TOWARZYSTWO
Stowarzyszenie wyższej użyteczności, powstało w 1945 na miejsce istniejącego przed wojną Towarzystwa Ekonomistów i Statystyków w Warszawie Towarzystwa Ekonomicznego w Krakowie, we Lwowie i w Poznaniu. Obecnie istnieje Celem Towarzystwa jest aktywne włączanie członków do udziału w kształtowaniu programu rozwoju gospodarki narodowej, doskonaleniu metod planowania i zarządzania oraz wdrażaniu postępu ekonomiczno-spolecznego i organizacyjnego; krzewienie marksistowskiej myśli ekonomicznej, rozszerzanie wiedzy, podnoszenie kwalifikacji zawodowych ekonomistów oraz kształtowanie etyki społecznej i zawodowej członków; współudział w inicjowaniu i koordynacji badań naukowych i rozwoju zaplecza nauko-wo-badawczego; upowszechnianie wiedzy ekonomicznej i szerzenie kultury ekonorośnie i odwrotnie. Zprzedstawił w postaci krzywej p.micznej; popularyzacja zasad gospodarowania, zadań i osiągnięć społeczno-gos-podarczych PRL; obrona zawodowych interesów ekonomistów oraz reprezentowanie Towarzystwa i polskiej myśli ekonomicznej za granicą.Cele swoje Towarzystwo realizuje przez: współdziałanie z władzami, instytucjami oraz organizacjami zainteresowanymi działalnością Towarzystwa; organizowanie zjazdów, kongresów, konferencji i sympozjów, odczytów i wykładów, konsultacji i konkursów o tematyce ekonomicznej; wydawanie publikacji periodycznych i monograficznych; prowadzenie działalności związanej z dokształcaniem i doskonaleniem zawodowym kadr gospodarki narodowej w dziedzinie problematyki ekonomicznej; prowadzenie działalności naukowej oraz przyznawanie nagród za wybitne osiągnięcia w naukach ekonomicznych i w praktyce gospodarczej; propagowanie zasad etyki zawodowej i egzekwowanie ich przestrzegania; zakładanie i prowadzenie domów pracy twórczej, klubów, czytelni i bibliotek; współpracę z pokrewnymi stowarzyszeniami krajowymi i zagranicznymi. Dokształcaniem i doskonaleniem zawodowym kadr zajmuje się wyodrębniony Zakład Szkolenia Ekonomicznego P.T.E. Członkowie P.T.E. dzielą się na zwyczajnych, honorowych i wspierających. Członkiem zwyczajnym może być osoba z wyższym lub średnim wykształceniem ekonomicznym, zawodowo związana z działalnością ekonomiczną, a także stowarzyszenie, które uznaje cele Towarzystwa. Członkiem wspierającym może być osoba prawna zainteresowana działalnością Towarzystwa.Tytuł członka honorowego nadaje Zjazd Krajowy osobom szczególnie zasłużonym dla rozwoju nauk ekonomicznych i gospodarki narodowej.Władzami naczelnymi Towarzystwa są: Zjazd Krajowy, Zarząd Główny, Główna Komisja Rewizyjna i Główny Sąd Koleżeński. Organem doradczym Towarzystwa jest Rada. Władzami wojewódzkimi — Zjazd Oddziału Wojewódzkiego, Zarząd i Komisja Rewizyjna Oddziału Wojewódzkiego. Zarząd Główny może powoływać oddziały regionalne, których władzami odpowiednio są Zjazd, Zarząd i Komisja Rewizyjna.Podstawowymi jednostkami organizacyjnymi Towarzystwa są koła zakładowe międzyzakładowe i terenowe. Zadaniem koła jest realizowanie celów Towarzystwa przez pracę z członkami oraz przez współdziałanie z kierownictwem, załogami zakładów pracy oraz innymi organizacjami politycznymi i społecznymi. Władze Towarzystwa w celu rozwiązywania poszczególnych problemów ekonomicznych mogą tworzyć zespoły: branżowe rady koordynacyjne kół, regionalne rady koordynacyjne kół, sekcje problemowe oraz komisje. POPYT, zapotrzebowanie na konkretne dobra ekonomiczne konsumpcyjne produkcyjne. Ponieważ p. na dobra produkcyjne mieści się w teorii produkcji, teoria