TERMS OF TRADE

pojęcie tłumaczone na język polski jako „warunki wymiany” lub „stosunki wymiany”, w rzeczywistości oba terminy polskie nie oddają dokładnie treści terminu angielskiego i dlatego powszechnie używa się terminu angielskiego Jako bardziej jednoznacznego. Istota t.o.t. polega na określeniu stosunku, w Jakim jedne dobra wymienia się na inne. W ujęciu handlu zagranicznego chodzi tu o stosunek wymiany towarów eksportowanych na towary importowane. T.o.t. określane być mogą w ujęciu cenowym lub Ilościowym. Przez pojęcie „cenowe t.o.t.” rozumie się na ogół stosunek cen zagranicznych (cen handlu zagranicznego danego kraju) towarów eksportowanych i importowanych (net barter terma of trade). Wzrost stosunku cen zagranicznych w eksporcie do cen zagranicznych w imporcie określa w tym ujęciu wzrost korzyści z wymiany zagranicznej, i odwrotnie. Przez pojęcie „ilościowe t.o.t.” (wolumenowe grosa barter terms of trade) rozumie się stosunek fizycznych rozmiarów eksportu do fizycznych rozmiarów importu. Mogą być one wyrażone w jednostkach wagi (miary). Przy agregatowych wielkościach wymagane jest przeliczenie jednostek fizycznych na jednostki wartościowe. Badanie dynamiki wolumenowych t.o.t. utrudniają zmiany asortymentu obrotów. Jednocześnie oprócz ujęcia w cenach zagranicznych t.o.t. określone być mogą przez nakłady ponoszone w danym kraju na produkcję towarów eksportowanych i Importowanych (faetoral terms of trade). Wynika to z założenia, że wielkość korzyści z wymiany zagranicznej zmieniać się może nawet przy niezmiennym stosunku cen zagranicznych. Przyczyną tego są różnice między zmianą cen zagranicznych a zmianą poniesionych nakładów na produkcję towarów będących przedmiotem obrotów zagranicznych, problem ten ma szczególne znaczenie w okresie długim.T.o.t. uwzględniające, oprócz zmiany cen zagranicznych towarów eksportowanych i importowanych, także zmianę nakładów poniesionych na produkcję towarów eksportowanych noszą angielską nazwę single faetoral terms of trade, natomiast t.o.t. uwzględniające ponadto zmiany nakładów poniesionych na produkcję towarów importowanych noszą angielską nazwę double faetoral terms of trade.Sposób wyrażenia nakładów przy określaniu t.o.t. ulegał w historii myśli ekonomicznej kolejnym zmianom. Klasycy przyjmowali za podstawę kosztowy sposób wyrażenia t.o.t., oparty na bezple-niężnym ujęciu nakładów pracy. Z kolei koszty w ujęciu naturalnym zastąpione zostały kosztami pieniężnymi, następnie w miejsce kosztów przyjęto ceny wyrażone w pieniądzu, przy Jednoczesnym pominięciu podkreślanego przez klasyków związku między kosztami a ceną. W najnowszej literaturze ekonomicznej obserwuje się odejście od cen wyrażonych w pieniądzu i ponowny powrót do kategorii kosztów, przy czym sposoby ujęcia kosztów nie są jednolite: w jednym przypadku koszty te określa się opierając się na elementach subiektywnych, wyrażających stosunek człowieka do dóbr materialnych, w innym — podstawę do określenia kosztów stanowi wydajność czynników produkcji. Cenowe t.o.t. obliczane być mogą na podstawie cen przeciętnych (unit value) lub ceny poszczególnych towarów: w pierwszym przypadku zmiana cen średnich obejmuje Jednocześnie zmianę struktury (towarowej i geograficznej) obrotów, w przypadku drugim konieczne Jest posługiwanie się indeksami, umożliwiającymi oddzielenie zmian cen od zmian struktury obrotów. Na podkreślenie zasługują dwie metody statystyczne określenia zmian wolumenowych cenowych t.o.t.: metoda Laspeyresa metoda Paa-schego. W metodzie Laspeyresa ceny okresu badanego „waży” się elementami strukturalnymi okresu podstawowego, w metodzie Paaschego „wagami” są elementy strukturalne okresu badanego. W celu wyrażenia zmiany wartości obrotów w okresie docelowym (w porównaniu z okresem podstawowym) używa się zwykle kombinacji powyższych wskaźników t.o.t. Wskaźnik cenowych t.o.t. oblicza się na podstawie metody Laspeyresa, zaś wskaźnik wolumenowych t.o.t. na podstawie metody Paaschego lub odwrotnie. W ujęciu eksportowo–importowym t.o.t. obliczać można przy wymianie zagranicznej danego kraju ze wszystkimi jego partnerami łącznie (łączne t.o.t.) lub odrębnie dla poszczególnych bilateralnych stosunków (bilateralne t.o.t.); w obu przypadkach obliczeniem może być objęty tylko towarowy handel zagraniczny (towarowy t.o.t.) lub wymiana towarowo-usługowa (towarowo–usługowe t.o.t.). Ponadto