walki klasowe w Chinach Ludowych
Główną cechą szczególną walki klasowej w Chinach Ludowych, których gospodarka do czasu zwycięstwa rewolucji była niezwykle zacofana i miała charakter na wpół feudalny i kolonialny, są stosunki „sojuszu i walki” między klasą robotniczą i burżuazją narodową. Między burżuazją narodową a imperialistami, obszarnikami i biurokratyczną burżuazją kompradorską istnieją pewne różnice. Burżuazją kompradorską jako narzędzie obcego imperializmu występowała aktywnie przeciwko rewolucji nowodemokratycznej i została całkowicie na całym terytorium Chin kontynentalnych zlikwidowana. Burżuazją narodowa jest klasą słabą — zarówno pod względem ekonomicznym, jak i politycznym — i najmniej liczną. W dawnych Chinach ograniczali ją kompradorzy i feudałowie, uciskał obcy kapitał. Jak wskazuje Mao Tse-tung, „w latach rewolucji burżuazyjno-demokratycznej występowała rewolucyjna strona jej charakteru. Występowała również tendencja do kompromisu z wrogiem. Była to druga strona. W okresie rewolucji socjalistycznej eksploatacja klasy robotniczej w celu osiągnięcia zysku stanowi jedną stronę, podczas gdy poparcie dla konstytucji i gotowość uznania socjalistycznych przemian stanowi drugą stronę” . Jeśli chodzi o to ostatnie zagadnienie, stanowisko burżuazji narodowej głównie zależało — w stopniu decydującym — od trwałości władzy ludowej, panującej pozycji socjalistycznego układu ekonomicznego i jego sukcesów na szkodę układu kapitalistycznego. Burżuazja narodowa uwzględniła żałosne doświadczenie burżuazji rosyjskiej, którą opór stawiany zwycięskiemu ludowi doprowadził do zagłady. Opór taki jest tym bardziej beznadziejny w warunkach istnienia światowego systemu socjalistycznego ze Związkiem Radzieckim na czele oraz istnienia poważnych sił pokoju demokracji i socjalizmu na całym świecie. Z drugiej strony w Chinach w interesie rewolucji ludowej leżało — było konieczne, no i możliwe — wykorzystanie wiedzy i doświadczenia przedstawicieli burżuazji narodowej, wśród której było wiele inteligencji i specjalistów. Tak więc konkretne warunki, w jakich rozwijała się i rozwija rewolucja chińska, określiły specyficzny charakter stosunków sojuszu klasy robotniczej z burżuazja narodową.Jednakże mniejsze na ogół w porównaniu ze Związkiem Radzieckim napięcie walki klasowej w krajach ludowo-demokratycznych, mające źródło w nowej sytuacji historycznej, nie zdejmuje bynajmniej z porządku dziennego problemu walki klasowej proletariatu z burżuazja i nie oznacza, że walka ta nie może w żadnych warunkach przybierać ostrych form. W. I. Leninw 1919 roku w artykule „Pozdrowienia dla robotników węgierskich” wskazywał: „Zniesienie klas — to sprawa długotrwałej, trudnej, uporczywej walki klasowej, która po obaleniu władzy kapitału, p o zburzeniu państwa burżuazyjnego, p o ustanowieniu dyktatury proletariatu nie znika (jak to sobie wyobrażają wulgaryzatorzy spod znaku dawnego socjalizmu i dawnej socjaldemokracji), lecz zmienia tylko swoje formy, stając się pod wieloma względami jeszcze bardziej zaciekłą” .Konkretne warunki historyczne rewolucji chińskiej zrodziły nową formę walki klasowej — reedukację wyzyskiwaczy, którym dano zatrudnienie. Szczególną formą walki klasowej w Chinach jest także socjalistyczne przeobrażenie kapitalistycznego przemysłu i handlu, które przekształcono z sektora kapitalistycznego w sektor państwowo-kapitalistyczny, z perspektywą przekształcenia go w przyszłości — w sektor socjalistyczny. Mao Tse-tung wskazuje, że sprzeczności między klasą robotniczą i burżuazją narodową mają charakter anta-gonistyczny, aczkolwiek w określonych warunkach mogą stać się nieantagonistycznymi, mogą być rozwiązywane środkami pokojowymi. Antagonistyczny charakter tych sprzeczności wynika z faktu, że burżuazją narodowa otrzymując stały procent z mieszanych przedsiębiorstw państwowo-prywatnych występuje dotychczas jako wyzyskiwacz klasy robotniczej. Wielu przedstawicieli burżuazji narodowej