p. zajmuje się p. na dobra konsumpcyjne, choć Jej podstawowe tezy odnoszą się również do p. na dobra produkcyjne. Jeżeli zapotrzebowanie na dane dobro znajduje odpowiednie pokrycie w dochodach konsumentów, mówimy op. efektywnym, jeżeli zaś chodzi o potrzeby nie mające w danej chwili takiego pokrycia, mówi się o p-potencjalnym. Podstawową tezą teorii p., określaną jako prawo p., Jest odwrotna zależność p. na dane dobro od jego ceny, tzn. że gdy cena spada,Konstrukcja tej krzywej opiera się na dwóch założeniach: 1. dochody konsumentów nie zmieniają się; 2. ceny pozostałych dóbr też nie ulegają zmianie. W rzeczywistości jednak założenie — jak to zobaczymy — z zasady nie może być spełnione, a raczej rzadko, pojęcie krzywej p. pozostaje abstrakcją lub tylko przybliżeniem do rzeczywistości. W ubiegłym wieku zaobserwowano w Irlandii, że wzrost ceny chleba spowodował wzrost p. na chleb. Ponieważ w świetle obserwowanych zjawisk rynkowych było to anomalią, zjawisko to określono paradoksem Giffena, [od nazwiska autora, który Je zaobserwował; Wyjaśnia się to tym, że w budżetach rodzinnych ówczesnej ludności irlandzkiej wydatki na chleb, który należał do najtańszych środków wyżywienia, stanowiły poważną pozycję, toteż podwyżka cen chleba przy nie zmienionych dochodach pieniężnych obniżyła znacznie dochody realne, co zmuszało ludność do dalszego zwiększania udziału najtańszych środków odżywczych, czyli zwiększenia p. na chleb. Jeżeli cena danego dobra spada wzrasta, to na to dobro rośnie maleje kosztem na rzecz p. na inne dobra, następuje więc przesunięcie p., co określa się Jako efekt substytucyjny. Jednocześnie zmiana ceny wpływa na Poziom dochodu realnego, a przez dochód na p. na dane dobro a także na Pozostałe dobra, co określa się jako efekt dochodowy. Efekt substytucyjny dla każdego dobra działa w tym samym kierunku, tj. spadek ceny powoduje wzrost p., a wzrost ceny spadek p., działanie natomiast efektu dochodowego na p. może być różne w zależności od charakteru badanego dobra. Jeśli dane dobro charakteryzuje niski poziom stopy życiowej, jak np. chleb w przypadku przedstawionym przez Giffena, to wzrost dochodu realnego podniesienie stopy życiowej zmniejsza, a spadek zwiększa p. na to dobro. Efekt dochodowy w tym przypadku działa w przeciwnym kierunku niż efekt substytucyjny. Dobra odznaczające się taką właśnie reakcją p. na zmiany dochodu realnego określa się jako dobra niższego rzędu inferior goods. Jeśli natomiast dane dobro charakteryzuje wyższy poziom stopy życiowej, jak np. mięso, to wzrost dochodu realnego powoduje zwiększenie, a spadek zmniejszenie p. Efekt dochodowy działa więc tutaj w tym samym kierunku co efekt substytucyjny. Dobra takie określa się jako dobra wyższego rzędu superior goods. Ogólne prawo p., że spadek ceny danego dobra powoduje wzrost p., a wzrost ceny zmniejsza p., działa tutaj w całej rozciągłości. Nie można tego z góry powiedzieć o dobrach niższego rzędu, w tym przypadku bowiem efekt substytucyjny i efekt dochodowy działają w przeciwnych kierunkach. Wynik dotyczący p. zależy od tego, który z tych efektów przeważy. Efekt dochodowy może być pokaźny i tylko wówczas może przeważyć, gdy wydatki na dobro niższego rzędu mają wysoki udział w budżecie rodzinnym, jak przy paradoksie Giffena. I tylko takie rzadkie wypadki stanowią wyjątek od ogólnego prawa p. Marshallowska krzywa p., w wyniku przyjętych założeń, przedstawia p. na dane dobro zmienna zależn jako funkcję Jednej tylko zmiennej