STATYSTYCZNA ANALIZA

STATYSTYCZNA ANALIZA

polega na wykrywaniu prawidłowości w badanych zjawiskach, na interpretowaniu tych prawidłowości oraz na wyprowadzaniu użytecznych wniosków o przebiegu zja­wisk. Przygotowanie do a.s. Jako do końcowej najważniejszej części bada­nia statystycznego, stanowi obserwacja statystyczna oraz opis zbiorowości sta­tystycznej. Opracowane teoretycznie me­tody a.s. stosuje się w najrozmaitszych dziedzinach wiedzy. W zakresie zagad­nień ekonomicznych a.s. polega na wy­krywaniu prawidłowości zachodzących w zjawiskach społeczno-gospodarczych na wyprowadzaniu wniosków użytecznych do kierowania gospodarką narodową na wszystkich Jej szczeblach. Doniosłe znaczenie ma ścisłe powiązanie metod a.s. z przedmiotem badania, a tym samym z dziedziną wiedzy, w zakresie której przeprowadza się badanie. Staty­styka Jako metoda badania liczbowego zbiorowości statystycznej nie może być traktowana Jako coś samodzielnego, oderwanego od przedmiotu badania. Myśl ta formułowana jest zazwyczaj w ten sposób, że statystyczne badania meto­dami ilościowymi muszą być ściśle po­wiązane z analizą jakościową. Analiza Ja­kościowa występuje we wszystkich fa­zach badania statystycznego. Dokładnego określenia zbiorowości podlegającej ba­daniu dokonuje się na podstawie analizy jakościowej przeprowadzonej na gruncie właściwej nauki, tzn. nauki zajmującej się tą dziedziną rzeczywistości, do któ­rej należy badana zbiorowość. Za po­mocą analizy jakościowej dokonuje się przystosowanego do celu badania wybo­ru cech (np. płeć, zawód, wiek, wzrost), charakteryzujących najistotniejsze stro­ny zbiorowości. Dla każdej cechy ustala się liczbę i wielkość grup klasyfikacyj­nych w ten sposób, aby wyodrębnione zostały wszystkie istotne różnice, Jakie istnieją w danej zbiorowości. Wyboru cech i podziału zbiorowości dokonuje się tak, aby zbiorowość statystyczna zo­stała rozdzielona na grupy jakościowo jednorodne. Opis zbiorowości uzyskany w toku badania statystycznego przedsta­wia się początkowo w postaci surowych, a następnie użytkowych tablic statystycz­nych oraz za pomocą wykresów. W ta­blicach użytkowych, oprócz liczb bez­względnych, otrzymanych podczas zesta­wiania zebranego materiału statystycz­nego, przedstawia się również liczby względne ( statystyczne wskaźniki) umożliwiające dokładniejsze porównywa­nie zbiorowości i bardziej ścisłe precy­zowanie wniosków. Tablice takie zawie­rają bardzo cenne informacje, dają ogól­ną charakterystykę zawartych w nich szeregów oraz umożliwiają dokonywanie porównań i wyprowadzenie wielu uży­tecznych wniosków. Tablice wykresy statystyczne są więc z jednej strony wy­nikiem przeprowadzonej już a.s., z dru­giej zaś stanowią podstawę do dalszej analizy ilościowej jakościowej. Aby uniknąć nieporozumień terminolo­gicznych warto podkreślić, że przy po­dziale badania statystycznego na po­szczególne etapy, czynności związane ze sporządzaniem tablic i wykresów zalicza się zazwyczaj do etapu nazywanego opi­sem zbiorowości statystycznej albo opra­cowaniem materiału statystycznego. Na­zwa „a.s.” obejmuje wówczas tylko tę część badania statystycznego, która opie­ra się na opracowanych Już tablicach użytkowych i wykresach. A.s. nie ograni­cza się do ogólnej charakterystyki szere­gów statystycznych za pomocą liczb bez­względnych