TEORIA NOMINALISTYCZ

TEORIA NOMINALISTYCZ

Teoria wg której — pieniądz Jest tylko nazwą łac. nomen abstrakcyjnej jednostki rachunkowej, ustalonej przez zwyczaj lub ustawę: „Pieniądz jest pro­duktem prawa” G. Knapp. Neguje to­warowy charakter pieniądza i znaczenie jego wartości wewnętrznej. Pieniądz kruszcowy waluta złota traktuje jako przeżytek niedojrzałych stadiów rozwoju, za najdoskonalszą formę pie­niądza, w pełni odpowiadającą jego isto­cie, poczytuje pieniądz papierowy. „Pieniądz bierze swą wartość nie od złota, to złoto bierze wartość od pienią­dza, to znaczy od aktów ustawowychistocie pieniądza Pieczęć tworzy pieniądz, nie zaś materiał, na którym się ją stawia”T.n.p. po­wstała na przełomie feudalizmu i kapi­talizmu. Rozwijała się jako skrajne przeciwstawienie teorii kruszcowej, wg której pieniądzem są z natury swojej kruszce szlachetne i tylko one mogą nim być, natomiast pieniądz papierowy jest takim samym nonsensem, jak np. papie­rowy chleb. W czasach współczesnych t.n.p. znalazła rozwinięcie w „państwo­wej teorii pieniądza” niemieckiego teo­retyka G. Knappa której kontynuatorem był austriacki ekonomi­sta F. Bendixen T.n.p. jed­nostronnie traktuje rzeczywistą historię istotę pieniądza. Pewne zjawisko zwią­zane z niektórymi tylko jego funkcjami absolutyzuje odnosi do pieniądza w ogóle, a czysto technicznym i organiza­cyjnym kwestiom obiegu pieniężnego, rzeczywiście ustalanym przez władze pie­niężne, przypisuje wyolbrzymione zna­czenie ekonomiczne. Pieniądz w postaci towarowej może być zastąpiony przez znak pieniężny, ale nie we wszystkich funkcjach, tylko na terytorium danej władzy pieniężnej i tylko w okresie Jej panowania. Państwo proklamując pa­rytet złoty dokonuje jedynie techniczne­go wyboru skali, w której wyrażają się wszystkie ceny; nie od tego aktu zależy jednak wartość jednostki pieniężnej i jej siła nabywcza. Proklamowana przez pań­stwo w oficjalnych parytetach pieniądza papierowego cena złota nie obowią­zuje na rynku prywatnym. Również ustalanie przez państwo w czasie reform walutowych ilościowego stosunku praw­nego pieniędzy starych i nowych, obo­wiązującego przy spłacie dotychczaso­wych długów, nie może oznaczać, że państwo ma moc określania wartości pieniądza, Jej rzeczywista aktualna wy­sokość kształtuje się bowiem niezależ­nie od tego stosunku. Wreszcie możli­wość emitowania przez państwo dowol­nej ilości znaków pieniężnych nie jest równoznaczna z możliwością nadawania im określonej wartości. „Państwo może wrzucić do cyrkulacji dowolną ilość kartek papierowych o dowolnych na­zwach monetarnych, ale na tym kończy się jego kontrola. Znak wartości zagar­nięty przez cyrkulację dostaje się pod panowanie jej immanentnych praw” K. Marks. Twierdzenie o tym, że państwo kształtuje siłę nabywczą pieniądza, może mieć jakiś sens jedynie w odniesieniu do państwa socjalistycznego, ustalające­go ceny towarów rynkowych, ale i jego moc jest w tym względzie ograniczona. przekazywanie pewnych sum pieniężnych między kra­jami lub regionami, albo przekazywanie zaoszczędzonych zarobków z tytułu pra­cy za granicą. W gospodarce kapitali­stycznej t.p. odpowiada wywozom ka­pitałów z jednego kraju do drugiego. W warunkach socjalistycznych t.p. w obrę­bie jednego kraju występuje wówczas, gdy dochody powstałe w Jednym regio­nie zostają