niezależnejobjaśniającej, a mianowicie ceny danego dobra. W rzeczywistości, p. zależy także od wielu innych czyników, dlatego też marshallowska funkcja p. jest pewną abstrakcją, ilustracją ogólnego prawa p. Pojęcie funkcji p. nie jest jednak czystą abstrakcją. Dzięki metodom ekonometrycznym można na podstawie danych empirycznych ustalić z dość znacznym przybliżeniem konkretne równanie funkcji p. na dane dobro. Znając zaś parametry tej funkcji można obliczyć, jaki będzie p. odpowiadający warunkom równowagi rynkowej przy założonych wielkościach zmiennych niezależnych objaśniających. Ma to duże znaczenie praktyczne, zwłaszcza w gospodarce planowej. Aby jednak taka funkcja mogła mleć znaczenie praktyczne, musi uwzględniać wszystkie istotne czynniki wpływające na dynamikę p. Ze względu na stopień Ich ważności można rozróżnić dwie grupy tych czynników zmiennych niezależnych. Do grupy czynników podstawowych należy cena dobra, dla którego obliczamy p., a ponadto także cena dobra substytucyjnego jeżeli w grę wchodzi bliski substytut i cena dobra komplementarnego o ile wydatki na dobro komplementarne są dostatecznie poważne, aby mieć wpływ na decyzje konsumentów. W przypadku gdy funkcja p. dotyczy całej grupy bliżej ze sobą związanych dóbr, np. żywności, nie bierze się pod uwagę problemu dóbr substytucyjnych czy komplementarnych. Pozostaje Jednak problem cen wszystkich pozostałych dóbr konsumpcyjnych łącznie wziętych. Ceny tych pozostałych dóbr mają również istotny wpływ na p. na dobro badane, ale wpływ ten eliminuje się wprowadzając do funkcji p. zamiast cen nominalnych danego dobra, jego substytutów dóbr komplementarnych relacje tych cen do cen dóbr pozostałych łącznie wziętych za pomocą wskaźników cen. Są to tzw. ceny realne. Tę grupę czynników wpływających na p. zamyka dochód realny konsumentów. Wobec tego ceny realne i dochód realny są podstawowymi wielkościami objaśniającymi kształtowanie p. na poszczególne dobra. Do następnej grupy zaliczamy czynniki zmieniające się stosunkowo wolno w czasie, a więc o słabszym oddziaływaniu, należy tu przede wszystkim zmiana preferencji konsumentów oraz czynniki strukturalne, Jak rozkłada dochodów, struktura ludności wg płci i wieku, struktura zawodowa, stopień urbanizacji itp. Niektóre z tych czynników nie dają się bezpośrednio wymierzyć, np. preferencje konsumentów, ale wspólną ich cechą jest to, że można je potraktować Jako funkcję czasu. Łączny zatem wpływ tych czynników można uwzględnić wprowadzając do funkcji p. wielkość trendu. Odrębne zagadnienie stanowi opóźnienie reakcji konsumentów na zmiany cen czy dochodu. Usiłuje się to uwzględnić wprowadzając do funkcji p Jako zmienną niezależną albo dochód albo konsumpcję danego dobra z po.! przedniego roku. Zabieg ten Jednak budzi zastrzeżenia. Uwzględniając czas rok poprzedni wprowadza się jednocześnie elementy trendu. Względy praktyczne, jak również niedoskonałość metod ekonome-trycznych przemawiają za ograniczeniem liczby zmiennych objaśniających, wobec tego należy dokonywać wyboru, który może być różny w zależności od charakteru badanego dobra. Pominięcie części zmiennych objaśniających pociąga za sobą pewien błąd w obliczeniach błąd w zmiennych. Sprawą wyboru jest także konkretny matematyczny kształt funkcji p. Rzeczywistość społeczna nie daje się całkowicie zamknąć w matematyczny wzór, zwłaszcza że ze względów praktycznych konieczne jest unikanie zbyt skomplikowanych funkcji. Możemy tu mówić o hipotezach, o przydatności których