stawia opór przeobrażeniom socjalistycznym. W referacie politycznym KC KPCh na VIII Zjeździe partii czytamy: „Ograniczanie przez państwo kapitalistycznego przemysłu i handlu koliduje z wąskoklasowymi interesami kapitalistów, dlatego pośród nich jest wielu takich, którzy występują przeciwko ograniczeniom lub przekraczają je. Walka o ograniczenia była w ostatnich latach główną formą walki klasowej w naszym kraju. Jest ona odbiciem podstawowych sprzeczności klasowych kraju — sprzeczności między klasą robotniczą a burżuazją” .Obecnie w Chinach Ludowych został już zbudowany ustrój socjalistyczny. Rewolucja socjalistyczna, dokonana w drodze pokojowej w dziedzinie własności środków produkcji, w zasadzie w latach 1955—1956 spełniła swe zadanie. Jednakże do tej pory system własności nie został jeszcze całkowicie zmieniony. Materialna baza socjalizmu — współczesny przemysł socjalistyczny i nowoczesne rolnictwo — jest na razie rozwinięta słabo, w stopniu niedostatecznym. Nie zostały też jeszcze w pełni rozwiązane polityczne i ideologiczne problemy rewolucji socjalistycznej. Dlatego też zagadnienie „kto — kogo” znajduje się nadal na porządku dnia i nadal trwa walka klasowa. W 1957 r. i w pierwszej połowie 1958 r. walka klasowa na odcinku ideologicznym i politycznym nawet zaostrzyła się, ponieważ burżuazyjne elementy prawicowe, wykorzystując ogólnonarodową kampanię polepszenia stylu pracy, podjęły zaciekły atak przeciwko ustrojowi socjalistycznemu, przeciwko dyktaturze proletariatu i kierownictwu partii komunistycznej. Burżuazyjne elementy prawicowe w Chinach składają się z kontrrewolucjonistów, którzy w swojej większości pochodzą ze środowiska burżuazji narodowej. Część z nich stanowią ci, którzy byli dawniej obszarnikami, przedstawicielami kapitału biurokratycznego i należeli do kuo-mintangowskiej kliki reakcyjnej. Sprzeczności między burżuazyjnymi elementami prawicowymi i chińską klasą robotniczą mają charakter antagonistyczny i są rozwiązywane w ostrej walce klasowej. Wpływ prawicowców nie został jeszcze w pełni wykorzeniony. Jednakże w walce z nimi klasa robotnicza, cały naród chiński odniosły pod przewodem partii komunistycznej decydujące zwycięstwo. Było to zwycięstwo rewolucji socjalistycznej na froncie ideologicznym i politycznym. O tym, że walka klasowa może się na poszczególnych odcinkach zaostrzać, świadczy zbrojny bunt wszczęty na początku 1959 r. przez dawny lokalny rząd i reakcyjne górne warstwy w Tybecie przy poparciu ze strony zewnętrznych sił imperialistycznych . Buntownicy ponieśli sromotną klęskę.Przykładem gwałtownego zaostrzenia się walki klasowej była także podjęta jesienią 1956 r. — przez reakcję międzynarodową i wewnętrzną — próba obalenia ustroju ludowo-demokratycznego na Węgrzech. Próba ta zakończyła się klęską reakcji. Wydarzenia na Węgrzech dowiodły, że o losy ludzkości walczą na kuli ziemskiej dwie siły: z jednej strony międzynarodowy imperializm, z drugiej zaś — wspólnota państw socjalistycznych, międzynarodowy proletariat.Walka klasowa robotników z burżuazja, jako prawidłowość okresu przejściowego, występuje nie tylko w każdym kraju budującym socjalizm, lecz także przejawia się w procesie współistnienia dwóch światowych systemów — socjalistycznego i kapitalistycznego. Będzie ona istnieć aż do całkowitego i ostatecznego zwycięstwa socjalizmu nad kapitalizmem w skali międzynarodowej. Na obecnym etapie specyfiką walki klasowej między siłami socjalizmu i reakcyjnymi siłami imperializmu jest zaostrzenie się walki między ideologią komunistyczną i burżuazyjną, wzrost napięcia walki w sferze idei politycznych.Ekonomiczne uwarunkowanie, a jednocześnie względna samodzielność polityki w latach rewolucji socjalistycznej oraz budowy socjalizmu i komunizmu przejawiają się także w istnieniu innych jeszcze prawidłowości politycznego życia społecznego w owym okresie, na przykład obrona dyktatury proletariatu i zdobyczy socjalizmu przed zakusami wrogów zewnętrznych