STRATEGIA GOSPODARCZA

STRATEGIA GOSPODARCZA

koncepcja działania, działanie, sztuka działania nn wielką skalę, obejmująca podstawowe cele i wielkie zespoły środków kształtu­jących rozwój społeczno-ekonomiczny. Pojecie „strategia” oznaczało w starożyt­ności dowództwo, plan wojenny; współ­cześnie zaczerpnięte zostało do literatury ekonomicznej z teorii sztuki wojennej. Strategia ekonomiczna dotyczy powin­na być odnoszona do długich okresów, gdyż wymaga tego zarówno natura celów spoleczno-ekonomicznych (potrzebują­cych do ich realizacji odpowiedniego horyzontu czasu), jak i sposoby użycia odpowiednich zespołów środków (np. przekształcenia struktury ekonomiczno–społecznej, zmiany warunków bytu lud­ności, kształcenie w określonych kierun­kach, wprowadzenie nowych technik i technologii).S.g. wytycza więc długofalowe kierun­ki rozwoju podstawowe zadania, okreś­lenie natomiast sposobów wykonania działań w kolejnych etapach kilkuletnich należy do taktyki gospodarczej (system organizacji, zarządzania i pla­nowania, swoiste środki i narzędzia, Jak inwestycje, ceny, system finansowy i po­datkowy, system płac wynagrodzeń, system różnych zachęt, przywilejów i ograniczeń itd.) i do sztuki ope­racyjnej, czyli teorii i praktyki prze­prowadzania działań i przedsięwzięć gos­podarczych.W większości krajów socjalistycznych (a także we Francji) plany perspekty­wiczne są w zasadzie planami stra­tegicznymi, natomiast plany wielo­letnie (na ogół -letnie) mają charakter planów operacyjnych, plany -letnie roczne — można uznać za pla­ny taktyczne lub należałoby im nadać ten charakter.Do warunków determinujących koncep­cję strategii długofalowej zalicza się ustrój polityczny, poziom gospodarczy kraju, poziom społeczny, wielkość obsza­ru i przewidywane jego zaludnienie (te dwa czynniki odgrywają zasadniczą rolę np. w Japonii) oraz otoczenie politycz­ne. Warunki te wpływają na określenie dalekich i bliższych celów strategicz­nych, przy czym ich istota i hierarchia determinowane są przede wszystkim przez ustrój polityczny. Np. w planach krajów kapitalistycznych wysuwa się na ogół jako cel podstawowy wzrost docho­du narodowego i jego tempo, podczas gdy strategia socjalistyczna wysuwała od początku cele społeczne, Jak pełne i racjonalne zatrudnienie i coraz lepsze zaspokojenie potrzeb społeczeństwa. W prognozach rozwoju niektórych kra­jów kapitalistycznych zaczynają się obec­nie wysuwać na plan pierwszy cele spo­łeczne (Francja, Japonia). Doświadcze­nia krajów socjalistycznych wskazują, że warunki ustroju nie decydują auto­matycznie o istnieniu strategii so­cjalistycznej. Musi ona być ujęta w od­powiednią koncepcję długofalowych ce­lów społecznych, którym podporządko­wane są cele gospodarcze jako główne źródło środków realizacji. System celów strategicznych musi również uwzględ­niać potrzeby wspólnoty międzynaro­dowej, w której dany kraj się znaj­duje, a także możliwości wkładu spo­łeczno-gospodarczego do wspólnoty świa­towej.Pojęcie „s.g.” wiąże się ściśle z pojęciem polityka ekonomiczna. Można by nawet powiedzieć, że zadaniem poli­tyki ekonomicznej jest ustalenie m. in. długofalowej s.g. Stosowana w Polsce (do V Zjazdu PZPR) polityka gospodar­cza została określona ex post jako stra­tegia ekstensywnego rozwoju. Wyznaczo­ne na następne lata zamierzenia zostały nazwane strategią intensywnego, selek­tywnego wzrostu. Na przełomie lat — sformułowano nową strategię dyna­micznego harmonijnego wzrostu ze szczególnym wyeksponowaniem celów w sferze konsumpcji i rozwoju społeczne­go, co oznacza zasadniczą zmianę poli­tyki i konkretyzację istoty strategii socjalistycznej.STRATEGIA ZARZĄDZANIA, można ją rozpatrywać w szerszym i węższym zna­czeniu. W szerokim pojęciu przez s.z. należy rozumieć formułowanie wielo­letnich celów, zapewniających roz­wój organizacji gospodarczej i wyrażo­nych ilościowo na podstawie przewidy­wania zmian oczekiwanych w otoczeniu danej organizacji. Przy czym przez zmia­ny wewnętrzne rozumie się zmiany w dziedzinie techniki, w metodach wytwa­rzania i w możliwościach zbytu nowych ulepszonych wyrobów. Istnieje dość znaczna liczba modeli stra­tegicznych, pozwalających badać za po­mocą procedur symulacyjnych symu­lacja) różne warianty zmian w otoczeniu. Jednym z coraz częściej stosowanych modeli strategii jest model produkt—ry­nek. Służy on do wyboru najkorzystniej­szej strategii rozwoju