świadczy stopień przybliżenia wyników obliczeń do rzeczywistości. Powstaje tu dodatkowe źródło błędu błąd w równaniu, wobec tego należy wybrać taką funkcję, która daje najmniejszy błąd. Często jednak różne kształty funkcji dają mniej więcej taki sam błąd, wówczas o wyborze decyduje albo łatwość rachunkowa, albo dodatkowe informacje, które dany kształt funkcji może nam dostarczyć. Ten właśnie ostatni wzgląd sprawił, że najszerzej przyjął się następujący kształt funkcji p. w celu uproszczenia ograniczyliśmy się tu tylko do podstawowych zmiennych objaśniających:Wyrażenia po lewej stronie tych równań odpowiadają ściśle wzorom na elastyczność. v jest elastycznością p. na dobro ł względem Jego ceny, tj. cenową elastycznością p. Ponieważ p. na dane dobro zmienia się odwrotnie niż jego cena, elastyczność cenowa jest z reguły wartością ujemną. Marshall, którego interesowała tylko elastyczność cenowa i tylko jej wielkość absolutna, czyli siła reakcji p. na zmiany cen — kierunek reakcji był dla niego oczywisty — definiując cenową elastyczność p. w celu uniknięcia liczb ujemnych umownie wprowadził do wzoru znak minus znoszący ujemną wartość elastyczności; obecnie konwencja ta wychodzi z użycia. Wyjątkowo tylko, przy dobrach niższego rzędu, mających duży udział w budżetach rodzinnych konsumentów, elastyczność cenowa p. na skutek działania efektu dochodowego zmiany cen może przyjąć wartość dodatnią. Gdy cenowa elastyczność p. Jest równa -1, oznacza to, że p. zmienia się w tym samym stosunku co cena, ale w Przeciwnym kierunku, tak że wydatek na dane dobro, będący iloczynem ceny Przez wielkość p., zawsze pozostaje taki sam. Uważa się, że p. jest elastyczny, Kdy absolutna wartość cenowej elastyczności p. jest większa od l, tzn. gdy spadek ceny powoduje wzrost wydatków na dane dobro i odwrotnie. Elastyczności fi określane są Jako elastyczno mieszane , »dyż wyrażają reakcję p. na dobro to wyniku zmian ceny Innych dóbr, w konkretnym przypadku cen dóbr substytucyjnych s i komplementarnych k. Elastyczność p. na dobro i względem ceny dobra substytucyjnego s Jest zawsze dodatnia, podwyższenie ceny substytutu s zwiększa p. na dobro i odwrotnie. Natomiast elastyczność względem ceny dobra komplementarnego k ma taki sam znak, jak elastyczność względem własnej ceny, tzn. ujemny. Elastyczności mieszane są zawsze mniejsze jeśli chodzi o wartość absolutnąniż elastyczność względem własnej ceny. Różnice między absolutną wielkością g a wielkościami absolutnymi a i ,. mogą stanowić miarę stopnia substytucyjności lub komplementarności, dlatego elastyczności mieszane stosuje się przy analizie pozycji monopolistycznej poszczególnych przedsiębiorstw: Jeżeli monopol dotyczy dobra, dla którego istnieją na rynku bliskie substytuty, elastyczność jest wysoka, wówczas monopol jest bardzo słaby i odwrotnie. Wreszcie elastyczność dochodowa p. y jest — Jak już mówiliśmy — dodatnia przy dobrach wyższego rzędu i ujemna przy dobrach niższego rzędu. Przy dobrach trwałego użytkowania funkcja p. jest nieco bardziej skomplikowana. Istnieją tu dwa różne rodzaje p. kształtujące się, przynajmniej częściowo, pod wpływem odmiennych czynników: l. p. ze strony konsumentów, którzy dotychczas nie mieli danego dobra trwałego lub chcą powiększyć Jego ilość — na tę część p. działają te same czynniki, co przy dobrach nietrwałych i funkcja p. jest taka sama; 2. p. ze strony konsumentów, którzy na skutek zużycia dobra trwałego muszą je wymienić na nowe. Ten odtworzeniowy p. Jest