TARYFOWY SYSTEM PŁAC
narzędzie różnicowania płac podstawowych w skali gospodarki narodowej. Składa się z: . stawki podstawowej, . tabel płac, . taryfikatorów kwalifikacyjnych. Stawka podstawowa Jest wynagrodzeniem za przepracowaną Jednostkę czasu (godzina, dzień, miesiąc) przysługującym robotnikom o najniższych kwalifikacjach, pracujących w normalnych warunkach pracy. Służy do obliczenia poziomu płac dla wszystkich kategorii pracowników o wyższych kwalifikacjach, większej uciążliwości pracy i odpowiedzialności. Wynika z tzw. minimum płac ustalonego przez państwo jednolicie dla całego kraju. Tabela płac lub siatka płac, Jest swoistym „cennikiem pracy”. Określa różnice w poziomie płac w zależności od poziomu kwalifikacji, uciążliwości pracy i odpowiedzialności. Charakteryzuje się zmienną liczbą stawek, zmiennymi współczynnikami kwalifikacyjnymi oraz znaczną rozpiętością między płacą najwyższą i najniższą dla każdej gałęzi produkcji. Zmienne te wynikają z obiektywnych warunków pracy w różnych dziedzinach produkcji. Im większe występują różnice w poziomie kwalifikacji, uciążliwości i odpowiedzialności za wykonaną pracę, tym większe Jest zróżnicowanie stawek płac. W praktyce liczba stawek oraz współczynniki kwalifikacyjne są wielkościami historycznymi, poddawanymi jedynie korek-turom wraz ze zmianami w technice organizacji produkcji. Taryfikatory kwalifikacyj-n e zawierają zestaw zawodów i stanowisk pracy z podaniem kategorii płac oraz charakterystyki kwalifikacyjno-pro-dukcyjnej, która zawiera: . nazwę zawodu lub specjalności oraz krótki opis pracy robotnika; . zakres wiadomości, które pracownik powinien posiadać, aby wykonywał pracę prawidłowo; . zakres umiejętności praktycznych wymaganych na danym stanowisku; . zakres odpowiedzialności za wykonaną pracę na danym stanowisku; . przykłady typowych robót.Taryfikatory mogą więc zapewnić ścisły związek między pracą a płacą pracownika, są istotnym instrumentem kwalifikowania pracy. Dlatego też w miarę upływu czasu metody taryfikacji ulegają zmianom.TARYFY CELNE, zestawienie stawek (opłat) celnych uszeregowanych wg ustalonej klasyfikacji towarowej. T.c. przywozowe obejmują stawki celne pobierane od towarów importowanych: t.c. wywozowe obejmują stawki na towary będące przedmiotem eksportu. T.c. mogą zawierać stawki celne w układzie jedno-, dwu- lub wielokolumnowym. T.c. jednokolumnowe zawierają Jednolite stawki celne dla wszystkich partnerów handlowych. T.c. dwukolumnowe zawierają dwa poziomy stawek celnych: stawki podstawowe i stawki ulgowe. Niższe stawki ulgowe stosuje się dla towarów pochodzących z krajów traktatowych korzystających z klauzuli największego uprzywilejowania. Wyższe natomiast stawki podstaw o-w e (autonomiczne) stosuje się dla towarów pochodzących z pozostałych krajów tzw. pozatraktatowych. T.c. w i e-lokolumnowa, oprócz stawek występujących w taryfie dwukolumnowej, może obejmować również stawki celne preferencyjne (konwencyjne) oraz stawki celne wyższe od podstawowych tzw. maksymalne (retorsyjne), stosowane w wyjątkowych okolicznościach.W krajach, w których cła spełniają rolę środka polityki handlowej t.c. obejmować muszą znaczną liczbę pozycji towa–owych, zestawianych w układzie rzeczowym tworzącym nomenklaturę towarową t.c, odgrywającą poważną rolę w praktyce celnej handlowej. Nomenklatura (klasyfikacja) towarowa powinna być: wyczerpująca w zakresie ilości towarów nią objętych, przejrzysta, czyli pozwalająca szybko