SAMOFINANSOWANIE
przedsiębiorstwa jest finansowaniem Jego rozwoju z wygospodarowanych przez nie środków, a więc bez pomocy finansowej z zewnątrz.S. w gospodarce kapitalistycznej polega na Inwestowaniu przez przedsiębiorstwo (firmę) kapitału pobranego głównie z wygospodarowanego zysku. Prowadzi to do zmniejszenia zysku przypadającego do podziału między właścicieli (wspólników, akcjonariuszy) przedsiębiorstwa i jednocześnie do zmniejszenia części zysku przypadającego w formie podatku na rzecz państwa. Państwo może zachęcać do s. stosując ulgi w opodatkowaniu zysków wykorzystywanych przez przedsiębiorstwa na finansowanie inwestycji. Poza zyskiem, źródłem s. mogą być odpisy amortyzacyjne ( amortyzacja) przedsiębiorstw. Przez określanie w przepisach podatkowych maksymalnych stawek odpisów amortyzacyjnych państwo oddziałuje na tempo reprodukcji majątku trwałego przedsiębiorstw. Szczególne znaczenie ma tu możliwość zastosowania przyspieszonych metod amortyzacji.Rozpowszechnienie s. w gospodarce kapitalistycznej jest wyrazem obrony przedsiębiorstw przed krępowaniem ich rozwoju przez banki inne instytucje wielkiego kapitału, chociaż kwestionowana jest niejednokrotnie racjonalność inwestycji opartych na s. przedsiębiorstw. Pojęcie ,,s.” pojawiło się w gospodarce socjalistycznej mimo planowej centralizacji decyzji i funduszów inwestycyjnych w znaczeniu przeciwstawnym wyłącznemu finansowaniu rozwoju przedsiębiorstw ze scentralizowanych funduszów inwestycyjnych. W pierwszej połowie lat 50-tych polegało ono w Polsce, podobnie jak i w innych państwach socjalistycznych, na tym że przedsiębiorstwa przeznaczały na cele finansowania inwestycji (wyznaczonych centralnym planem) środki pochodzące z amortyzacji i niektóre inne, co zmniejszało finansowanie budżetowe inwestycji. W drugiej połowie lat 50-tych, w okresie decentralizacji systemu zarządzania, pojęcie ,,s.” uzyskało inne znaczenie, określało ono uprawnienia przedsiębiorstw do przeznaczania części zysku i amortyzacji na własne inwestycje. S. oznacza tu ograniczoną decentralizację zarówno funduszy, Jak i decyzji inwestycyjnych.Istotną cechą s. stała się w tym przypadku samodzielność inwestycyjna przedsiębiorstw państwowych w granicach nagromadzonych przez nie w tym celu funduszy. Fundusze te nie mogą przekraczać dopuszczalnej w danych warunkach samodzielności inwestycyjnej przedsiębiorstw. Gdy ingerencja organów zwierzchnich przedsiębiorstw ogranicza swobodę wykorzystywania przez nie funduszy inwestycyjnych, s. staje się pozorne. Inwestycje objęte s. zostały ograniczone do mniejszych nakładów, związanych głównie z racjonalizacją procesu produkcyjnego oraz częściową renowacją i modernizacją urządzeń produkcyjnych przedsiębiorstw. Nie doszło natomiast do s. inwestycji rozwojowych przedsiębiorstw. Poza inwestycjami, s. odnosi się do przyrostu zapasów, nieodzownego dla rozwoju przedsiębiorstw. Państwo reguluje wielkość s. zarówno za pomocą planowych norm podziału zysku i odpisów amortyzacyjnych, jak i opodatkowania zysku przedsiębiorstw. W celu zabezpieczenia przedsiębiorstwom możliwości długofalowego programowania rozwoju dąży się do wprowadzenia niezmiennych w okresach kilkuletnich norm podziału. S. przedsiębiorstw socjalistycznych nie może prowadzić do wyłączenia ich działalności z kontroli bankowej. Kredyt bankowy ( kredyt inwestycyjny) często w praktyce uzupełnia środki nagromadzone z zysku i amortyzacji na cele rozwoju przedsiębiorstw, stając się ważnym instrumentem regulacji wielkości s. przedsiębiorstw (finansowanie inwestycji kredytem spłacanym z zysku lub amortyzacji przedsiębiorstw nosi niekiedy nazwę s. prospektywnego w odróżnieniu od s. retrospektywnego — z uprzednio nagromadzonych środków).Swoistym problemem jest s. przedsiębiorstw planowo-deficytowych i nlsko-rentownych, opierające się głównie na środkach finansowych pochodzących z redystrybucji wewnątrzbranżowej oraz z dotacji budżetowych (uzupełnionych ew. kredytem bankowym). Dotacyjne s. przedsiębiorstw traktowane jest niejednokrotnie jako