STATYSTYKA MIĘDZYNARODOWA

STATYSTYKA MIĘDZYNARODOWA

dy­scyplina statystyki, która: . bada pod­stawowe wskaźniki statystyczne z dzie­dziny ekonomicznej, społecznej i kultu­ralnej w celu porównania Ich kształto­wania się między krajami; . bada zja­wiska, relacje i tendencje występujące w życiu gospodarczym i społecznym w aspekcie międzynarodowym; . wypraco­wuje metody ujednoliconych badań sta­tystycznych w płaszczyźnie międzyna­rodowej.Nowe formy s.m. zaczęły się rozwijać w związku z powstawaniem, zwłaszcza po II wojnie światowej, coraz liczniej­szych organizacji międzynarodowych charakterze politycznym, gospodar­czym i kulturalnym, a także między­państwowych ugrupowań o charakterze regionalnym. Ich treścią celem Jest gromadzenie syntetyzowanie na podsta­wie statystyk narodowych zbiorów da­nych i zestawień ilustrujących przebieg zjawisk ekonomicznych, społecznych kulturalnych w układzie danego ugru­powania lub regionu jako całości, a na­wet w układzie świata, traktowanego jako podmiot statystyczny. Przykładem tworzenia się nowych form s.m. mogą być publikacje Biura Statystycznego ONZ, publikacje specjalistyczne ONZ, publikacje statystyczne RWPG, EWG i OECD oraz inne pretendujące do miana statystyki światowej w przekroju ogól­nym regionalnym.Międzynarodowe dane statystyczne gro­madzą i przetwarzają dla własnych po­trzeb również międzynarodowe organi­zacje o węższym zakresie działania, zaj­mujące się sprawami światowego handlu zagranicznego, żeglugi, łączności, lotnic­twa, ochrony zdrowia, rybołówstwa mor­skiego oceanicznego i in. Najwięcej jednak opracowań z zakresu s.m. prowa­dzonych Jest przez urzędy statystycz­ne, instytucje naukowe i inne organi­zacje poszczególnych krajów. Opracowa­nia te służą wewnętrznym potrzebom polityki gospodarczej, planowaniu gos­podarczemu i społecznemu oraz handlo­wi zagranicznemu. Są one także nie­zbędnym Instrumentem pracy kierowni­czej w przedsiębiorstwach i nadrzędnych jednostkach gospodarczych. Najbardziej dostępne do tych celów są dane statystyczne wyrażające w Jedno­stkach fizycznych, np. w tonach, met­rach, kilogramach, ogólną produkcję po­szczególnych artykułów przypadającą na jednego mieszkańca. Łatwo dostępne są również porównania niektórych propor­cji wyrażone ilościowo, Jak np. struktu­ry społeczno-zawodowej ludności, struk­tury zatrudnienia wg sfer, działów i ga­łęzi produkcji. Nie mogą one Jednak słu­żyć do sumowania danych, a więc noszą z natury rzeczy charakter informacji fragmentarycznych, cząstkowych. Nato­miast bardziej odpowiednie do między­narodowych porównań statystycznych zestawienia danych na podstawie wskaź­ników wartościowych, wyrażonych w walucie danego kraju, zawierają z re­guły wiele nieścisłości, wynikających z odmiennego sposobu kształtowania się cen w poszczególnych krajach. Wystę­puje to szczególnie ostro przy próbach porównywania danych statystycznych do­tyczących krajów socjalistycznych ka­pitalistycznych. Trudności te potęgują się odpowiednio do stopnia agregacji danych, co sprawia że należy z dużą ostrożnością podchodzić do porównań wartościowych wskaźników syntetycz­nych rozwoju gospodarki narodowej. Do­tyczy to np. udziału akumulacji i inwe­stycji w dochodzie narodowym, struktu­ry inwestycji i spożycia oraz wielu In­nych porównań w dziedzinie makroeko­nomicznych danych i analiz statystycz­nych.Obecnie podejmowane są wysiłki, zwłasz­cza przez organizacje międzynarodowe, w celu osiągnięcia możliwie poprawnej porównywalności danych. Pracami z tej dziedziny kierują z reguły organy staty­styczne międzynarodowych organizacji, np. Komisja Statystyczna RWPG, Ko­misja Statystyczna EWG i ln. Agendy Statystyczne ONZ prowadzą wytężoną pracę, której celem Jest maksymalne ujednolicenie pojęć i oznaczeń (nomen­klatura, klasyfikacja itp.) stosowanych w poszczególnych krajach. W dziedzinie