad­kach działanie przyczyn ubocznych za­ciemnia wpływ przyczyn głównych, w dużej masie natomiast działanie przy­czyn ubocznych znosi się w większym lub mniejszym stopniu i występuje wy­raźnie wpływ przyczyn głównych. W takich przypadkach mówi się, że działa p.w.l. Aby w danej zbiorowości działało p.w.l., zbiorowość musi być jednorodna, a przyczyny uboczne działające na ele­menty tej zbiorowości muszą być od siebie wzajemnie niezależne. Zbiorowość jest Jednorodna, gdy każdy jej element pozostaje pod wpływem tych samych przyczyn głównych. Jeżeli z takiej zbio­rowości pobiera się wiele prób i na ich podstawie wyznacza się pewną przecięt­ną np. oblicza się udział złych sztuk jakiegoś wyrobu we wszystkich próbach wziętych do skontrolowania, czy prze­ciętną liczbę osób w rodzinach wyloso­wanych spośród Jakiejś wielkiej masy rodzin, to przeciętna ta powinna być bliska odpowiedniej wartości przeciętnej w całej zbiorowości. P.w.l. głosi, że Je­żeli będzie się zwiększać liczbę prób, to coraz większe Jest prawdopodobieństwo tego, że różnica między tymi dwiema przeciętnymi będzie mniejsza od pewnej wielkości danej z góry. Oznacza to, te gdy zwiększa się liczbę prób, to wiel­kie odchylenia stają się coraz mniej prawdopodobne np. Jest coraz mniej prawdopodobne, te wszystkie sztuki wy­robu będą złe, albo że wszystkie wylo­sowane rodziny będą małe — najwyżej 3-osobowe jest podstawą me­tody reprezentacyjnej.

[Głosów:1    Średnia:4/5]

Comments

comments