W KAPITALIZMIE

W KAPITALIZMIE

Podsta­wowa forma dochodów państwa, groma­dzonych na pokrycie Jego wydatków. W przeciwieństwie do gospodarki socjalistycznej, gdzie dochody budżetowe po­chodzą przede wszystkim z gospodarki uspołecznionej, w państwach kapitalistycznych, opartych na prywatnej włas­ności środków produkcji podatki ścią­gane są przede wszystkim od Innych podmiotów gospodarujących, a dochody z własnej działalności gospodarczej pań­stwa są stosunkowo niewielkie. Podstawową funkcją p. w k. Jest funk­cja fiskalna: zapewnienie budżetowi pań­stwa odpowiednich dochodów. Niezależ­nie od funkcji fiskalnej, p. w k. pełnią również pewne funkcje pozafiskalne, określane wspólnym mianem inter­wencjonizmu państwowego. Przez poda­tek bowiem państwo oddziałuje w pew­nym stopniu na strukturę gospodarki narodowej, na kierunek lub lokalizację działalności gospodarczej, wpływa na wzrost lub ograniczenie akumulacji konsumpcji popularna fiscal policy — nauka o polityce podatkowej Jako na­rzędziu regulowania popytu, produkcji koniunktury gospodarczej. Za pomocą podatku państwo kapitali­styczne realizuje również pewne założe­nia społeczne: popieranie przyrostu na­turalnego, faworyzowanie lub dyskry­minacja pewnych grup podatników itp. Wg współczesnej nauki burżuazyjnej podatek Jest nie tylko dochodem budże­tu państwa, ale przede wszystkim na­rzędziem regulowania dochodów oraz oddziaływania na proporcje podziału do­chodu narodowego. Nauka marksistow­ska krytykuje te poglądy, wykazując, że przeprowadzenie zmian w podziale dochodu narodowego przez system po­datkowy nie rozwiązuje sprzeczności ustrojowych w państwie kapitalistycz­nym. Podział dochodu narodowego do­konywany Jest bowiem zgodnie z inte­resem klasy posiadającej. Konfrontacja z praktyką wykazuje, że mimo twier­dzenia, iż np. rząd labourzystowski w Anglii realizował politykę „zrównania bogactw” przez podatki — w okresie 1944—51 ogólna suma podatków w Anglii wzrosła o 19%, podczas gdy w tym sa­mym czasie podatek od zysków nadzwy­czajnych oraz dodatkowy podatek do­chodowy pobierany od wysokich docho­dów zmalały łącznie o 35%. Militaryzacja państw kapitalistycznych, wyścig zbrojeń olbrzymi wzrost wydatków wojennych są głównymi czynnikami wzrostu budże­tów państwowych. Ponieważ w ustroju kapitalistycznym głównym źródłem po­krywania wydatków państwowych są podatki, przeto wzrost budżetów państwo­wych powoduje nieuchronny wzrost cię­żarów podatkowych. Podatki te, głównie przez system podatków konsumpcyjnych obciążających artykuły pierwszej potrze­by, obciążają przede wszystkim robotni­ków i chłopów. W SOCJALIZMIE, podatki jako przymusowe, nieodpłatne i bez­zwrotne świadczenia pieniężne są insty­tucją finansową przejętą przez państwo socjalistyczne z poprzednich formacji społeczno-gospodarczych. Polityczny i ekonomiczny sens podatków ulega w państwie socjalistycznym istotnym prze­obrażeniom, służą one bowiem innym celom i wyrażają odmienne stosunki spo­łeczne. Podstawowym celem p.w s. jest umożliwienie planowej redystrybucji do­chodu narodowego, zgodnie z potrzeba­mi społecznymi wyrażonymi w narodo­wym planie gospodarczym; przy czym równocześnie są one wykorzystywane do celów stymulacyjnych np. przez zniżki i zwyżki podatkowe i kontrolnych. P.w s. pobierane są wyłącznie na rzecz państwa budżetu państwa; opłacane są przez przedsiębiorstwa państwowe, spół­dzielcze, ludność i — co ma znaczenie marginesowe — gospodarkę nieuspołecz­nioną. W przedsiębiorstwach uspołecznionych podstawowe znaczenie ma podatek obrotowy, za po­mocą którego państwo przejmuje do budżetu część akumulacji finansowej przedsiębiorstw. Podatek ten oddziaływa równocześnie w trzech kierunkach: do­starcza dochodów budżetowi państwa, reguluje wielkość zysku przedsiębiorstw i jako element składowy ceny zbytu wpływa na poziom cen. Staje się dzięki temu jednym z podstawowych instru­mentów finansowej polityki państwa. W podatkach od ludności podsta­wowe znaczenie ma podatek od wyna­grodzeń, za pomocą którego przejmowa­na jest część indywidualnych dochodów ludności pracującej na rzecz potrzeb ogólnospołecznych.Z p. w s. związane są liczne, kontrower­syjne poglądy na istotę i charakter podatków, nie wyjaśnione jednoznacznie przez naukę. Do najistotniejszych moż­na zaliczyć kwestię następującą, czy podatki płacone przez przedsiębiorstwa państwowe są w Istocie rzeczy podat­kami, czy tylko formalnie do nich się upodobniają. Punktem wyjścia jest bez­sporne stwierdzenie, że cały majątek i ogół środków przedsiębiorstw państwo­wych stanowi własność państwa na rów­ni ze środkami pieniężnymi zgromadzo­nymi w budżecie. Nie ma tu zatem wa­runków