porównań wielkości struktury docho­du narodowego zaawansowane są pra­ce zmierzające do umożliwienia przeli­czeń, uwzględniających również odmien­ność metod obliczeniowych stosowanych w krajach socjalistycznych (MPS — Ma­teriał Product System; bilans gospo­darki narodowej) kapitalistycznych (SNA — System of National Account; rachunkowość społeczna). W Polsce z roku na rok zwiększa się liczba publi­kacji dotyczących s.m. Regularnie uka­zuje się „Biuletyn Statystyki Międzyna­rodowej” (kwartalnik wydawany przez GUS), Przegląd Międzynarodowy, będący działem Rocznika Statystycznego, Rocz­nik Statystyki Międzynarodowej. Wyda­wane są także monograficzne opracowa­nia w formie jednorazowych publikacji, zawierające międzynarodowe porównania dotyczące poszczególnych krajów lub grup krajów.STATYSTYKA REGIONALNA, statysty­ka umożliwiająca poznanie struktury przestrzennej gospodarki narodowej i zjawisk społeczno-ekonomlcznych w różnych układach terytorialnych. W za­leżności od ustalonego celu i sposobu badania s.r. opiera się na podziale tery­torialnym tzw. pierwotnym lub wtórnym. Badania wg podziału pierwotnego przedstawiają informacje statystyczne w ujęciu: . jednostek terenowej admini­stracji państwowej (województwa, po­wiaty, miasta, dzielnice w wielkich mia­stach, osiedla, gromady); . jednostek administracji specjalnej (podziały teryto­rialne używane przez energetykę, trans­port, łączność, gospodarkę wodną, leś­nictwo ltp.).Badania wg podziału wtórnego, bę­dące wynikiem agregacji określonych Jednostek terenowej administracji pań­stwowej (tj. podziału pierwotnego), Przedstawiają informacje statystyczne w ujęciu: . ogólnoekonomicznym (np. ma­kroregiony i mikroregiony statystyczne, obszary metropolitalne, zespoły miast i osiedli w badaniach o ustalonych kry­teriach); . specjalistycznym, odpowiada­jącym działom lub gałęziom gospodarki narodowej (regiony, okręgi, ośrodki przemysłowe, rolnicze, turystyczne, na­uki, demograficzne itp.). W s.r., w najszerszym zakresie prowa­dzone są badania i opracowania staty­styczne wg podziału terytorialnego pier­wotnego, odpowiadające jednostkom te­renowej administracji państwowej. Wy­niki tych opracowań, przeznaczone głów­nie na użytek władz terenowych, potocz­nie nazywa się statystyką terenową. W celu właściwego rozwoju tej statystyki powołane zostały w i podporządko­wane GUS terenowe organy statystyki państwowej, tj. wojewódzkie (miejskie) urzędy statystyczne powiatowe (miej­skie) inspektoraty statystyczne oraz wo­jewódzkie stacje techniki statystycz­nej.Opracowania statystyczne wg podziału pierwotnego jednostek administracji spe­cjalnej, sporządzane są w tych jedno­stkach, głównie na ich potrzeby we­wnętrzne, a pośrednio na potrzeby sta­tystyki państwowej.Badania statystyczne wg podziału wtór­nego (ogólnoekonomiczne i specjalistycz­ne) podjęte zostały przez GUS w , a pierwsze wyniki tych badań opubli­kowane zostały w Roczniku Statystycz­nym . Obecnie GUS publikuje okreś­lony zestaw podstawowych informacji statystycznych, dotyczących głównie na­stępujących układów regionalnych wy­nikających z podziału wtórnego: ma­kroregionów statystycznych, mikrore­gionów statystycznych, okręgów prze­mysłowych, ośrodków przemysłowych, obszarów metropolitalnych, zespo­łów miejskich, liczących tys. i więcej ludności, zgrupowań miast i osiedli.Makroregiony statystyczne (nadmorski, północno-wschodni, środko-wo-zachodni, centralny, południowy, po­łudniowo-wschodni, połudnlowo-zachod-ni) stanowiące grupy sąsiadujących wo­jewództw zaliczamy do regionów wyższe­go rzędu. Wydziela się je zwykle na podstawie umownych, opisowych kryte­riów.W Polsce Istnieje kilka koncepcji po­działu kraju na makroregiony. Obecnie GUS wykorzystuje koncepcję opracowaną przez W. Kawalca. Wg tej koncepcji makroregiony obejmują województwa o podobnym charakterze i strukturze gos­podarczej oraz powiązaniach wynikają­cych z warunków środowiska geograficz­nego. Podział na mikroregiony, obejmujące grupy sąsiadujących ze sobą powiatów, przyjąty został także wg kon­cepcji Kawalca. W podziale tym główną rolą odgrywają miasta średniej wielko­ści, stanowiące centrum mikroregionów, tj. ośrodki lokalizacji zakładów przemy­słowych i innych jednostek usługowych o znaczeniu ponadpowiatowym. Okręgi przemysłowe obejmują powiaty i miasta stanowiące powiaty, na obszarze których istnieje lub powsta­nie — zgodnie z ustalonym planem roz­woju gospodarczego kraju — znaczna koncentracja przemysłu. W skład okrę­gów przemysłowych włączono powiaty, które spełniają Jeden z niżej wymienio­nych warunków: . zatrudnienie w prze­myśle (na ich obszarze) na tysiąc miesz­kańców wynosi ponad osób; . zatrud­nienie w przemyśle na km jest -krotnie wyższe od średniej w kraju; . nakłady Inwestycyjne przeznaczone na rozwój przemysłu wyniosły w — ponad min zł; . położone są w bez­pośrednim zasięgu oddziaływania gospo­darczego wielkich ośrodków przemysło­wych.Ośrodki przemysłowe obejmu­ją miasta liczące tys. i więcej ludno­ści, występujące poza zasięgiem okrę­gów przemysłowych, w których: . po­wyżej Vi ogółu ludności jest zatrud­nionej w przemyśle; . występuje poni­żej V. ogółu ludności zatrudnionej w przemyśle, ale objęte są one planowym procesem rozwoju przemysłu w najbliż­szym planie wieloletnim. Obszary metropolitalne. Za podstawę przeprowadzonej w GUS deli-mitacji tych obszarów przyjęto częścio­wo kryteria akceptowane przez zespól ekspertów ONZ na konferencji w Sztok­holmie w ; wg więc przystosowanego do warunków polskich kryterium obsza­ry metropolitalne obejmują: miasta (cen­tralne) liczące powyżej tys. ludności (wyjątek stanowi Opole, które liczy mniej niż tys. ludności, Jednak wiąże się z innymi obszarami metropolitalnymi re­gionu Górnośląsko-Krakowskiego); ota­czające to miasto gromady, w których liczba ludności utrzymującej się ze źródeł pozarolniczych w stanowiła V« i wię­cej ogółu mieszkańców; wszystkie miasta i osiedla przylegające do miasta central­nego lub graniczące z gromadami wcho­dzącymi w skład obszarów metropoli­talnych. W zespołach miej­skich (liczących tys. i więcej lud­ności) zgrupowano prawie miast i osiedli, położonych w zasięgu zespołów jednostek osadniczych, które ze wzglę­du na powiązania funkcjonalne stanowią całość gospodarczo-przestrzenną. Zgrupowania miast i osiedli, w sensie administracyjno-prawnym, obej­mują miasta stykające się granicami. W grupach ujęto miasta i osiedla, skupiające , min mieszkańców, tj. V« ogólnej liczby ludności miejskiej całego kraju. STATYSTYKA SPOŁECZNO-EKONO­MICZNA, nauka, której przedmiotem badania są zjawiska społeczne i gospo­darcze, zwłaszcza: . siły wytwórcze, wa­runkujące proces produkcji społecznej, a więc ludzka siła robocza i środki pro­dukcji zarówno trwałe, jak i obroto­we; . proces wytwarzania dóbr mate­rialnych; . nakłady pracy żywej i uprzedmiotowionej dokonane w toku realizacji procesu wytwórczego; . trans­port produktów (zarówno środków pro­dukcji, Jak i przedmiotów spożycia); . obrót towarowy produktów ze szczegól­nym uwzględnieniem struktury i szybko­ści obrotów oraz cen; . Import i eks­port produktów; . spożycie indywidual­ne ludności z uwzględnieniem struktury spożycia oraz Jego elastyczności ze wzglę­du na zmiany dochodów cen; zużycie produktów w instytucjach sfery niema­terialnej, obejmującej działalność w za­kresie oświaty, nauki, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, administracji publicz­nej, wymiaru sprawiedliwości, bezpie­czeństwa publicznego i obrony narodo­wej; . akumulacja produkcyjna i po­zaprodukcyjna w postaci nowych inwe­stycji i przyrostu zapasów środków ob­rotowych. Obrazem syntetycznym badań s.s.