trafnie zaklasyfikować towar, nowoczesna, czyli uwzględniająca w nazewnictwie towarów najnowsze zdobycze nauki i techniki, porównywalna z nomenklaturą t.c. obowiązujących w innych krajach, jak również z nomenklaturą klasyfikacją towarów stosowaną w oficjalnych statystykach państwowych i międzynarodowych. Początkowo była oparta na klasyfikacji ekonomicznej towarów (tj. wg przeznaczenia towaru), a następnie uwzględniała w podziale towarowym kryteria dotyczące pochodzenia materiałów, z których towar został wyprodukowany (podział ten obejmuje sekcji, działów, grup, podgrup i pozycji). . Jednolita Nomenklatura Towarowa Handlu Zagranicznego Krajów RWPG opiera klasyfikację towarów na podziale wg ich przeznaczenia w gospodarce narodowej (obejmuje ona działów, rozdziałów, grup, podgrup i około pozycji). . Brukselska Nomenklatura Towarowa, opracowana przez Radę Współpracy Celnej w Brukseli, Jest najbardziej nowoczesna i uniwersalna. Nad jej aktualizowaniem i uzupełnianiem czuwa stały Komitet Nomenklatury RWC. Klasyfikacja towarów oparta jest na stopniu ich przetworzenia (obejmuje sekcji, grup towarowych i zasadniczych pozycji towarowych). T.c. BNT wprowadziło krajów, a krajów rozpoczęło pracę nad przystosowaniem swoich taryf do systemu opartego na BNT. Z krajów socjalistycznych Bułgaria, Czechosłowacja, Węgry i Jugosławia mają t.c. oparte na nomenklaturze brukselskiej.Obowiązujące aktualnie w Polsce t.c. (przywozowa i wywozowa) mają zastosowanie tylko w odniesieniu do poza-planowego obrotu towarowego z zagranicą, a więc w stosunku do towarów przewożonych przez osoby fizyczne lub towarów przesyłanych na ich rzecz w obrocie pocztowym. W strefie planowego obrotu towarowego z zagranicą zrezygnowano z ceł Jako instrumentu kontroli obrotów towarowych realizowanych przez jednostki gospodarki uspołecznionej. Pobieranie ceł od wykonawców narodowych planów gospodarczych uznano za zbędne.TAKTYKA ZARZĄDZANIA, jeśli długofalowy program rozwoju organizacji, polegający na kolejnym realizowaniu celów etapowych, uznamy za strategię zarządzania, możemy mówić wówczas o t.z. jako o wyborze konkretnych sposobów realizacji kolejnych celów etapowych. Chodzi tu więc o dostosowanie środków, którymi się dysponuje, do zadań realizowanych w konkretnych warunkach,koordynację działań zmierzających do osiągania kolejnych celów etapowychwreszcie o dobór bodźców, za pomocą których pobudza się pracowników do działania. Strategia zarządzania realizowana przez daną organizację ustalana jest na szczeblu centralnym (naczelnego kierownictwa) za pomocą odpowiednich komórek sztabowych ( • sztab). Strategia wytycza zatem cele, które mogą być na niższych szczeblach realizowane dzięki różnego rodzaju posunięciom taktycznym. Wybór t.z. należy bowiem od kierowników niższego szczebla, którzy chcąc doprowadzić do osiągnięcia postawionych przed nimi celów muszą dostosowywać się do zmiennych z natury i trudnych do przewidzenia na najwyższym szczeblu warunków działania. Próby centralnego ustalania t.z. w dużych organizacjach są więc z góry skazane na niepowodzenie. Możliwe jest jedynie limitowanie środków oddanych do dyspozycji kierowników średniego i niższego szczebla; decyzje dotyczące sposobu użycia tych środków określają m. in. wybór taktyki. Cenną pomocą przy dokonywaniu takiego wyboru mogą okazać się rady i ekspertyzy komórek sztabowych usytuowanych na średnich i niższych szczeblach organizacji.Niekiedy w trakcie wyboru