t.o.t. obliczać można dla eksportowo-lmportowego stosunku wybranych grup towarowych lub wybranych towarów, np. surowcowe t.o.t. Powszechnie pojęcia „cenowe t.o.t.” używa się w celu wyrażenia stosunku cen artykułów pochodzenia przemysłowego do cen surowców i żywności na rynku międzynarodowym. W ujęciu tym t.o.t. wykazują długookresową tendencję zwyżkową. Ma to szczególną wymowę ze względu na fakt, że w obrotach zagranicznych krajów kapitalistycznych rozwiniętych gospodarczo z krajami rozwijającymi się towary przemysłowe stanowią główny przedmiot eksportu krajów kapitalistycznych rozwiniętych gospodarczo i główny przedmiot importu krajów rozwijających się, surowce zaś i żywność stanowią główny przedmiot importu krajów kapitalistycznych rozwiniętych gospodarczo i główny przedmiot eksportu krajów rozwijających się. W takiej sytuacji poprawa t.o.t. oznacza wzrost korzyści z wymiany zagranicznej dla krajów rozwiniętych gospodarczo i obniżkę tych korzyści dla krajów rozwijających się.TREND ogólny kierunek rozwoju szeregu chronologicznego. Np. dochód narodowy Polski stale wzrasta, współczynnik zgonów natomiast spada. Dochód narodowy wykazuje zatem t. rosnący, współczynnik zgonów — t. malejący. Możliwy Jest również t. utrzymujący się na niezmiennym poziomie. Istnieją różne metody wyznaczania t. Ogólnie rozróżnia się metody mechaniczne i analityczne. Z metod mechanicznych najczęściej stosuje się metodę średnich ruchomych, polegającą na tym, że za wartość t. odpowiadającą danej chwili przyjmuje się średnią z wyrazów szeregu chronologicznego za pewien okres, taki że chwila ta przypada na środek okresu; dla następnej chwili oblicza się wartość t. jako średnią za okres przesunięty o jeden wyraz w przód itd. Metody analityczne polegają na tym, że przyjmuje się z góry kształt t. (np. prostoliniowy, paraboliczny, wykładniczy) i wyznacza się linię mającą taki właśnie kształt, która by jednocześnie była możliwie najbardziej zbliżona do danego szeregu chronologicznego. Linię tę dopasowuje się najczęściej za pomocą metody najmniejszych kwadratów. Badanie tendencji rozwojowej ma duże znaczenie w gospodarce socjalistycznej. Obserwacja rozwoju, konfrontacja z planem i porównywanie dynamiki na różnych odcinkach pozwala w porę zapobiegać dysproporcjom i prawidłowo planować. TRUST, jedna z form monopolu kapitalistycznego; w przeciwieństwie do kartelu, będącego związkiem samodzielnych przedsiębiorstw, t. stanowi nowe przedsiębiorstwo, powstałe zamiast dotychczas istniejących; Jest więc wyższą formą centralizacji kapitału ( koncentracja i centralizacja kapitału i produkcji); powstaje najczęściej w wyniku opanowywania jednego przedsiębiorstwa przez inne, np. przez skup Jego akcji. Początkowo t. stanowił porozumienie przedsiębiorstw polegające na wyłonieniu męża zaufania (trustee), koordynującego politykę cen przedsiębiorstw należących do t.; ipóżnlej przekształcił się w bardziej ścisły związek przedsiębiorstw. Gospodarzem wszystkich przedsiębiorstw jest centralna rada wykonawcza (board o/ trustees), która posiadane dotychczas przez właścicieli akcje zastępuje zaświadczeniami trustowymi (trust certiflcate), przydzielając je im w wysokości odpowiadającej uprzednio posiadanym akcjom. Zyski wszystkich tak połączonych przedsiębiorstw płyną do kasy t., który rozdziela Je między posiadaczy tych zaświadczeń wg wysokości udziałów. Nie mając wpływu na losy przedsiębiorstwa, którego są właścicielami, posiadacze zaświadczeń trustowych nie są zainteresowani w dalszym jego rozwoju, co umożliwia centralnej radzie wykonawczej zamknięcie przedsiębiorstw nierentownych bez naruszenia Interesów odpowiednich właścicieli.TYPIZACJA, czynność zmierzająca do ograniczenia liczby odmian przedmiotów, urządzeń i obiektów przez wybór tych, które w pewnym okresie byłyby najbardziej efektywne, tzn. spełniałyby swoje zadania najsprawniej przy relatywnie najniższych kosztach zarówno wytwarzania, Jak eksploatacyjnych. Typowe mogą być elementy i zespoły wchodzące w skład różnych wyrobów finalnych, np. silniki do maszyn. Typowe są składające się ze znormalizowanych części elementów przedmioty, urządzenia i obiekty, stanowiące skończoną całość zdolną do samodzielnego spełniania usług, np. domek Jednorodzinny, urządzenie produkcyjne, lodówka. T. może być przeprowadzona różnymi metodami, z których najczęściej stosowane polegają na: . wyborze