WALUTA NIEZALEŻNA

WALUTA NIEZALEŻNA

walutowy system nie związany ze zło­tem. Przymiotnik „niezależna” lub „wol­na” ma oznaczać niezależność od złota, z rzeczywistych systemów walutowych dotyczy to w określonej mierze – pie­niądza papierowego. Wielkości Jego emi­sji nie krępują zasoby złota banku cen­tralnego. W ustawach emisyjnych prze­ważającej większości państw nie ma dziś przepisu o „pokryciu” w złocie ( wa­luta złota), w tych nielicznych zaś, w których Jest on utrzymany, władze pie­niężne w razie zwiększonych potrzeb emisyjnych zmniejszają odpowiednio ustawową wielkość pokrycia. Pod wzglę­dem wielkości emisji pieniądza mamy dziś więc do czynienia w zasadzie z w.n. Nie oznacza to zniesienia wszelkich eko­nomicznych związków pieniądza ze zło­tem. Niezależność od złota odnosi się do cyrkulacji wewnętrznej i nie dotyczy pieniądza światowego, z racji zaś po­wiązań wymiany krajowej z międzyna­rodową również w cyrkulacji wewnętrz­nej nie Jest całkowita. Pewna odmiana w.n. znana jest z historii myśli społecz­nej. Jest nią tzw. „pieniądz pracy”, pomysłu angielskiego socjalisty utopijnego J. Graya Proponował on, aby bank centralny emitował banknoty opie­wające na tygodnie, dni i godziny pra­cy, które byłyby pokwitowaniami od­bioru od producentów określonej ilości czasu pracy zawartego w ich towarach i przekazami na ekwiwalent w innych towarach złożonych w magazynach ban­kowych. W takim systemie kruszce szla­chetne utraciłyby swoją szczególną po­zycję towaru pieniężnego i „zajęłyby na rynku należne im miejsce obok masła, jaj, sukna i kaliko, ich wartość nie in­teresowałaby nas bardziej niż wartość diamentów” (J. Gray). „Pieniądz pracy” pozostał w sferze wyobraźni, gdyż nie sposób zachować gospodarkę towarową, a równocześnie znieść sprzeczność mię­dzy pracą indywidualną i społeczną i na­dać wszystkim towarom postanowieniem administracyjnym cechę bezpośredniej wymienialności na wszystkie inne towa­ry, podobnie jak nie można „wszystkich katolików zrobić papieżami” (K. Marks). Niektórzy ekonomiści uważają, że za po­mocą w.n. można ustabilizować koniunk­turę ( cykl koniunkturalny). Przypisu­ją oni pieniądzowi nadmierne znaczenie w procesie reprodukcji. Oczywiste Jest, że pieniądz nie Jest neutralnym elemen­tem gospodarki ( pieniądz neutralny); zwłaszcza w systemie pieniądza papie­rowego istnieje możliwość oddziaływania za Jego pośrednictwem na przebieg pro­cesów ekonomicznych. Główną jest Jed­nak towarowa strona cyrkulacji, która określa zależną od niej stronę pie­niężną. WALUTA ZŁOTA, system walutowy, w którym podstawowe funkcje pienią­dza spełnia złoto. Swój „tron pieniężny” zawdzięcza złoto temu, że będąc jednym z towarów charakteryzuje się równocześ­nie niezmiennością właściwości fizycz­nych, jednorodnością, łatwością przeno­szenia i przechowywania, podzielnością bez utraty wartości, dużą wartością ma­łych ilości wagowych oraz stosunkowo dużą stabilnością wartości. Właściwości tego kruszcu odpowiadają społecznym funkcjom, Jakie ma do spełnienia ogól­ny ekwiwalent. Złoto nadaje się lepiej od innych towarów do pełnienia roli pie­niądza, historia wykazuje jednak, że nic jest ono wcale Idealnym materiałem pie­niężnym, łatwo się bowiem ściera (w Anglii w XIX w. szacowano zużywanie się monet złotych przez starcie na kilka ton rocznie), nie da się dzielić na części o bardzo małej wartości potrzebne w