przesłane lub przewiezione i wydatkowane w innym: np. robotnik pracujący w Warszawie wydaje część swoich zarobków w Łebie, spędzając tam urlop. Obliczanie wielkości t.p. mię­dzyregionalnego jest bardzo ważne przy opracowywaniu terenowych bilansów pie­niężnych dochodów i wydatków ludno­ści. T.p. między krajami jest na ogół łatwo ująć, ponieważ oznacza on prze­kazywanie wartości z obszaru o Jednej walucie do obszaru o innej walucie. W granicach jednego kraju t.p. międzyre­gionalny Jest często trudny do uchwy­cenia. określe­nie stosunku pieniężnego dla zobowią­zań publicznych lub prawnych wyrażo­nych w pełnowartościowej walucie, a spłacanych w pieniądzu zdewaluowa-nym przez inflację pieniądz traktowany jako obojętny element gos­podarki, nie mający wpływu na prze­bieg procesów ekonomicznych. „Taki sposób zamiany, w którym towar pe­wien zamienia się na pieniądze, a pie­niądze znowu zamieniają się na towa­ry, w niczym nie zmieni istotnego cha­rakteru transakcji W gospodarce społecznej złoto i srebro zajmują naj podrzędniejsze miejsce. Tak najczęściej ujmowała pieniądz do czasów trady­cyjna burżuazyjna teoria ekonomiczna. Uważała ona, że forma pieniężna sta­nowi jedynie powłokę realnych proce­sów ekonomicznych; ponieważ zdjęcie tej powłoki w niczym nie zmienia prze­biegu tych procesów, można od niej abstrahować w analizie teoretycznej. Przeciwstawne traktowanie pieniądza przypisuje mu rolę kapitałotwórczą. „Zwiększenie ilości pieniądza zwięk­sza bogactwo narodowe, uwalnia kraj od pewnej ilości biednych czy bezrobot­nych — proporcjonalnie do wzrostu iloścl pieniądza Miejsce pienią­dza w gospodarce Jest, ogólnie mówiąc, wyznaczone przez wzajemny stosunek zachodzący pomiędzy obsługiwaną przez niego wymianą a produkcją, podziałem a konsumpcją. Pieniądz nie jest środ­kiem konsumpcji ani nie bierze bezpo­średniego udziału w procesie produkcji. Nie może zastąpić brakujących środków konsumpcji, środków produkcji i siły roboczej, nie może stworzyć nie istnie­jących realnych elementów procesu pro­dukcji. Pieniądz wpływa Jednak na przebieg procesów ekonomicznych. Po­pyt pieniężny oddziałuje bezpośrednio na ceny i pośrednio na wartość towa­rów, modyfikując proporcje wymienne cena, wartość. Nadmiar pieniądza w obiegu inflacja zmienia struktu­rę cen i podział produktu społecznego pomiędzy różne warstwy i klasy spo­łeczne. Struktura cen które są p i e-n i ę ż n y m wyrażeniem wartości wpły­wa na podział produktu społecznego między konsumpcję a akumulację. Jeśli płace pozostają w tyle za inflacyj­nym wzrostem cen, koszty produkcji rosną wolniej niż ceny, powiększa się -zysk i mogą wzrosnąć inwestycje. Spadek siły nabywczej pieniądza znie­chęca do przechowywania go i pobudza popyt na towary. Wzrost ilości pienią­dza może w określonych warunkach wy­wołać spadek stopy procentowej i za­chęcić przedsiębiorców do inwestowania. Pieniądz rozrywa dawny akt bezpośred­niej wymiany towarów na akt sprzeda­ży i kupna. Po sprzedaży nie musi na­stępować kupno, sprzedawca towaru może pieniądze odłożyć i pozbawić in­nych producentów możliwości zbytu ich towarów. Wraz z pieniądzem pojawia się więc formalna możliwość ekonomicz­nych kryzysów nadprodukcji. Z drugiej strony pieniądz może przyczynić się do połączenia i uruchomienia rzeczowych elementów sił wytwórczych z siłą robo­czą, o