organizacji gospo­darczej.Przez s.z. w węższym znaczeniu uważa się ustalanie wieloletnich zadań dla samej organizacji w dziedzinie zarzą­dzania, odpowiadającego w przyszłości celom strategicznym w szerszym sensie. Strategia ta oznacza w praktyce ustala­nie przyszłych metod badawczych, me­tod planowania i kontroli, przyszłej struktury organizacyjnej, odpowiadają­cej oczekiwanemu poziomowi technicz­nemu i zbytowi (np. formom dystrybucji, metodom marketingu), określanie nie­zbędnych kwalifikacji personelu, który będzie działać w nowej strukturze i w nowych warunkach technicznych i hand­lowych.Do taktyki stosowanej w krótszych okre­sach w celu umożliwienia osiągnięcia w dalszej przyszłości celów strategicznych zalicza się opracowanie nowych metod optymalizacji decyzji, projektowanie no­wych rozwiązań technologicznych i ich badania laboratoryjne (prototypy), opra­cowanie programu doskonalenia i wy­miany kadr itd. STANDARYZACJA WSPÓŁCZYNNI­KÓW, w statystyce dotyczy przede wszystkim współczynników umieralno­ści, choć w zasadzie można ją stosować także do innych współczynników. Współczynnik umieralności dla danej grupy ludności zależy od poziomu umie­ralności w poszczególnych rocznikach wieku oraz od struktury wieku tej gru­py ludności. Jeżeli więc poszczególne grupy ludności mają różną strukturę wieku, współczynniki umieralności dla tych grup nie są porównywalne, a zesta­wianie ich może prowadzić do błędnych wniosków. Np. w surowe współczyn­niki umieralności dla Francji i Portuga­lu wynosiły odpowiednio , %. i ll, %«, a więc były większe we Francji, mimo że prawie wszystkie współczynniki wg wieku miały mniejszą wartość. Gdyby ludność Francji była równie młoda jak w Portugalii, standaryzowany współczyn­nik umieralności wyniósłby , %«, a więc byłby znacznie mniejszy niż w Portu­galii.S.w. umieralności polega na tym, że oblicza się współczynniki umieralności na podstawie rzeczywiście zaobserwowa­nej umieralności poszczególnych roczni­ków wieku, ale na podstawie tej samej standardowej struktury wieku; następ­nie porównuje się standaryzowane współ­czynniki zgonów, obliczając ich stosun­ki. Stosunek taki ma postać agregato-wego wskaźnika prawdopodobieństwa zgonów w poszczególnych grupach wie­ku, przy czym wagami są liczby ludno­ści standardowej dla tych grup. Wybór standardu wpływa na otrzymane wyniki. Różnice umieralności między po­szczególnymi grupami ludności wystę­pują zazwyczaj szczególnie silnie w naj­młodszych grupach wieku, wobec czegd standard, w którym udział najmłodszych roczników jest wysoki, da stosunkowo duże różnice między standaryzowanymi współczynnikami umieralności. Wybór standardu nie zmienia Jednak na ogół kolejności standaryzowanych współczyn­ników umieralności.W praktyce przyjmuje się za standard strukturę wieku ludności danego kraju (Jeżeli porównuje się umieralność róż­nych grup ludności kraju), strukturę wieku ludności całej Europy lub stan­dard sztuczny, w którym liczebności ko­lejnych grup wieku maleją wg postępu arytmetycznego. Ostatni standard jest szczególnie dogodny do obliczania, po­nieważ opiera się na małych liczbach.SPRZECZNOŚCI KAPITALISTYCZNEGO SPOSOBU PRODUKCJI, sprzeczności wy­rastające na gruncie społecznego charak­teru produkcji i prywatnokapitalistycz-nego przywłaszczania. Siły wytwórcze, które dojrzały w łonie kapitalizmu, mają społeczny charakter; polega on na tym, że każdy produkt, począwszy od najdrobniejszego a skoń­czywszy na najbardziej skomplikowa­nym, jest rezultatem pracy wielu ludzi związanych podziałem pracy społecz­nej; taki charakter sił wytwórczych wy­maga koordynacji wszystkich faz pro­cesu produkcji i ścisłego planowania. Uspołeczniony charakter sił wytwór­czych, wyrażający się w rozwiniętym podziale pracy, wiąże, łączy i uzależnia nawzajem od siebie poszczególne Jedno­stki produkujące, prywatna zaś włas­ność środków produkcji, która stano­wi podstawę kapitalistycznych stosun­ków produkcji, jak też wynikająca z niej kapitalistyczna forma podziału produk­tów, rozdziela i uniezależnia poszczegól­ne jednostki przeciwstawia je sobie. Sprzeczność między uspołecznio­nym charakterem produkcji (sił wytwórczych) a prywatnoka-pitalistyczną formą własno­ści i przywłaszczania Jest pod­stawową sprzecznością kapitalizmu; ma ona charakter antagonistyczny, tj. nie można Jej rozwiązać w ramach kapitali­stycznego sposobu produkcji. Sprzecz­ność ta przejawia się w postaci sprzecz­ności między kapitałem a pra­cą, tj. między proletariatem a burżua-zją. Proletariat — pozbawiony własnych środków produkcji — aby żyć, musi sprzedawać swoją siłę roboczą kapita­listycznemu przedsiębiorcy, który wy­zyskuje go oddając mu Jedynie część wytworzonej przez niego wartości, a przywłaszczając sobie jego pozostałą część, wartość dodatkową. Pracując u kapitalistów i na ich rachunek pro­letariat mimo woli i niezależnie od niej regeneruje kapitał i kapitalizm; sprzeczność interesów robotników i ka­pitalistów występuje bezpośrednio Jako sprzeczność między zyskiem a pła-c ą (im wyższa płaca, tym niższy zysk i na odwrót — oczywiście przy po­zostałych warunkach nie zmienionych). Z tego punktu widzenia także konsump­cja klasy robotniczej ma charakter dwoi­sty i wewnętrznie sprzeczny. Z punk­tu widzenia potrzeb kapitału konsump­cja klasy robotniczej jest złem koniecz­nym, a Jej minimalna wysokość określo­na Jest potrzebami reprodukcji siły robo­czej; innym aspektem zagadnienia jest to, że robotnicy stanowią znaczną, a w wielu krajach najliczniejszą grupę na­bywców. Nabywcy zaś muszą dyspono­wać odpowiednią siłą nabywczą, bez któ­rej nie nastąpi realizacja towarów, a więc także i reprodukcja kapitału. Sprzeczność między kapitałem a pracą jest ekonomiczną podstawą walki kla­sowej w kapitalizmie; prowadzi ona do rewolucji proletariackiej i obalenia ka­pitalizmu przez klasę robotniczą, wystę­pującą w sojuszu z innymi, nieproleta-riaekimi warstwami społecznymi. Ze sprzecznością podstawową wiąże się ściś­le sprzeczność między zdolnością kapitalizmu do rozszerzania produkcji (Jak gdyby granicą Jej były absolutne potrzeby społeczne) a ograniczoną siłą nabywczą ludności, wynikającą z burżuazyj-nych zasad podziału; wyrazem tej sprze­czności jest niewykorzystywanie istnie­jących zdolności i zasobów produkcyj­nych oraz istnienie rezerwowej armii pracy. Inną pochodną sprzecznością jest sprzeczność między organizacją p r o d u k c j i w o b r ę b i e poszcze­gólnych przedsiębiorstw a anarchią w całej gospoda r-c e; wynika ona stąd, że dzięki pano­waniu prywatnej własności środków pro­dukcji wytwórczość kapitalistyczna nie kieruje się interesem społecznym, lecz tylko zyskiem. Istnieją jeszcze inne licz­ne sprzeczności kapitalizmu, Jak sprzecz­ność: między rolnictwem a przemysłem, miastem a wsią, pracą umysłową a fizycz­ną, burżuazją a wielkimi właścicielami ziemi, między różnymi warstwami i gru­pami burżuazji itp. Rozwój ekonomiczny kapitalizmu zaostrza istniejące sprzecz­ności, zmienia formy przejawiania się niektórych z nich oraz rodzi nowe; np. imperializm rodzi i zaostrza sprzecz­ności między poszczególnymi krajami imperialistycznymi, między metropolia­mi a krajami zależnymi, między sekto­rami i przedsiębiorstwami zmonopolizo­wanymi a niezmonopolizowanymi.STEROWANIE, Jak dotąd nie ma Jedno­znacznej definicji s. Tytuł dzieła wyjaśnia od razu, czym jest cybernetyka, mimo to po kil­kudziesięciu latach od ukazania się pra­cy ciągle mamy wiele określeń s. M. Mazur uważa np., że s. polega na wy­wieraniu pożądanego wpływu na okreś­lone zjawiska, tj. takiego, który umożli­wi przedmiotowi s. osiągnięcie zamierzo­nego stanu korzystnego ze względu na cel, który chce się osiągnąć. Określenie to implikuje istnienie celu i odpowied­niej motywacji. W dyscyplinach tech­nicznych (cybernetyka techniczna, teoria regulacji itd.) przez s. rozumie się każde działanie, które wnosi pożądaną zmianę do procesu podlegającego s. jest oparte na wykorzystaniu informacji początko­wej i roboczej.Za Informację początkową uważa się zbiór wiadomości o przedmio­cie s., którym dysponuje się przed roz­poczęciem funkcjonowania tego przed­miotu, służący do skonstruowania funk­cjonowania układu sterującego. Przez informację roboczą natomiast, należy rozumieć zbiór wiadomości o sta­nie przedmiotu s., który tworzy się i wy­korzystuje w czasie procesu s. Rozróż­nienie to jest bardzo ważne dla ukła­dów gospodarczych, a zwłaszcza dla kon­struowania modeli, stymulowania proce­sów gospodarczych, należytego funkcjo­nowania systemu planowania kontroli działalności.Najogólniej biorąc przez s. należy rozu­mieć proces wywierania takiego wpływu na przedmiot s., aby osiągnął on stan pożądany ze względu na ustalony cel funkcjonującego układu.

[Głosów:1    Średnia:5/5]

Comments

comments