contradtcto tn adjecto, może mieć ono jednak znaczenie analogiczne do s. opartego na środkach własnych przedsiębiorstw, gdy wielkość tych środków jest regulowana za pomocą planowych norm podziału zysku i amortyzacji. Nagromadzone środki na równi w obu tych przypadkach wyznaczają zasięg swobody inwestycyjnej przedsiębiorstw.SALDO różnica między ogólnymi sumami obrotów dwóch stron konta księgowego; s. debetowe — obroty debetowe konta przewyższają sumę obrotów kredytowych ( debet); s. kredytowe — obroty kredytowe konta przewyższają sumę obrotów debetowych ( credit); s. zerowe — obroty obu stron konta są wyrównane; s. końcowe — s. ustalone na koncie na koniec okresu rachunkowego; s. początkowe — s. końcowe zapoczątkowujące ewidencję księgową nowego okresu. Terminu „s.” używa się także w odniesieniu do bilansu handlowego oraz do bilansu płatniczego.SEKTORY GOSPODARKI, część gospodarki narodowej objęta określoną formą własności środków produkcji i charakteryzująca się pewnym rodzajem stosunków produkcji. Z danym s.g. związane są określone klasy i warstwy społeczne. Poszczególne s.g. oraz odpowiadające im formy własności stanowią strukturę spo-łeczno-ekonomiczną gospodarki narodowej.Formacje społeczno-ekonomiczne, zwłaszcza w początkowych i końcowych okresach rozwoju, charakteryzują się wielo-sektorowością. Oprócz sektora podstawowego w danej formacji, współistnieją pozostałości układów społeczno-ekono-micznych z formacji poprzednich, a niejednokrotnie mogą także występować elementy nowych sektorów, charakterystycznych dla formacji nadchodzącej. W okresie budowy socjalizmu oprócz sektora państwowego, który powstaje przez rewolucyjne wywłaszczenie kapitału, i sektora spółdzielczego, który powstaje przez dobrowolne zrzeszanie się drobnych producentów, Istnieje sektor drobnoto-warowy i sektor kapitalistyczny. W gospodarce socjalistycznej dominujące znaczenie ma sektor państwowy, który obejmuje podstawowe środki produkcji oparte na własności ogólnonarodowej. Zwiększenie udziału i roli sektora państwowego w gospodarce narodowej następuje w wyniku industrializacji kraju, wysokiego tempa wzrostu i związanych z tym przeobrażeń strukturalnych. Sektor spółdzielczy obejmuje tę część gospodarki narodowej,która oparta Jest na własności grupowej. Oba te sektory tworzą socjalistyczny układ społeczno-ekonomiczny. Sektor drobnotowarowy obejmuje gospodarkę indywidualnych właścicieli środków produkcji, których produkcja oparta jest na własnej pracy (głównie chłopi i rzemieślnicy). Przekształcenie sektora drobnotowarowego w sektor spółdzielczy następuje przez uspołecznienie środków produkcji za pomocą stopniowego i dobrowolnego zrzeszania się drobnych właścicieli. Do sektora kapitalistycznego (występuje w niektórych krajach socjalistycznych) należą średnie i drobne przedsiębiorstwa, które ze względów społecznych i ekonomicznych nie mogą być w pewnym okresie upaństwowione. Formą współistnienia sektora państwowego i sektora kapitalistycznego mogą być przedsiębiorstwa państwowo-kaplta-listyczne.W gospodarce socjalistycznej wszystkie sektory gospodarki objęte są narodowym planem gospodarczym, z tym że kierowanie sektorem państwowym dokonuje się za pomocą metod bezpośrednich i pośrednich (rola tych metod jest zmienna w zależności od systemu planowania, kierowania i zarządzania gospodarką narodową), natomiast działalność sektora spółdzielczego i drobnotowarowego Jest kierowana głównie za pomocą Instrumentów pośrednich.SERIA PRODUKCYJNA: l. przeznaczona do produkcji liczba (seria) wyrobów określonego wzoru (typu) konstrukcyjnego; stanowi ona obiekt, dla którego wystawiana Jest dokumentacja produkcyjna i rozliczeniowa kosztów produkcji, oraz obiekt planowania operatywnego (wykonawczego) w zakładzie; kolejne s.p. wyrobu mogą dotyczyć tego samego wzoru konstrukcyjnego wyrobu, modelu, typowymiaru itp., tj. mogą być realizowane wielokrotnie wg tej samej dokumentacji konstrukcyjnej; 2. seria wyrobów przekazana do produkcji, przeznaczona na zbyt do normalnej eksploatacji użytkowej, w