ile istnieją one w gospodarce w odpowiednich proporcjach pozostając w stanie bezczynnym. Słowem — pie­niądz nie Jest neutralnym elementem gospodarki. Możliwość oddziaływania za Jego pośrednictwem na przebieg proce­sów gospodarczych występuje głównie w systemie pieniądza papierowego. , umowna jednostka pieniężna, której parytet zło­ta został ustalony między zainteresowa­nymi krajami, organizacjami lub banka­mi. Celem powołania do życia p.o., ma­jącego charakter pieniądza międzynaro­dowego, jest umożliwienie dokonywania rozliczeń clearingowych dwu- lub wie­lostronnych, ustalanie roszczeń lub stwo­rzenie rezerw środków płatniczych do zabezpieczenia płynności finansowej międzynarodowej.Takim pieniądzem jest m. in. rubel transferowy o parytecie 0,987412 g czyste­go złota, wprowadzony od II 1964 na podstawie umowy o rozliczeniach wielo­stronnych w rublach transferowych i o utworzeniu Międzynarodowego Ban­ku Współpracy Gospodarczej, zawartej przez kraje Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej 22 X 1963. Również w prak­tyce rozliczeń clearingowych krajów ka­pitalistycznych występują umowne jed­nostki p.o. Utworzona przez 18 krajów kapitalistycznych w połowie 1950 Euro­pejska Unia Płatnicza dokonywała roz­liczeń wielostronnych w umownej Jed­nostce EUP, której parytet wynosił 0,888671 g czystego złota. Bezpośrednią przyczyną powoływania do życia p.o. do rozliczeń clearingowych dwu- i wielo­stronnych było przede wszystkim dąże­nie do uniezależnienia tych rozliczeń od możliwych zmian siły nabywczej i de­waluacji walut narodowych zaintereso­wanych krajów, a także w wielu przy­padkach formalne ograniczenie możliwo­ści występowania tych walut w rozlicze­niach międzynarodowych. P.o. są też umowne Jednostki pieniężne, występujące m. in. w konwencjach mię­dzynarodowych dotyczących transportu, które ustalają wysokość odpowiedzialno­ści przewoźnika we frankach złotych o wadze 1mg i próbie 0,900 złota. Jed­nostką pieniężną przyjętą do określenia wysokości kapitału i przedstawiania bi­lansu Banku Rozrachunków Międzyna­rodowych w Bazylei jest frank złoty o zawartości 0,29032258 g czystego złota. Natomiast Europejskie Porozumienie Wa­lutowe, w obrębie którego działa Euro­pejski Fundusz Walutowy udzielający kredytów, posługuje się jednostkami ra­chunkowymi untts of account określo­nymi na 0,888671 g czystego złota. Przy­czyną stosowania w tych przypadkach umownego p.o. jest dążenie do stworze­nia ponadnarodowej jednostki pienięż­nej o stałej wartości, niezależnej od po­lityki walutowej jakiegokolwiek pań­stwa.Swego rodzaju p.o. Jest także powstała w obrębie MFW jednostka specjal­nych praw ciągnienia Special Dratoinp Rlghts określona na 0,888871 g czystego złota. System SDR, działający od , polega na możliwości uzyskania od MFW na specjalnym rachunku odpowiedniej sumy Jednostek SDR, które służyć mają jako nowy rodzaj rezerw międzynarodo­wych środków płatniczych w celu wy­równywania przejściowych deficytów w bilansach płatniczych. Przyczyną stwo­rzenia tego mechanizmu była chęć zwięk­szenia płynności międzynarodowej. Przy­jęty mechanizm działania SDR Jest kompromisem różnorodnych projektów stworzenia międzynarodowego pieniądza w celu zwiększenia płynności finanso­wej w krajach należących do MFW.

[Głosów:1    Średnia:3/5]

Comments

comments