praktyce wymiany, jest bardzo kosztow­ne, rozmiary jego produkcji — zależne przede wszystkim od warunków natural­nych — trudno przystosować do większe­go wzrostu zapotrzebowania na pieniądz ze strony wymiany towarowej, przy po­wszechnej potrzebie pieniądza podział światowych zasobów złota jest wybitnie nierównomierni’.W.z. spotykamy Już w starożytnej Gre­cji, Persji, Macedonii, w czasach nowo­żytnych zaś od w Anglii, od w Niemczech, od H we Francji i Wło­szech, od w Japonii, od w Ro­sji, od w USA. Pełna w.z., zwana monetową, istniała tylko do I woj­ny światowej (w USA — z krótką prze­rwą w okresie wojny — do ). Wy­mianę wewnętrzną obsługiwały wówczas pełnowartościowe monety złote bite w mennicy otwartej dla wszystkich posia­daczy złota oraz wymienialne na nie bez ograniczeń banknoty (— bilety ban­kowe), przy równoczesnej swobodzie przepływu złota w wymianie międzyna­rodowej. W.z. została odbudowana w większości krajów w okresie względnej stabilizacji kapitalizmu w latach -tych, ale w niepełnej postaci, tylko jako wa­luta „pozłacana”, mianowicie bez obiegu monet złotych z ograniczoną wymie­nialnością banknotów, które wymieniano (np. w Anglii, Belgii, Francji, Holandii) na kilkunastokilogramowe sztaby złota (złota waluta sztabowa) bądź tylko na dewizy krajów o walucie złotej (złota waluta dewizowa). Odmianę dewizową waluty pozłacanej miała m. In. Polska przez niewiele miesięcy po re­formie walutowej z i w ciągu kilku lat po ponownej reformie z . W obu odmianach waluty pozłacanej złoto, ina­czej niż w systemie pełnej w.z., wyklu­czone jest z pełnienia funkcji środka cyrkulacji towarów. Waluta pozłacana jest podobna do w.z. o tyle, o ile wy­stępująca w niej wymienialność bankno­tów zapewnia trwałe pokrywanie się wartości jednostki pieniężnej z warto­ścią masy złota przyjętej za skalę cen. Jeśli złoto nie obiega i nie ma wymie­nialności środków cyrkulacji na złoto, czyli brak jest jedynego mechanizmu mogącego utrzymać faktyczną równość wartości pieniądza i złota, waluta prze­kształca się faktycznie w pieniądz pa­pierowy.Obowiązek wymienialności banknotów na złoto pociąga za sobą konieczność utrzymywania przez władze pieniężne określonego zapasu złota przeznaczonego na ten cel. Złoty fundusz zabezpiecza­jący wymienialność banknotów nazywa się ich złotym „pokryciem”. Pieniądz niewymienialny na złoto nie wymaga żadnego złotego pokrycia. Zasoby złota utrzymywane przez władze pieniężne w warunkach pieniądza papierowego sta­nowią rezerwę — pieniądza światowego. W.z. cechuje zdolność żywiołowego przy­stosowania masy obiegającego pieniądza do wahań potrzeb cyrkulacji, a to dzię­ki jego przepływom między sferą cyrku­lacji i tezauryzacji oraz między sferą wymiany krajowej i zagranicznej. Prze­ciwdziała to powstawaniu nadmiaru masy pieniądza w obiegu (— inflacja). W wy­mianie międzynarodowej w.z. stabilizuje pieniężną stronę warunków transakcji dzięki temu, że przy swobodzie między­narodowych przepływów złota kursy dewiz, określone przez wzajemny stosunek zawartości złota w jednostkach pienięż­nych poszczególnych krajów, wahają się tylko w wąskich granicach złotych punktów.W.z. odpowiada żywiołowemu mechani­zmowi funkcjonowania gospodarki we­wnętrznej oraz gospodarki światowej i dlatego kapitalizm usiłował uparcie do niej powracać. Historia wykazała jed­nak, że nie daje się ona pogodzić z głę­biej sięgającą