przede wszystkim funkcją czasu trwania tych dóbr, struktury wieku dóbr już posiadanych, a ponadto wywierają tu wpływ i ceny, i dochód konsumentów, bowiem na skutek pojawiania się nowych, ulepszonych modeli, zmiany mody, również przy konsumpcyjnych dobrach trwałych występuje zjawisko moralnego zużycia. Istnieją sytuacje, gdy p. można traktować jako określony z góry. Powstaje wtedy zagadnienie, Jaka jest cena równowagi odpowiadająca tak określonemu p. Mamy więc tu do czynienia już nie z funkcją p., lecz z funkcją ceny. Obie funkcje są ze sobą ściśle związane i różnią się między sobą tylko tym, że w funkcji ceny w porównaniu z funkcją p. po lewej stronie równania jako zmienna zależna figuruje cena — P,, po prawej zaś stronie równania w miejsce ceny wchodzi p. — D jako zmienna niezależna objaśniająca z wykładnikiem, który w tym przypadku funkcja ceny mierzy elastyczność ceny względem p., określaną jako giętkość cen Giętkość cen jest oczywiście niczym innym jak odwrotnością cenowej elastyczności p. Parametry przedstawionej wyżej funkcji p. oblicza się na podstawie szeregów czasowych poszczególnych zmiennych. Tak obliczaną funkcją p. określa się Jako funkcję dynamiczną. Oprócz tego oblicza się także funkcje p. na poszczególne produkty czy grupy produktów jako funkcję jednej zmiennej dochodu (Y), na podstawie danych o wydatkach gospodarstw domowych, zgrupowanych wg wielkości dochodu przypadającego na członka rodziny z uwzględnieniem płci i wieku. Dane te dotyczą jednego momentu czasu — roku dlatego dla funkcji tak wyprowadzonych używa się określenia funkcja statyczna, co pozwala wyeliminować wpływ wszystkich innych zmiennych objaśniających poza dochodem. Wszystkie gospodarstwa kupują po tych samych cenach, wobec tego ceny nie tłumaczą różnic w wydatkach, podobnie też czynniki działające w długich okresach mogą być pominięte w tak krótkim czasie Jak rok. W ubiegłym wieaobserwował, że udział wydatków na żywność w ogólnych wydatkach gospodarstw domowych maleje w miarę przechodzenia do gospodarstwcoraz wyższym dochodzie. Ta empiryczna prawidłowość, ostatnio kwestionowana, znana Jest jako prawo Dało to asumpt do rozszerzenia podobnych badań także na inne grupy wydatków w postaci funkcji przedstawiających zależność wydatków popytu na dany produkt czy grupę produktów od wielkości dochodu. Funkcje te określa się jako krzywe Engla. Stosowane tu były funkcje liniowe, okazało się jednak, że lepsze rozwiązanie dają dwa inne typy funkcji każda dla innego typu wydatków: pierwsza, podobna do funkcji p. jest funkcją podwójnie logalogo, Jest to funkcja o stałej elastyczności p.; stosuje się jn do wydatków na towary o charakterze bardziej luksusowym; druga półlogaryt-miczna; Jest to funkcja o malejącej elastyczności malejącym udziale wydatków w miarę przechodzenia do grupy wyższych dochodów. Dla grup wydatków obejmujących produkty które można sprowadzić do wspólnej jednostki naturalnej, np. różne gatunki mięsa ujmowane w kilogramach, możemy obliczyć elastyczność jakości quality elasticity danej grupy wydatków w podanym przykładzie — wydatków na mięso. Jeżeli wydatki na daną grupę produktów np. różne gatunki mięsa podzielimy przez ich ilość, otrzymamy przeciętny koszt K, który jest funkcją dochodu K(Y) który też możemy uważać za przeciętną cenę ważoną dla każdego gospodarstwa ilościami poszczególnych zakupywanych produktów. Otóż elastyczność jakości Jest stosunkiem względnej zmiany przeciętnego kosztu K(Y) do względnej zmiany dochodu .