i względnych przedstawio­nych w tablicach użytkowych i na wy­kresach. Aby ułatwić dokonywanie po­równań, jak również w celu wzbogacenia i ułatwienia analizy danych statystycz­nych, wprowadza się jako narzędzie ba­dania statystycznego różnego rodzaju charakterystyki liczbowe. Charaktery­styki takie służą do zbiorczego, skróco­nego przedstawienia zbiorowości staty­stycznej za pomocą niewielu liczb. W badaniach statystycznych, a zwłaszcza w a.s., stosuje się ponadto inne, często dosyć skomplikowane metody badania, np. metodę reprezentacyjną, tablice eli­minacji, metody stosowane przy badaniu związku cech. Statystyka nie może obejść się bez matematyki Jako środka bada­nia, a niekiedy metody a.s., wymagają odwołania się do wyższej matematyki. Celem badania statystycznego Jest zawsze poznanie konkretnej rzeczywistości, wy­bór więc środków badania musi być do­stosowany do określonego przedmiotu i celu badania. Wybór metody a.s. i spo­sobu jej zastosowania jest równoznaczny z przyjęciem pewnej określonej, Jakościo­wej koncepcji badania, która w mniej­szym lub większym stopniu zawsze de­cyduje o wynikach analizy. Formal-n e podejście do zagadnienia wyboru środków badania mają więc tylko pozo­ry obiektywizmu, bardzo często wykorzy­stywane do tendencyjnego przedstawie­nia rzeczywistości w fałszywym świetle i stworzenia pozorów słuszności wnio­sków wyprowadzonych w sposób niepra­widłowy, w statystyce teoretycznej wy­odrębnia się zazwyczaj następujące dzia-}y a.s.: analizę struktury, dynamiki, na­tężenia i współzależności. Podstawowym narzędziem badania przy analizie struktury są szeregi rozdzielcze oparte na Hczebnośclach bez­względnych na Hczebnośclach względ­nych ( wskaźniki struktury). Tablice wykresy przedstawiające te szeregi da-ja. pełny obraz badanej zbiorowości ujatwiają porównywanie zebranych da­nych. Dalsze ułatwienie porównywania Pogłębienie analizy uzyskuje się przez wprowadzenie do badania charaktery-styk liczbowych, umożliwiających spro­wadzenie porównywania różnych zbioro­wości statystycznych do precyzyjnego porównywania niewielu liczb. Do waż­niejszych charakterystyk liczbowych sto­sowanych w analizie struktury należą rożne wartości średnie oraz tzw. mia­ry statystyczne (przede wszystkim ^yspersjl miary i asymetrii miary), ażda ze stosowanych w statystyce war­tości średnich ma ściśle określone zna­czenie i zakres zastosowań. Do najczę­ściej stosowanych średnich należą: — średnia arytmetyczna, średnia harmo­niczna, średnia geometryczna i śred­nia potęgowa oraz tzw. przeciętne pozy­cyjne: dominanta mediana. Przy analizie struktury zbiorowości bardzo często zwraca się uwagę nie tylko na przeciętny poziom cechy, ale i na sto­pień jej zróżnicowania, Innymi słowy — na stopień rozproszenia cechy lub jej skupienia dokoła jakiegoś ośrodka. Mia­ry statystyczne, służące do porównywa­nia stopnia zróżnicowania cech, nazywa się miarami rozproszenia lub miarami koncentracji.Często nie ograniczamy się do scharak­teryzowania zbiorowości pod względem wielkości odchyleń od przeciętnej, lecz określamy również kierunek stopień tych odchyleń. Charakterystyki liczbowe służące do tego celu nazywa się miarami asymetrii (skośności).Analiza dynamiki polega na wy­krywaniu i liczbowym przedstawianiu kierunku i rozmiarów rozwoju obserwo­wanego