odróżnieniu od serii próbnych, wykonywanych w celuch kontrolnych i doświadczalnych w zależności od potrzeb przedsiębiorstwa produkującego, najczęściej w fazie technicznego przygotowywania i rozruchu produkcji seryjnej wyrobów nowego wzoru konstrukcyjnego (nowej serii konstrukcyjnej). SAINT-SIMONIZM, teoria rozwoju społecznego i organizacji społeczeństwa przyszłości, której twórcą był francuski socjalista utopijny C. H. Saint-Simon Saint-Simon dostrzegał, że rozwój historyczny nie Jest przypadkowy, że rządzą nim — podobnie Jak światem przyrody — prawa obiektywne. Saint-Simon uważał, że kolejne etapy, przez które przechodzi społeczeństwo w swoim rozwoju, są koniecznymi szczeblami w procesie doskonalenia się ludzkości. Analizując współczesną mu epokę określa Ją jako okres przejściowy między przeżytym już feudalizmem a rodzącym się nowym ustrojem, bardziej odpowiadającym potrzebom społecznym nowym zdobyczom cywilizacji. Saint-Simon dostrzegał, że w gospodarce kapitalistycznej — zarówno w produkcji, Jak i handlu — panuje anarchia prowadząca do marnotrawstwa gospodarczego, że społeczeństwo rozdarte Jest na wrogie sobie klasy, między którymi toczy się ostra walka, że głównym celem współczesnego mu społeczeństwa Jest zwiększenie bogactw klas posiadających a nie zapewnienie dobrobytu najszerszym masom narodu. Nowy rodzący się ustrój — industrializm — zapewni podstawowej klasie przemysłowej kierowniczą rolę, gdyż ci, którzy organizują proces produkcji i biorą w nim bezpośredni udział, powinni stać na czele społeczeństwa. W ustroju industrialnym praca będzie obowiązkiem wszystkich, społeczeństwo musi zapewnić wszystkim możność uzyskania pracy zgodnie z potrzebami społeczeństwa oraz zdolnościami i zamiłowaniami Jednostki. Tylko praca i uzdolnienia decydują tu0 pozycji jednostki w społeczeństwie1 stanowią zasadniczą podstawę Jej udziału w dochodzie narodowym. Saint-Simon pragnął zachować własność prywatną, ale chciał ograniczyć Ją i podporządkować Interesom społecznym; rozumiał, że zorganizowanie społeczeństwa jako stowarzyszenia ludzi pracy, a całej gospodarki jako wielkiego, jednolitego warsztatu produkcyjnego wymaga planowego kierowania produkcją planowego wiązania z nią pracy naukowej i kulturalno-oświatowej.W przyszłym ustroju władza państwowa przekształci się z aparatu rządów politycznych nad ludźmi w aparat zarządzania rzeczami, kierowania procesem produkcji i podziału wytworzonych dóbr materialnych. Rewolucję Saint-Simon uważał za najbardziej radykalną drogę przemian społecznych, ale sądził, że należy jej unikać. Industrializm może zapanować drogą naturalnego rozwoju historycznego. Wystarczy, aby najbardziej wpływowe jednostki zrozumiały wyższość ustroju industrialnego i zechciały go stopniowo wprowadzić. Po śmierci Saint-Simona jego uczniowie propagowali nauki swojego mistrza i starali się je rozwijać dalej. W dalszym rozwoju s.-s. zatracił jednak postępowy charakter, nabrał cech raczej sekty religijnej głoszącej miłość bliźniego i solidaryzm społeczny. Krytyka kapitalizmu została złagodzona, uwypuklano coraz bardziej .SCALANIE GRUNTÓW likwidacja szachownicy gruntowej i przydzielanie scalonych ekwiwalentów w postaci większych obszarów ziemi za poprzednio użytkowane, rozrzucone i nadmiernie wydłużone działki, powstałe Przeważnie na skutek dokonywanych podziałów gruntów między spadkobierców w toku postępowania spadkowego, -zęsto Jeszcze za życia spadkodawcy. Komasacja gruntów stwarza warunki do wprowadzenia racjonalniejszych systemów gospodarowania, umożliwiając stosowanie odpowiednich dla danych warunków płodozmianów i zmechanizowanie robót polowych oraz powiększenie areału gruntów uprawnych wskutek likwidacji nadmiernej ilości miedz. Przy s.g. ludność wiejska zazwyczaj partycypuje w bezpłatnym wydzielaniu ze swoich gruntów pewnego, nieznacznego terenu przeznaczonego na urządzenia sportowe, budowę łaźni, piekarni, zadrzewienie itp.W Polsce wymaga scalenia kilka min ha użytków rolnych, położonych głównie w województwach wschodnich i południowych.