do stosowania podatków, któ­re polegają na świadczeniu ze strony jednego podmiotu na rzecz drugiego państwa. Równocześnie bezsporna jest sama konieczność przejmowania części akumulacji finansowej przedsiębiorstw państwowych przez budżet państwa na rzecz potrzeb ogólnospołecznych. Trud­ność zaczyna się rodzić w związku z tym, że w praktyce nie tylko stosuje się określenie podatku dla niektórych wpłat przedsiębiorstw do budżetu, ale w całości regulacji prawnych odnosi się zasady dotyczące pobierania podatków np. podatków od spółdzielczości czy ludności do podatków od przedsiębiorstw państwowych. W konsekwencji wszyst­kie cechy podatków poza zmianą wła­ściciela środków pieniężnych występu­ją również w podatkach od przedsię­biorstw państwowych. W związku z tym ukształtowały się dwa odmienne poglą­dy: 1. podatki od przedsiębiorstw pań­stwowych z punktu widzenia treści i for­my są podatkami, 2. są one tylko pozor­nymi podatkami, bowiem tylko formal­nie występują jako podatki. Kontrower­sje te rodzą obawę, że w efekcie spro­wadzić się mogą do sporu ściśle termi­nologicznego.Na tym tle następnie powstał problem, czy w socjalizmie podatki zanikają czy też nie.Sporne jest także zagadnienie, kto rze­czywiście ponosi ciężar podatków pła­conych przez przedsiębiorstwa uspołecz­nione zwłaszcza podatku obrotowego — przedsiębiorstwa państwowe, które go opłacają, czy konsument, którego obcią­ża cena zawierająca w sobie kwotę po­datku. Warto tu jednak zwrócić uwagę, że przyjęcie drugiej możliwości oznacza, że konsument jest obciążony nie tylko podatkiem, lecz wszystkimi elementami ceny detalicznej koszty, zysk, marże itd., co samo w sobie jest rzeczą oczy­wistą, ale nie prowadzi do żadnych no­wych wniosków teoretycznych lub prak­tycznych.Kwestią sporną jest również zagadnie­nie, czy system p. w s. można by oprzeć na jednym uniwersalnym podatku przez to radykalnie uprościć wszelkie proble­my podatkowe. Wysuwa się tu zwłasz­cza koncepcję oparcia się na odpowied­nio przebudowanym podatku obrotowym. Teoretycznie możliwość taka istnieje, praktyka państw socjalistycznych jednak Jej nie potwierdza.Tematem wielu sporów Jest celowość pobierania podatku od wynagrodzeń, zwłaszcza wypłacanych przez jednostki państwowe, a przede wszystkim jedno­stki budżetowe. Podatek ten bowiem ma charakter ściśle rachunkowy, a nie eko­nomiczny. Tego rodzaju kontrowersji nie budzi pobieranie podatku od wynagro­dzeń od pracowników zatrudnionych w spółdzielczości lub w Jednostkach gos­podarki nieuspołecznionej. Ew. likwida­cja podatku od wynagrodzeń, gdyby miała być dokonana za pomocą zamiany płac netto na brutto a nie przez pod­wyżkę płac netto do kwot brutto na­potyka liczne trudności w praktyce. Przedmiotem dyskusji jest też sprawa, czy charakter podatkowy mają niektóre świadczenia na rzecz budżetu, noszące formalnie inne nazwy, jak składki ubez­pieczeń społecznych, niektóre opłaty, cła itd. Tu oczywiście zbadania wymaga każ­dy rodzaj wpłat, np. składki ubezpiecze­nia społecznego wydają się rzeczywiście tożsame z podatkami.Teoretycznie zatem p. w s. budzą wiele sporów, w praktyce jednak pobierane są w szerokim zakresie i stanowią bar­dzo poważne źródło dochodów budżeto­wych, będąc równocześnie instrumentem polityki finansowej wykorzystywanym do realizacji różnych celów społecznych i gospodarczych państwa. Zob. też: sys­tem podatkowy w Polsce. zespół stawek Podatkowych usta­lonych w danym podatku w stosunku do wielkości podstawy opodatkowania; dotyczy podatków, w których stawki Podatkowe nie są proporcjonalne. S.p. Progresywna — składa się ze sta­wek podatkowych rosnących w miarę wzrostu podstawy opodatkowania np. dla dochodów wynoszących 1000, 2000 i 3000 zł stawki wynoszą odpowiednio np. 5, 7 1 9%. S.p. regresywna — składa się ze stawek malejących w mia­rę wzrostu podstawy opodatkowania. S.p. progresywne są stosowane przeważnie w podatkach typu dochodowego w po­datkach typu przychodowego stawki by­wają zazwyczaj proporcjonalne. W pol­skim systemie podatkowym s.p. progre­sywne występują w podatku gruntowym, od wynagrodzeń, dochodowym od spół­dzielczości i od gospodarki nieuspołecz­nionej, wyrównawczym oraz przy opo­datkowaniu spadków i darowizn. ustalenie podatku od kilku połączonych podstaw opodatkowania, występujących w okreś­lonym czasie; może być realizowana albo przez wymierzenie podatku od zsumo­wanych podstaw wymiarowych, albo przez dodatkowy pobór różnicy między podatkiem przypadającym od łącznejpodstawy a podatkami obliczonymi od poszczególnych podstaw wymiaru; znaj­duje zastosowanie w podatkach o skali progresywnej

[Głosów:1    Średnia:4/5]

Comments

comments