Jednego (lub kilku) określo-nego przedmiotu, urządzenia lub obiektuspośród wielu istniejących uznaniugo — na podstawie przeprowadzonychbadań lub dokonanych obserwacji — zatypowy dla danej odmiany czy grupy; . wyborze najlepszych cech z wieluprzedmiotów, urządzeń lub obiektówi skonstruowaniu z nich nowego, lepsze-go w stosunku do pozostałych typu. T.powinna realizować stały postęp ekono-miczny przez wyeliminowanie z użytkumało wydajnych przedmiotów urządzeńoraz redukcję występujących odmian doich optymalnej liczby. Wpływ t. na ży-cie gospodarcze zależy od jej zasięgu,a skutki zalet i wad stypizowanychprzedmiotów, urządzeń czy obiektów sąmniej lub bardziej widoczne w zależnoś-ci od tego zasięgu. T. upowszechnia ak-tualny postęp techniczny i ekonomiczny,ale działa również hamująco na dalszypostęp w stypizowanych obiektach (urzą-dzeniach, przedmiotach). Dlatego należyco jakiś czas rewidować istniejące usta-lenia typlzacyjne. TYPY PRODUKCJI: . t.p. wyrobu — system organizacji pracy przy produkcji danego wyrobu; obejmuje system stosowanych środków i metod produkcji wyrobu (technologii) oraz system organizacji pracy na stanowiskach roboczych i ich obsługi; . t.p. w jednostkach produkcyjnych (zakładach, wydziałach, oddziałach ltp.) — typ organizacji pracy całej Jednostki i poszczególnych stanowisk roboczych oraz ich obsługiwania w celu sprawnego i ekonomicznego wykonywania zadań (robót) produkcyjnych związanych z różnymi wyrobami produkowanymi w tej jednostce. Rozróżnia się trzy zasadnicze t.p.: Jednostkową, seryjną i masową. Czynnikiem różniącym wymienione t.p. Jest zmieniająca się lub stała liczba operacji czynności wykonywanych na poszczególnych stanowiskach roboczych w celu wyprodukowania wyrobu w określonej Ilości. Produkcja Jednostkowa występuje wówczas, gdy przedsiębiorstwo lub zakład wytwarza Jednorazowo Jedną lub kilka sztuk wyrobów. W wyniku tego na poszczególnych stanowiskach roboczych odpowiednie prace (np. operacje technologiczne) wykonywane są Jeden raz dla jednej lub kilku sztuk i nie przewiduje się powtarzania ich w określonym czasie.Z produkcją seryjną, mamy do czynienia wówczas, gdy liczba wykonywanych Jednorazowo wyrobów Jest większa niż przy produkcji jednostkowej i tworzy tzw. serię. Produkcja seryjna może być niepowtarzalna (jednorazowa) lub może powtarzać się co pewien okres. Odstępy powtarzania się produkcji serii mogą być jednakowe, np. kwartał, miesiąc, dekada, lub zmienne, nieregularne. Zależnie od tego, czy okres powtarzania się serii Jest regularny czy nie, mówimy o produkcji seryjnej rytmicznej lub nie-rytmlcznej. Ze względu na liczbę sztuk wyrobów wykonywanych jednorazowo, w serii rozróżnia się produkcję drobno-, mało-, średnio- lub wielkoseryjną. W produkcji seryjnej powtarzalnej na poszczególnych stanowiskach roboczych operacje technologiczne wykonywane są w sposób powtarzalny. W okresie powtarzalności serii każde stanowisko musi wykonać określoną liczbę czynności (robót, operacji) potrzebnych do wytworzenia wszystkich części wyrobów. Liczba operacji przypadająca na stanowisko robocze (wskaźnik przezbrojeń stanowisk roboczych) może być różna, zależnie od czasu trwania robót przy produkcji pojedynczych sztuk i przy całej serii. Krótki okres trwania operacji i małe serie powodują, że czas wykonania całej serii Jest niewielki, zatem stanowisko będzie krótko zajęte. Liczba (f) robót tego typu wykonywanych lub możliwych do wykonania w okresie powtarzalności serii będzie zatem duża. Dłuższy czas wykonywania operacji i duże serie powodują, że liczba (f) takich robót zmniejszy się. Z tego wynika, że przy produkcji mało-seryjnej na stanowiskach roboczych występuje duża liczba różnych prac, przy produkcji wielkoseryjnej natomiast jest ona niewielka. W produkcji średniose-ryjnej występuje stan pośredni. Trzecim t.p. jest produkcja masowa, polegająca na tym, że zakład produkcyjny stale wytwarza te same wyroby. Stanowiska robocze wykonują ciągle przez cały okres produkcji tę samą pracę i są przystosowane do wykonywania jednej operacji. Nie są przezbrajane, dopóki nie następuje zmiana wyrobu.Różny stopień zmian w asortymencie wyrobów w zakładach i wydziałach, oddziałach itp. oraz różny stopień złożoności wyrobów stwarzają odpowiednie warunki do stosowania różnych t.p., Jak też przygotowania i realizacji produkcji oraz ewidencji jej przebiegu i rozliczeń produkcyjnych.