interwencją państwa i po­ważniejszym wzrostem jego potrzeb finansowych. W.z. załamała się w czasie I wojny światowej, a nasilający się w latach wielkiego światowego kryzysu nadprodukcji nie ustępujący Już od ;ego czasu — interwencjonizm państwo­wy zlikwidował ostatecznie nawet walu­tę pozłacaną, i to również w krajach centralizujących olbrzymie zasoby złota, od lat -tych w gospodarce wewnętrz­nej wszystkich krajów świata panuje niepodzielnie pieniądz papierowy. Pewna odmiana waluty pozłacanej odżyła w systemie płatności zagranicznych państw zrzeszonych w Międzynarodowym Fun­duszu Walutowym. WALUTOWA REFORMA, przeprowadza­ne przez państwo znaczniejsze zmiany w funkcjonowaniu pieniądza, powiązane zwykle z wprowadzeniem Jednostki pie­niężnej o nowej wartości i zastąpieniem dotychczasowych środków obiegowych nowymi. R.w. mogą polegać na: . wpro­wadzeniu innego typu waluty; . przy­wróceniu (przy ew. modyfikacji) waluty panującej poprzednio, której funkcjono­wanie trzeba było na jakiś czas zawie­sić; . likwidacji rozprzężenia w stosun­kach pieniężnych powstałego wskutek daleko posuniętej Inflacji i stworzeniu przesłanek normalnego wypełniania przez pieniądz wszystkich jego funkcji; . zastąpieniu obcego systemu pieniężnego przez własny wraz z uzyskaniem czy. odzyskaniem przez naród niepodległości; . pozbyciu się części masy pieniądza w obiegu zlikwidowaniu poważniejszej luki inflacyjnej; . ustanowieniu nowej skali pieniężnej, w której wyraża się wszystkie wartości. Bliższe cechy cha­rakterystyczne dla poszczególnych r.w. wyznacza położenie waluty w danym okresie, swoiste warunki historyczne oraz założenia ustroju społeczno-ekonomicz-nego, określające rozkład strat ponoszo­nych przez poszczególne warstwy i kla­sy społeczne przy zastępowaniu starych pieniędzy nowymi. Strat tych nie pocią­gają za sobą tylko reformy sprowadza­jące się do przemianowania czy starych Jednostek na nową przy całkowitej wymianie pieniędzy znajdu­jących się w obiegu i przeliczeniu wg tej samej relacji cen, płac i wszelkich należności.WALUTOWE KURSY, ceny, wg których dokonują się transakcje kupna-sprzeda­ży zagranicznych środków płatniczych;kształtują się w zależności od rozmiarów zaofiarowania i zapotrzebowania wa­lut obcych; są ustalane i ogłaszane albo na zorganizowanych giełdach pienięż­nych, albo na rynkach pieniężnych nie zorganizowanych, wśród których główną rolę odgrywają rynki w Londynie, Zury­chu i Nowym Jorku. Najbardziej rozpo­wszechniony jest system, przy którym kurs (cena) oznacza ilość krajowych jednostek pieniężnych płaconych za lub jednostek zagranicznych (tzw. proste notowanie k.w.); wyją­tek stanowi zwyczaj przyjęty dla więk­szości walut w Londynie, gdzie kurs oznacza ilość jednostek zagranicznych otrzymywanych za funt szterling (tzw. odwrotne notowanie k.w.). Przy notowaniu prostym zmienna jest ilość jednostek krajowych, przy notowa­niu odwrotnym — ilość jednostek zagra­nicznych. Zależnie od przyjętych kryte­riów rozróżnia się rozmaite k.w. W zależności od rodzaju zagra­nicznych środków płatni­czych, będących przedmiotem transak­cji, rozróżnia się: i. kursy wypłat tele­graficznych oraz kursy wypłat listowych i czeków; . kursy zagranicznych bank­notów oraz monet (bilonu). W zależności od metody notowa­nia rozróżnia się: . kursy transakcyj­ne (średnie) odpowiadające transakcjom dokonywanym między bankami; . kursy