taktyki moża okazać się, że realizacja celów strategicznych jest niemożliwa przy danych środkach i w danym układzie warunków lub że działanie takie może spowodować nie przewidziane w założeniach strategicznych następstwa, szkodliwe dla organizacji. Konieczne jest wówczas skorygowanie obranej strategii zarządzania. Wymaga to funkcjonowania w pełni sprawnych zwrotnych sprzężeń informacyjnych między ośrodkami ustalającymi strategię i t.z. TARYFIKATOR KWALIFIKACYJNY katalog rodzajów prac sklasyfikowanych wg wspólnych kryteriów na umowne kategorie (grupy), określające jakość funkcji oraz skład i poziom kwalifikacji wymaganych od ich wykonawców. Służy głównie do: . oceny zgodności uzdolnień pracowników z wymaganiami stawianymi przez poszczególne rodzaje pracy; . doboru ludzi o odpowiednich kwalifikacjach do poszczególnych rodzajów pracy; . różnicowania wielkości stawek taryfowych płac, w zależności od jakości rodzajów pracy. W odniesieniu do samych rodzajów pracy za wspólne kryteria klasyfikacyjne przyjmuje się obecnie mierniki ich obiektywnej trudności, którą przeciętnie do tego przygotowany i zdrowy wykonawca musi pokonywać, aby osiągnąć wyznaczony mu cel działania. Tym samym wyniki oceny trudności rodzaju pracy są orientacyjnymi wskaźnikami wielkości i składników energii (fizycznej i psychicznej) potrzebnej do pokonywania oporu wyznaczanego przez: . właściwości przedmiotów pracy, jak niewygodny do obróbki i montażu kształt, rozmiar, ciężar, temperatura, kruchość, łamliwość, niejednolitość itp.; . właściwości produktów operacji, Jak wymagane walory estetyczne i użytkowe, wymagany stopień czystości, gładkości, dokładności, niezawodności, trwałości itp.; . techniczną formę pra-c y, określającą fizyczny i intelektualny udział człowieka w procesie pracy, m. in. sposób wykonywania czynności ręcznych, posługiwania się narzędziami, instrumentami pomiarowymi, obsługiwania maszyn i urządzeń, linii i ciągów produkcyjnych; zaangażowanie zmysłów i pamięci; rodzaj i intensywność myślenia; obciążenie mięśni i układu krążenia ze względu na strukturę i rytm ruchów; pozycja ciała itp.; . rozwiązania organizacyjne, od których zależy wielkość ponoszonego wysiłku; . ludzi uczestniczących w procesie pracy, których niezaangażowanie, obojętność lub przeciwdziałanie powoduje zużycie energii psychicznej na perswazję i motywację słuszności działania; . warunki zagrażające zdrowiu i bezpieczeństwu pracy, które stwarzają nerwowość i zmuszają do zwiększonego napięcia uwagi pracowników; . warunki środowiska rzeczowego, w którym odbywa się proces pracy: oświetlenie, hałas, drgania, wstrząsy itp. W odniesieniu do pracownika za kryteria klasyfikacyjne rodzajowe i Jakościowe przyjmuje się określony skład i poziom kwalifikacji, potrzebnych do stałego i efektywnego pokonywania trudności danego rodzaju pracy, tj. funkcji typowych dla konkretnego stanowiska roboczego, zawodu, specjalności lub sporadycznego zadania.Kwalifikacja rodzajów pracy do odpowiednich kategorii jakości odbywa się metodą sumaryczną lub analityczną. Każda z nich ma kilka odmian. Starsza, mniej dokładna i obecnie porzucana metoda sumaryczna polega na ocenie rodzajów pracy wg ich zewnętrznej postaci. Obiektem oceny są tu całe operacje lub nawet zespoły operacji rozpatrywane jako całość. Do wyznaczenia poziomu (kategorii) jakości porównuje się zwykle pracę badaną z pracą uznaną za najprostszą najlżejszą. Dokładniejsza i coraz powszechniej stosowana