i wewnętrznych, solidarność klasy robotniczej danego kraju z klasą robotniczą innych krajów (proletariacki internacjonalizm), likwidacja ucisku narodowego i ustanowienie równouprawnienia oraz braterskiej przyjaźni między narodami itd.Weźmy na przykład tak bardzo ważną prawidłowość życia politycznego w społeczeństwie socjalistycznym, charakteryzującą proces umacniania się państwa dyktatury proletariatu, jak rozwój demokracji socjalistycznej. W prawidłowości tej znajduje pełny wyraz wyższość socjalizmu nad kapitalizmem.W. I. Lenin wskazywał, że kapitalizm w ogóle, a imperializm w szczególności przekształca demokrację w iluzję. Następuje zaostrzanie się antagonizmu między odrzucającym demokrację imperializmem a dążącymi do demokracji masami ludowymi. „Polityczną nadbudową nowej ekonomiki kapitalizmu monopolistycznego (imperializm to kapitalizm monopolistyczny) jest zwrot od demokracji ku reakcji politycznej. Wolnej konkurencji odpowiada demokracja. Monopolowi odpowiada reakcja polityczna” .W referacie na XXI Zjeździe partii N. S. Chruszczow stwierdzał, że ongiś burżuazyjne rewolucje w walce z feudalizmem proklamowały hasła wolności, równości i braterstwa. Ale gdy tylko pokonana została arystokracja i umocniła się władza kapitału, burżuazja zaczęła coraz dalej odsuwać od siebie te hasła. Obecnie burżuazja monopolistyczna wprawdzie nadal nie waha się żonglować hasłami równości i braterstwa, jednakże coraz częściej stosuje jawną dyktaturę. W wielu krajach kapitalistycznych staczanie się burżuazji w kierunku reakcji i faszyzmu znajduje wyraz w tendencji do całkowitej likwidacji swobód burżua-zyjno-demokratyeznych, ustanowienia rządów „silnej ręki”, pozostawienia pełnej swobody organizacjom far szystowskim i odwetowym. Najbardziej jaskrawym przejawem tej tendencji jest prześladowanie komunistów, a często wręcz delegalizacja partii komunistycznej, prawdziwej rzeczniczki interesów klasy robotniczej, wyzyskiwanych mas ludowych. Aby zagrodzić drogę reakcji i usunąć groźbę faszyzmu, niezbędna jest jedność wszystkich sił demokratycznych, przede wszystkim zaś klasy robotniczej. W tym też kierunku działają partie komunistyczne krajów kapitalistycznych, wykorzystując wszelkie możliwości.Obóz socjalistyczny przedstawia obraz krańcowo odmienny.Jak już stwierdzaliśmy, najważniejsza cecha szczególna współzależności między ekonomiką a polityką w społeczeństwie socjalistycznym polega na tym, że postępowy charakter rozwoju ekonomiki, opartej na stałej zgodności stosunków produkcji z charakterem sił wytwórczych, określa również postępowy charakter rozwoju polityki. Socjalistyczny sposób produkcji stwarza warunki umożliwiające rozkwit prawdziwej demokracji — daje ludziom pracy maksymalnie sze-roką i rzeczywistą wolność, zapewnia im coraz większy udział w decydowaniu o wszystkich sprawach społeczeństwa.Zmiany towarzyszące postępowemu rozwojowi ekonomiki socjalistycznej powodują — wcześniej lub później — zmiany w systemie demokracji socjalistycznej. Następuje proces udoskonalania owego systemu. Konkretne formy, ramy socjalistycznego demokratyzmu w tym lub innym kraju są uwarunkowane jego rozwojem historycznym, układem wewnętrznych klasowych sił politycznych, stopniem oporu obalonych klas wyzyskiwaczy (na określonych etapach budownictwa socjalistycznego), międzynarodową pozycją kraju i innymi czynnikami. Właśnie w tym przejawia się względna samodzielność rozwoju omawianej tu części nadbudowy społeczeństwa socjalistycznego — polityki.Wskazuje na to zwłaszcza rozwój radzieckiej demokracji. Obie konstytucje radzieckie — Konstytucja RFSRR z roku 1918 i Konstytucja ZSRR z roku 1924 — są najbardziej demokratycznymi konstytucjami w dziejach. Utrwaliły one w formie prawnej faktyczne panowanie większości mas pracujących nad mniejszością wyzyskiwaczy, panowanie klasy robotniczej nad burżuazją. Pierwsza konstytucja stwierdzała, że podstawowym zadaniem Władzy Radzieckiej jest bezwzględne dławienie