kupna i sprzedaży (płacone i żądano), które odpowiadają cenie oferowanej przez potencjalnego nabywcę i żądanej przez potencjalnego sprzedawcę, bądź też stosowane są w rozliczeniach między bankami a ich klientami. W zależności od sposobu ustala­nia rozróżnia się: l. kursy urzędowe, ustalane przez powołany do tego organ, np. bank centralny lub giełdę pienięż­ną; . kursy prywatne oparte na doko­nanych transakcjach, lecz urzędowo nie ustalane, a zwykle ogłaszane w komu­nikatach prasowych lub biuletynach ban­kowych.W zależności od rozmiarów wa­hań rozróżnia się kursy: . sztywne, gdy kurs ustalony przez właściwy organ państwowy nie podlega wahaniom; . stałe, gdy kurs waha się pod wpływem podaży i popytu, jednak tylko w usta­lonych, dość wąskich granicach, np. w obrębie złotych punktów (przy syste­mie waluty złotej) lub w ramach okreś­lonych przez władze dewizowe danego kraju bądź autonomicznie, bądź w poro­zumieniu z Międzynarodowym Fundu­szem Walutowym; granice wahań w tym wypadku wynoszą najczęściej IV» w górę lub w dół od przyjętego kursu podstawo­wego (parytetu); . zmienne ruchome, ulegające wahaniom zależnie od podaży i popytu bez wyznaczonych granic. W zależności od zakresu stoso­wania rozróżnia się kursy: . jedno­lite, stosowane powszechnie przy wszel­kiego rodzaju rozliczeniach z zagranicą; . zróżnicowane, tj. różne kursy stoso­wane przy rozliczeniach rozmaitych ty­tułów, np. odmienne kursy przy rozli­czeniach towarowych, a nawet różnych grup towarów, odmienne przy rozlicze­niach z tytułu usług, obrotów w ruchu turystycznym itp. W Polsce wprowadzo­no w zróżnicowane kursy, a miano­wicie: a) podstawowe, odpowiadające parytetowi, b) podstawowe z dopłatą, stosowane przy rozliczeniach z państwa­mi obozu socjalistycznego na warunkach ustalonych odpowiednimi porozumienia­mi z tymi państwami obowiązujące przy płatnościach z tytułów niehandlo­wych, np. kosztów podróży, kosztów utrzymania przedsiębiorstw, honorariów, spadków, emerytur i różnych innych płatności niehandlowych, c) specjalne, stosowane przy rozliczeniach walut kra­jów kapitalistycznych; te ostatnie usta­lone zostały na poziomie -krotnie wyż­szym od kursów podstawowych. W zależności od terminu dostaw y przedmiotu transakcji rozróżnia się: . kurs kasowy, gdy dostarczenie wa­luty oraz zapłata za nią następują na drugi lub trzeci dzień po zawarciu trans­akcji; . kurs terminowy, gdy dostawa i zapłata następują w późniejszym, usta­lonym w umowie terminie, najczęściej za jeden lub trzy miesiące. Tabelę obowiązujących kursów ogłasza co miesiąc Narodowy Bank Polski w „Monitorze Polskim”; obejmuje ona kur­sy dewiz i banknotów, podając dla każ­dego rodzaju kurs kupna, sprzedaży oraz kurs średni.WALUTY OBCE: i. całokształt systemu pieniężnego istniejącego w danym pań­stwie zagranicznym, np. waluta dolaro­wa, rublowa, szterlingowa (skrót używa­ny zamiast pełniejszego wyrażenia „sys­tem walutowy”); w tym znaczenhi mówi się np., że dana w.o. oparta jest na złocie lub że jest manipulowana; . środ­ki pieniężne (banknoty i monety) obie­gające w danym państwie zagranicznym; w tym znaczeniu w.o. są przedmiotem obrotów (kupna-sprzedaży) oraz notowań kursowych ( walutowe kursy); obroty w.o. podlegają w wielu państwach prze­pisom prawnym ograniczającym ich kup­no, wywóz, przewóz, wysyłkę ( dewizo­we ograniczenia).

[Głosów:1    Średnia:4/5]

Comments

comments