zjawiska. Najczęściej stosowaną miarą stosunkowego rozwoju zjawiska jest wskaźnik dynamiki. Jest to sto­sunek poziomu zjawiska w okresie ba­danym do poziomu zjawiska w okresie obranym za podstawę porównań, nazy­wanym okresem podstawowym. Szerokie zastosowanie, zwłaszcza w statystyce społeczno-gospodarczej, znajdują wskaź­niki zbiorowe (zespołowe), charaktery­zujące Jedną liczbą rozwój zespołu zja­wisk przedstawionych w dwóch lub większej liczbie szeregów dynamicznych. Najczęściej używa się wskaźników zbio­rowych: Ilości, cen i wydajności pracy. Przy analizie dynamiki bardzo pomocne są wykresy w układzie współrzędnych prostokątnych, pozwalające na szybkie zorientowanie się w zasadniczych pra­widłowościach rozwoju zjawisk. Analiza natężenia zj awisk po­lega na ustaleniu stosunku elementów dwóch zbiorowości, pozostających ze so­bą w związku logicznym. Stosowaną miarą tego stosunku są wskaźniki na­tężenia, czyli współczynniki. Analiza współzależności polega na usta­leniu, czy badane zjawiska znajdują się ze sobą w związku oraz na obserwowaniu i mierzeniu częstości występowania ujawnionych związków ( korelacja, kore­lacji współczynniki, — linia regresji). Analiza współzależności Jest niezmiernie ważnym działem badania statystycznego, ponieważ poznanie wzajemnego powiąza­nia zjawisk Jest niezbędne dla przewidy­wania Ich rozwoju i skutecznego oddzia­ływania na ten rozwój. Zob. też: staty­styczna zbiorowość, statystyczna obser­wacja STATYSTYCZNA EWIDENCJA, ujmo­wanie w określonej formie (wykazów tabelarycznych, rejestrów, kartotek, per­forowanych kart maszynowych i taśm itp.) podstawowych danych o jedno­stkach zbiorowości statystycznej; może być przeprowadzona jednorazowo, naj­częściej Jednak aktualizowana Jest co pewien okres lub w sposób ciągły (na bieżąco) w celu rejestrowania zmian w stanach i strukturze badanej zbioro­wości.Terminu ,,e.s.” używa się potocznie także do określenia zbioru dokumentów ewi­dencyjnych, tj. wykazów, kartotek itp., zawierających stwierdzenia i charakte­rystykę zaszłych faktów. E.s. sporządzana Jest na podstawie tzw. dokumentacji pierwotnej (faktur, kwi­tów magazynowych, zleceń, zaświadczeń, metryk Itp.) lub na podstawie spra­wozdawczości statystycznej (w organach statystyki państwowej lub Jednostkach wyższych szczebli zarządzania, otrzymu­jących dane statystyczne); podstawą do e.s. mogą być także informacje ustne, meldunki telefoniczne, za pomocą dale­kopisów itp. Tradycyjne metody e.s. po­legały najczęściej na dokonywaniu od­ręcznych zapisów. Nowoczesna e.s. Jest ewidencją zmechanizowaną; zapisy do­konywane są za pomocą odpowiednich maszyn (np. perforatorów, dalekopisów), a dokumenty ewidencyjne przyjmują formę perforowanych kart lub taśm ma­szynowych, taśm magnetycznych itp. E.s. wykorzystywana jest jako źródło da­nych do sporządzania sprawozdawczości statystycznej oraz do różnorodnych ana­liz statystycznych; przy czym dane e.s. wykorzystywane są z reguły jedynie w grupowych, zbiorczych ujęciach. W za­leżności od przedmiotu ewidencji i za­kresu Jej funkcji e.s. może być klasy­fikowana wg rodzajów, np. na ewiden­cję ruchu naturalnego ludności, kadr, materiałową, środków trwałych, buchal-teryjną, operatywno-techniczną. W wa­runkach gospodarki socjalistycznej po­wstaje system ewidencji gospodarki