-e. Jest bilans gospodarki narodowej oraz powiązany z nim system indeksów ekonomicznych, przedstawiających zmia­ny w czasie i zróżnicowanie w prze­strzeni zjawisk społecznych i gospodar­czych.W toku realizacji badań s.s.-e. posługuje się przede wszystkim zbiorem narzędzi metodologicznych dostarczonych przez statystykę teoretyczną w postaci metod opisu i analizy struktury zjawisk ma­sowych, oraz za pomocą swoistych me­tod badawczych, zwłaszcza Identyfika­cji statystycznej, klasyfikacji statystycz­nej, bilansowania statystycznego i pro­gnozowania statystycznego. Identyfi­kacja statystyczna polega na formułowaniu takich definicji, które by­łyby podstawą dokonywania pomiarów badanego zjawiska masowego. Badając jakiekolwiek zjawisko społeczne eko­nomiczne s.s.-e. opiera się na defini­cjach ustalonych przez ekonomię poli­tyczną oraz Inne dyscypliny społeczne. Definicje te są odpowiednio przetwarza­ne z punktu widzenia empirycznego opi­su konkretnych co do miejsca i czasu zjawisk ekonomicznych. Mianem klasy­fikacji statystycznej określa­my uporządkowany, wewnętrznie zgod­ny, logiczny podział elementów badanej zbiorowości, stanowiący podstawę opisu struktury tej zbiorowości. Klasyfikacje statystyczne przybierają postać wyka­zów sporządzanych a priori, np. staty­stycznego wykazu wyrobów, klasyfikacji działów i gałęzi gospodarki narodowej, zawodów, grup społecznych. Zastosowa­nie metody bilansowej w s.s.-e. pozwala na konfrontacje różnych ujęć badanej zbiorowości w celu zobrazowa­nia wzajemnych relacji charakteryzują­cych te zbiorowości, np. bilans produktu społecznego konfrontuje z jednej strony obraz procesu tworzenia zasobów pro­duktów w określonej Jednostce czasu, z drugiej — obraz procesu podziału zu­życia tych zasobów. W praktyce tworzy slę cały system wzajemnie powiązanych bilansów: ludności, siły roboczej, mająt­ku narodowego, produkcji materialnej, handlu wewnętrznego, handlu zagranicz­nego, dochodów i wydatków ludności, publicznych dochodów i wydatków, spo­życia, akumulacji, dochodu narodowe­go.Do zadań s.s.-e., oprócz opisu emiprycz-nego badanych zjawisk, należy również prognozowanie tych zjawisk. Pod­stawowe miejsce zajmują prognozy de­mograficzne, dotyczące przyszłej liczby ludności i Jej struktury. Ponadto s.s.-e. opracowuje prognozy zatrudnienia, spo­życia i wiele innych. S.s.-e. ustala pro­gnozy posługując się parametrami opisu­jącymi dynamikę rozwoju prognozowa­nych zjawisk w czasie, np. trendami i współczynnikami zmian okresowych, jak również ekstrapolacją tych parame­trów na okresy przyszłe. Przy opisie zja­wisk badanych s.s.-e. posługuje się Ję­zykiem matematyki; systemy klasyfika­cyjne buduje opierając się na zasadach logiki formalnej; coraz częściej i w coraz szerszym zakresie sięga po współczesną technikę obliczeniową w postaci elektro­nicznych maszyn cyfrowych. Przedmiotem badań s.s.-e. są zjawiska społeczne i gospodarcze ujmowane w skali całej gospodarki narodowej. Wy­dzielonymi częściami tych zjawisk zaj­mują się statystyki szczegółowe, Jak: przemysłu, budownictwa, rolnictwa, transportu, handlu, szkolnictwa, kultury, zdrowotności ltp. Miejsce specjalne w systemie statystyk szczegółowych zajmu­je statystyka ludności związana z demo­grafią. Podstawowym zadaniem s.s.-e. Jest empiryczny opis konkretnych, wy­stępujących na określonej przestrzeni i w określonej Jednostce czasu zjawisk społecznych i gospodarczych. Opis ten pozwala na formułowanie prawidłowo­ści i praw rządzących tymi zjawiskami. Zarówno wyniki badań empirycznych, jak i wyniki prognoz w warunkach gos­podarki planowej służą planowaniu zja­wisk społecznych i gospodarczych. Z jed­nej strony są punktem wyjścia do bu­dowy planów, z drugiej — źródłem in­formacji o realizacji planów. Prognozy zaś stanowią Jeden z elementów budowy perspektywicznych planów rozwoju gos­podarki narodowej.

[Głosów:1    Średnia:3/5]

Comments

comments