wyzyskiwaczy, zniesienie wyzysku człowieka przez człowieka, socjalistyczna organizacja społeczeństwa. Sytuacja ówczesna, zaciekła, wewnętrzna walka klasowa oraz warunki budowy socjalizmu w jednym kraju, otoczonym przez wrogie państwa kapitalistyczne — wymagały pozbawienia bur-żuazji praw politycznych. Toteż konstytucja stanowiła, że wyzyskiwacze nie mogą się znaleźć w żadnym organie władzy. Elementy żyjące z wyzysku, a nie z własnej pracy, zostały pozbawione praw wyborczych.Jednakże zastosowanie tego środka nie wynika z charakteru ekonomiki socjalistycznej. Jak wiadomo, w krajach demokracji ludowej, które rozwijają się już w warunkach istnienia obozu socjalistycznego i w których opór stawiany przez klasy wyzyskiwaczy nie jest już tak ostry, jak był w naszym kraju, powszechne prawo wyborcze istnieje od samego początku ustanowienia dyktatury klasy robotniczej.Wspomniane ograniczenia w ordynacji wyborczej ZSRR odzwierciedlały konkretną, wyjątkowo trudną i skomplikowaną sytuację polityczną budownictwa socjalistycznego w tym okresie. Jednakże nawet wówczas partia uważała wszystkie te ograniczenia za zjawisko przejściowe. W programie partii komunistycznej uchwalonym przez VIII Zjazd w 1919 r. czytamy: „Państwo Radzieckie z samej swej istoty zmierza do zdławienia oporu wyzyskiwaczy, toteż Konstytucja Radziecka, wychodząc z założenia, że wszelka wolność jest oszustwem, jeśli stoi w sprzeczności z wyzwoleniem pracy od ucisku kapitału, nie cofa się przed odebraniem wyzyskiwaczom praw politycznych. Zadanie partii proletariatu polega na tym, aby realizując nieugięcie politykę dławienia oporu wyzyskiwaczy i tocząc ideologiczną walkę z głęboko zakorzenionymi przesądami co do absolutnego charakteru burżuazyj-nych praw i swobód, wyjaśniać jednocześnie, że pozbawienie praw politycznych i wszelkiego rodzaju ograniczenia wolności konieczne są tylko jako przejściowy środek walki z podejmowanymi przez wyzyskiwaczy próbami obrony lub odzyskania swoich przywilejów. W miarę zanikania obiektywnej możliwości wyzysku człowieka przez człowieka zanikać będzie również konieczność stosowania tych przejściowychśrodków i partia będzie dążyła do ich redukowania i całkowitego zniesienia” .Zwycięstwo socjalizmu w naszym kraju oznaczało stworzenie ekonomiki socjalistycznej i powstanie nowej struktury klasowej społeczeństwa. W związku z tym Plenum KC WKP(b) w lutym 1935 r. przedłożyło na VII Zjeździe Rad wniosek o konieczności dokonania w Konstytucji ZSRR pewnych zmian, zmierzających w kierunku: a) dalszej demokratyzacji systemu wyborczego, to znaczy wprowadzenia zamiast niezupełnie równych wyborów — wyborów równych, zamiast wyborów pośrednich — wyborów bezpośrednich, zamiast wyborów jawnych — wyborów tajnych, b) uściślenia społeczno-ekonomicznej podstawy konstytucji, to jest doprowadzenia do tego, by konstytucja w pełni odpowiadała nowemu układowi sił klasowych w ZSRR (jak stworzenie nowego, socjalistycznego przemysłu, rozgromienie kułactwa, zwycięstwo ustroju kołchozowego, ugruntowanie się własności socjalistycznej jako podstawy społeczeństwa radzieckiego itd.) Nowa Konstytucja ZSRR, w której znalazły odbicie wszystkie te zmiany, została uchwalona przez VIII Nadzwyczajny Zjazd Rad w 1936 r. W rezolucji Plenum KC WKP(b), przyjętej na podstawie referatu A. A. Żdanowa o przygotowaniach do wyborów do Rady Najwyższej ZSRR w 1937 r., czytamy, iż „wprowadzenie nowej Konstytucji ZSRR oznacza przewrót w życiu politycznym kraju”. Plenum wskazywało, że „następstwem wprowadzenia powszechnego, równego i bezpośredniego prawa wyborczego z głosowaniemtajnym będzie dalsze wzmożenie politycznej aktywności mas, wciągnięcie nowych warstw ludzi pracy do kierowania państwem. Tym samym dyktatura proletariatu staje się bardziej elastycznym, a więc bardziej silnym systemem państwowego kierowania społeczeństwem przez klasę robotniczą, baza dyktatury proletariatu ulega rozszerzeniu, jej podstawa staje się bardziej trwała”