rynek kredytowy Jest kategorią ekonomiczną obejmującą cało­kształt zjawisk ścierania się popytu i po­daży różnych form i rodzajów kapitału pożyczkowego na rynku pieniężnym na rynku kapitałowym. Przedmiotem trans­akcji na rynku kapitałowym są walory średnio- i długoterminowe oraz kredyty średnio- i długoterminowe. