STOPA AKUMULACJI
jest stosunkiem akumulacji (A) do dochodu narodowego (D), przedstawianym zwykle wprocentach, S.a. możebyć obliczana w stosunku do dochodu narodowego brutto (łącznie z amortyzacją) lub w stosunku do dochodu narodowego netto (po potrąceniu amortyzacji).Wysokość s.a. przy innych warunkach niezmiennych decyduje o szybkości wzrostu gospodarczego. Określenie Jej jest główną decyzją związaną z opracowaniem planu gospodarki narodowej. Przy danej s.a. szybkość wzrostu gospodarczego zależy od wielu czynników. Podstawowe znaczenie ma efektywność wykorzystania nagromadzonych środków, ich podział na inwestycje produkcyjne i nieprodukcyjne ( inwestycje), udział środków przeznaczonych na przyrost zapasów i rezerw itp. W krótkim okresie występuje sprzeczność między wysokością s.a. a poziomem spożycia, gdyż przy danym dochodzie narodowym im więcej przeznacza się na akumulację, tym mniej pozostaje na spożycie. W dłuższym okresie sprzeczność ta nie występuje. Od momentu bowiem, kiedy akumulowane i inwestowane środki doprowadzają do wzrostu dochodu narodowego, wyższa s.a. pozwala na większy przyrost spożycia, niż był możliwy przy niższej s.a. w okresie wyjściowym.Im kraj Jest bardziej zacofany, tym większe znaczenie ma podnoszenie s.a., gdyż pozwala na szybsze osiągnięcie poziomu krajów rozwiniętych. Również szybki postęp techniczny i naukowy zmusza do zwiększania lub utrzymywania wysokiej s.a. S.a. Jest nadmiernie wysoka wtedy, kiedy nie przyspieszając wzrostu gospodarczego powoduje marnotrawstwo. Występuje ono wówczas, gdy nagromadzone środki nie mogą być efektywnie zainwestowane ze względu na brak niezbędnych materiałów, maszyn i urządzeń, odpowiedniej siły roboczej, oraz w przypadku występowania przeszkód natury organizacyjnej i kadrowej. Wysokość s.a. jest nadmierna również wtedy, kiedy powoduje zahamowanie lub spadek wzrostu płac realnych i innych dochodów realnych nie usprawiedliwionych w oczach społeczeństwaszczególnymi warunkami gospodarczymi lub politycznymi (np. niebezpieczeństwem wojny). STOPA KONSUMPCJI (spożycia), udział spożycia w dochodzie narodowym. Im większa jest s.k., tym mniejsza jest stopa akumulacji. Od wielkości akumulacji Jednak zależy stopień zwiększenia spożycia w okresach przyszłych. S.k. i stopa akumulacji zależą od charakteru wzrostu ekonomicznego. Teoretycznie, lm dłuższy Jest ekonomiczny horyzont czasowy społeczeństwa, tj. im bardziej bierze się pod uwagę zaspokojenie potrzeb przyszłych, tym większa jest stopa akumulacji i mniejsza s.k. Dlatego w praktyce istotną sprawą Jest wybór właściwego horyzontu czasu w planowaniu wieloletnim. W gospodarce socjalistycznej s.k. stopę akumulacji określa się planowo, ustalając między nimi stosunek zapewniający zarówno wzrost spożycia w okresie bieżącym i w okresach przyszłych, Jak też niezbędny do tego rozwój — sił wytwórczych. Ponieważ w sferze spożycia wyróżnia się spożycie indywidualne, tj. oparte na dochodach indywidualnych, wyróżnia się także s.k. Indywidualnej, tj. udział spożycia indywidualnego w dochodzie narodowym. W Polsce w , licząc w cenach bieżących, s.k. wynosiła , stopa akumulacji , a s.k. indywidualnej .STOPA INWESTYCJI, względny udział inwestycji w dochodzie narodowym. Mierzy się ją procentowym udziałem nakładów inwestycyjnych w dochodzie narodowym do podziału. Odróżnia się s.i. netto i brutto. S.i. netto Jest udziałem nakładów inwestycyjnych netto na — środki trwałe w dochodzie narodowym do podziału netto. S.i. brutto oznacza udział nakładów inwestycyjnych i nakładów na kapitalne remonty, ponoszonych na środki trwałe w dochodzie narodowym brutto, tj. w dochodzie narodowym podzielonym netto, powiększonym o fundusz amortyzacyjny.S.i. netto i brutto kształtuje się w Polsce następująco.Wysokość s.i. Jest syntetycznym wskaźnikiem polityki gospodarczej państwa w dziedzinie podziału dochodu narodowego na bieżące spożycie i na dalszy rozwój gospodarki (Inwestycje). Wzrost s.i. oznacza przeznaczanie coraz większego procentu dochodu narodowego na rozwój gospodarki. Wzrost ten ma Jednak swoje ekonomiczne społeczne ograniczenia. Przeznaczanie zbyt dużej części dochodu narodowego na Inwestycje może ograniczyć, a nawet zahamować okresowo wzrost stopy spożycia w kraju. Stąd też określanie wysokości s.i. należy do najtrudniejszych i najważniejszych decyzji społeczno-ekonomicznych państwa socjalistycznego. Chodzi tu bowiem o wybór między tempem bieżącego wzrostu stopy życiowej ludności a szybkim rozwojem gospodarki.STOPA PROCENTOWA, stosunek sumy. którą płaci się za użytkowanie kapitału pieniężnego, do wielkości tego kapitału. S.p. ustalana jest najczęściej za wypożyczenie kapitału pieniężnego na okres roczny. Źródłem procentu Jest a wartość dodatkowa uzyskana przez kapitał zastosowany w produkcji, dlatego s.p. określa podział wartości dodatkowej między kapitał przemysłowy i kapitał pożyczkowy. Z tego względu górną granicę s.p. stanowi (poza przypadkami szczególnymi) przeciętna stopa zysku. S.p. może być różna w zależności od rodzajów i warunków pożyczek. Dla kapitalistycznego systemu gospodarczego największe znaczenie ma s.p. od kredytów bankowych oraz stopa dyskontowa ( dyskontowanie). W gospodarce tej przez manewrowanie wysokością s.p. (zwłaszcza przez centralne banki emisyjne przy udzielaniu kredytów refinansowych bankom handlowym, co natychmiast odbija się na wysokości s.p. od pożyczek udzielanych przez te ostatnie kapitalistycznym przedsiębiorcom) usiłuje się oddziaływać na poziom aktywności gospodarczej: obniżenie s.p. przy innych warunkach nie zmienionych ma podwyższyć zyski kapitalistów i ożywić koniunkturę, natomiast podwyższenie s.p. przez ograniczenie perspektywy zysków ma zmniejszyć aktywność gospodarczą. Doświadczenie pokazuje, że o ile podwyższanie s.p. rzeczywiście hamuje ekspansję kapitału przemysłowego, o tyle obniżanie Jej w momentach stagnacji samo w sobie nie jest w stanie ożywić koniunktury. W gospodarce socjalistycznej procent od kredytów bankowych ma zupełnie odmienną treść ekonomiczną niż procent kapitalistyczny ( procent). Różnicowanie s.p. przy różnych rodzajach pożyczek bankowych ma na celu elastyczne oddziaływanie na gospodarkę przedsiębiorstw w kierunku oszczędnego wykorzystywania kredytów bankowych dla różnych rodzajów potrzeb gospodarczych.STOPA WARTOŚCI DODATKOWEJ stosunek wartości dodatkowej (m) do kapitału zmiennego (u). Jedynym źródłem wartości dodatkowej Jest praca robotników najemnych. Ta część kapitału, która została przeznaczona na zakup + siły roboczej, ulega zmianie w procesie produkcji, Jej wartość wzrasta o wartość dodatkową. Marks określa tę część kapitału mianem kapitału zmiennego. Pozostała część kapitału, tj. ta, która przeznaczona została na zakup rzeczowych elementów produkcji (maszyn, narzędzi, pomieszczeń, surowców itp.), nie zmienia wielkości swojej wartości w trakcie produkcji; wartość Jej zostaje tylko przeniesiona na gotowy towar. Jeśli nP- za pomocą maszyny o wartości looo Jednostek pieniężnych można wytworzyć jednostek towaru, to na każdą Jednostkę towaru przeniesiona zo-slaje Jedna Jednostka pieniężna. Wobec tego, że wartość tej części kapitału nie ulega wzrostowi w trakcie produkcji,Marks nazwał ją kapitałem stałym (c). Z uwagi na to, że kapitał stały nie powiększa kapitału o wartość dodatkową, można przy określaniu względnej wielkości wartości dodatkowej, tj. s.w.d. abstrahować od c; w ten sposób powstaje wzór: m’ ~ m:v.S.w.d. jest także określana jako stopa wyzysku pracy produkcyjnej, bowiem m:v oznacza dodatkowy czas pracy podzielony przez niezbędny czas pracy, a ich stosunek wyraża właśnie stopień wyzysku pracy produkcyjnej. STOPA ŻYCIOWA, w ujęciu ilościowym — stopień zaspokojenia potrzeb materialnych i niematerialnych ludności. W gospodarce wymlenno-pieniężnej stopień zaspokojenia tych potrzeb zależy od siły nabywczej ludności. Miarą s.ż. w długim okresie Jest wysokość dochodu, do którego powinno się doliczać również wartość tzw. konsumpcji zbiorowej, tj. wartość artykułów i usług otrzymywanych od państwa bezpłatnie (pomoc lekarska, nauka itd.) oraz różnicę wartości artykułów otrzymywanych po cenie zniżonej (np. lekarstwa). Ze względu na różne trudności obliczeń w praktyce pomija się wartość konsumpcji zbiorowej oraz wartość wyposażenia jednostek gospodarujących. Jednak przy porównywaniu s.ż. poszczególnych grup ludności lub s.ż. w okresach Jakościowo różnych (np. w Polsce okresu międzywojennego i w Polsce Ludowej) konieczne są szacunkowe poprawki. Przy obliczaniu poziomu s.ż. dla okresu krótkiego znaczne zniekształcenia mogą wywołać pozycje przychodów. Pełnego wyrazu s.ż. nabiera w ujęciu względnym. Dopiero przez porównanie różnych poziomów s.ż. w przestrzeni lub czasie albo s.ż. z ustaloną normą, można powiedzieć, czy s.ż. jest wysoka czy niska, wzrasta czy spada. Ponieważ najmniejszą jednostką gospodarującą konsumpcją jest rodzina, s.ż. mierzy się stosunkiem dochodów rodzin do ich wielkości, wyrażonej liczbą osób lub jednostek konsumpcyjnych. Przychód rodziny na Jednostkę konsumpcyjną pokazuje, jaką s.ż. rodzina mogłaby osiągnąć. Rodzina może jednak nie zużyć części dochodu na bieżące potrzeby i wtedy faktyczna s.ż. jest niższa. Realizowaną s.ż. odzwierciedla suma wydatków na jednostkę konsumpcyjną i dlatego można sumę tę nazwać pieniężną miarą s.ż. Zamiast tej miary, najbardziej właściwej, można w celu uproszczenia używać różnych miar symptomatycznych, np. liczba mieszkań z łazienkami, liczba aparatów telefonicznych, telewizorów, samochodów; te ostatnie dają przybliżoną orientację, mogą jednak okazać się bardzo zawodne i dlatego powinny być stosowane tylko wówczas, gdy wiadomo, że w porównywanych okresach lub grupach ludnościowych jednakowo działały lub działają czynniki sprzyjające i przeciwdziałające rozpowszechnianiu się wybranego symptomu. Porównywanie s.ż. w czasie czy przestrzeni jest bardzo trudne; nie ma dotychczas metody, która by nie budziła dość istotnych zastrzeżeń. Trudności wzrastają w miarę zwiększania się rozbieżności w warunkach bytu, wywołanych dystansem czasu lub różnicami w położeniu geograficznym, rozwoju gospodarczym i zwyczajach. Powoduje to w dużej mierze zaspokajanie potrzeb za pomocą innych środków. Zjawisko takie występuje zwłaszcza przy wszelkiego rodzaju porównaniach międzynarodowych.Pojęcia „s.ż.” używa się także w ujęciu jakościowym. Rodziny należące do różnych grup społecznych mogą przy tych samych dochodach wykazywać różną strukturę wydatków zależnie od wielu czynników; można więc mówić o s.ż. ludności miejskiej i wiejskiej, o s.ż. rodzin robotniczych i pracowników umysłowych. STATYSTYKI POLSKIEJ ORGANIZACJA, centralnym organem administracji państwowej w dziedzinie statystyki jest Główny Urząd Statystycz-n y; jego podstawowymi komórkami organizacyjnymi są: departamenty (branżowe i funkcjonalne), biura oraz samodzielne wydziały (na szczeblu departamentu), zarządy i inspektoraty. Terenowymi organami statystyki państwowej są wojewódzkie (miejskie) urzędy statystyczne oraz powiatowe (miejskie) inspektoraty statystyczne. Terenowe organy statystyki zajmują się: . badaniami statystycznymi ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb terenowych oraz opracowywaniem wyników tych badań; . opracowywaniem okresowych sprawozdań statystycznych z wykonania planów gospodarczych poszczególnych jednostek terytorialnych; . opracowywaniem bieżących informacji statystycznych; . opracowywaniem terenowych wydawnictw statystycznych; . koordynacją oraz nadzorem nad organizacją prac sprawozdawczo-statystycznych, wykonywanych przez organy administracji państwowej i inne Instytucje na terenie działania tych urzędów inspektoratów. W systemie terenowych organów statystyki państwowej działają wojewódzkie stacje techniki statystycznej. Stacje te podlegają Zarządowi Mechanizacji Automatyzacji Opracowań Statystycznych, działającemu przy GUS. W ministerstwach (i innych instytucjach centralnych) istnieją resortowe służby statystyczne; mają one niejednolitą organizację. W niektórych resortach działają centralne komórki statystyczne, których funkcje sprowadzają się głównie do nadzoru i koordynacji prac sprawozdawczo–statystycznych w podległych jednostkach. W jednostkach organizacyjnych niższych szczebli (zjednoczenia, dyrekcje, centrale handlowe, centrale spółdzielcze itd.) oraz w przedsiębiorstwach zakładach organizacja służb statystycznych jest różnorodna i dostosowana do potrzeb tych jednostek oraz do warunków organizacyjnych.