na­rodowej, powiązany wewnętrznie ze spra­wozdawczością statystyczną. W Polsce in­stytucją powołaną do organizowania i nadzorowania systemu ewidencji i spra­wozdawczości statystycznej jest Główny Urząd Statystyczny.STATYSTYCZNA PRAWIDŁOWOŚĆ, ter­min używany w przypadku, gdy zjawi­ska rozpatrywane w dużej masie wyka­zują pewną prawidłowość, natomiast nie wykazują żadnej prawidłowości, gdy ob­serwuje się pojedyncze przypadki. Trud­no przewidzieć np., ile dana osoba zje chleba w ciągu roku, można natomiast przewidzieć dość dokładnie, ile kilogra­mów chleba przypadnie przeciętnie w ciągu roku na mieszkańca Warszawy czy Polski. Nie można przewidzieć, kiedy ta czy inna osoba umrze, można natomiast przewidzieć z dużą dokładnością liczbę zgonów w całej Polsce w ciągu pewnego okresu. Istnienie tego rodzaju prawidło­wości pozwala na prognozę niektórych zjawisk.P.s. powstaje wtedy, kiedy na wszystkie jednostki danej zbiorowości działają te same przyczyny główne, a ponadto inne w każdym indywidualnym przypadku przyczyny uboczne. Gdyby działały przy­czyny wyłącznie główne, wówczas wpływ ich na każdą jednostkę danej zbiorowo­ści byłby jednakowy, wobec czego pra­widłowość byłaby absolutna. Gdyby na­tomiast działały tylko przyczyny ubocz­ne, nie występowałaby w ogóle żadna prawidłowość. Działanie przyczyn głów­nych powoduje więc, że istnieje pewna prawidłowość, a działanie przyczyn ubocznych — że prawidłowość nie jest absolutna, lecz przejawia się dopiero w większej masie.STATYSTYCZNA TABLICA, forma pre­zentacji danych statystycznych w pe­wien umowny sposób, polegająca na jasnym, systematycznym i łatwo czytel­nym przedstawieniu wielkości i struk­tury badanej zbiorowości statystycznej i związków zachodzących między zbio-rowościami; składa się z kolumn (ru­bryk) pionowych oraz wierszy pozio­mych. Nad każdą kolumną u góry i obok każdego wiersza — przeważnie z lewej strony z boku — umieszcza się napisy określające zawartość kolumn wierszy i zawierające nazwy i warianty cech, wg których sklasyfikowana Jest badana zbiorowość. Górna część tablicy, zawiera­jąca nazwy kolumn, nosi nazwę „głów-k i” tablicy, a nazwy wierszy umiesz­czone z boku tworzą tzw. „boczę k”. Na skrzyżowaniu odpowiednich kolumn i wierszy umieszcza się liczby odpowia­dające danej kombinacji cech. Częścią składową t.s. są również: tytuł, źródła informacji, uwagi, noty oraz inne wyjaś­nienia.Wszystkie pola w t.s. powinny być wy­pełnione liczbami lub znakami umow­nymi. Powszechnie stosuje się następu­jące znaki umowne: kreska (—) oznacza, że dane zjawisko nie występuje; zero ( ) oznacza, że zjawisko wprawdzie istnieje, ale w ilościach mniejszych od liczb, któ­re mogłyby być wyrażone w jednostkach miary stosowanych w tablicy; kropka (.) oznacza zupełny brak wiarogodnych in­formacji; znak (x) umieszcza się w po­lu, które nie może być wypełnione ze względu na układ t.s. T.s. dzielimy na: robocze i wyni­kowe. Wynikowe t.s. są ostatecznym produktem pracy tabelarycznej i służą do publikacji. Do t.s. wynikowych do­chodzi się przez zbudowanie t.s. suro­wych, zwanych tablicami roboczymi. T.s. dzielą się na proste i złożone. Pierwsze zawierają tylko jeden szereg, drugie (zespołowe, kombinowane) — ze­stawienie szeregów dotyczących różnych zbiorowości.

[Głosów:1    Średnia:3/5]

Comments

comments