metoda analityczna (punktowa) polega na szczegółowej analizie elementów każdego rodzaju pracy (utrudnień i kwalifikacji) ustala wyniki przeważnie za pomocą umownej skali punktów. Poszczególne zawody i specjalności mogą być jakościowo Jednolite lub dzielić się na kilka kategorii. Np. mało zróżnicowaną specjalność „okapowy konwertora” w t.k. zalicza się do jednej kategorii trudności, natomiast znacznie bardziej złożony pod względem wykonywanych czynności zawód rdzeniarza dzieli się na Pięć kategorii Jakości. Najniższa kategoria jakościowa oznacza pracę prostą. Przez pracę prostą rozumie się zestaw funkcji, do wykonania których nie trzeba specjalnego wykształcenia zawodowego, wystarczają bowiem wiadomości i pouczenia przekazywane przez przełożonych. Przez pracę złożoną — funkcje, zawierające skomplikowane układy działań, zmuszające pracownika do zwiększonego wysiłku umysłowego skierowanego na poznanie stanu i na dobór najefektywniejszej możliwości rozwiązania oraz na sprawne jego zrealizowanie. Liczba kategorii kwalifikacyjnych w poszczególnych taryfikatorach zależy od stopnia zróżnicowania struktur i poziomów trudności w opisanych rodzajach pracy, zwłaszcza od różnic w ich złożoności i odpowiedzialności. Odróżniamy trzy typy t.k.: l. gałęziowy, klasyfikujący specjalności i zawody typowe dla określonej gałęzi produkcji, np. hutnictwa, przemysłu maszynowego; . z a-wodów wspólnych, występujących w całej gospodarce narodowej; . wewnątrzzakładowy, klasyfikujący występujące na stanowiskach roboczych rodzaje pracy konkretnej i odpowiadające im wymagania kwalifikacyjne stawiane ich wykonawcom. Wspólną cechą taryfikatorów gałęziowych i zawodów wspólnych są opracowane międzyzakładowe podstawy klasyfikacyjne zawodów i specjalności reprezentatywne dla Jednakowych rodzajów i jakości pracy. Taryfikator wewnątrzzakładowy natomiast może wierniej odzwierciedlać właściwości i warunki pracy konkretnej. W scentralizowanej gospodarce socjalistycznej podstawowe znaczenie dla zachowania jednolitości oceny trudności pracy dla dyscypliny płac mają taryfikatory gałęziowe. W celu uwzględnienia właściwości pracy konkretnej można Je uzupełniać taryfikatorami wewnątrzzakładowymi. Dla poszczególnych kategorii Jakości pracy taryfikator zawiera zazwyczaj: . nazwę różnych rodzajów prac; . dla każdego rodzaju zwięzły opis składu funkcji, ich złożoności, odpowiedzialności i uciążliwości oraz wynikające stąd wymagania kwalifikacyjne; . kategorię jakości. Na podstawie porównań właściwości funkcji zadań na stanowiskach roboczych z zawartymi w t.k. opisami zaszeregowuje się konkretny rodzaj pracy do właściwej kategorli. Podobnie porównuje się z taryfikatorem zasób uzdolnień pracownika, co jest podstawą zaszeregowania go do osobistej kategorii kwalifikacyjnej. Tym samym kategoria kwalifikacyjna osobistego zaszeregowania oznacza rangę danego pracownika w danym zawodzie lub specjalności. W gałęziach przemysłu, w których zakres prac wykonywanych przez robotników jest bardzo zróżnicowany istnieją dwa rodzaje t.k.: taryfikator zawodów i taryfikator robót. Taryfikator zawodów jest podstawą do wyznaczenia osobistego zaszeregowania robotnika, natomiast taryfikator robót jest podstawą do zaszeregowania robót. T.k. są opracowywane przez specjalne komisje złożone z przedstawicieli odpowiednich ministerstw, zjednoczeń związków zawodowych. T.k. jest załącznikiem do umowy zbiorowej i podstawą do zaszeregowania robotników i prac.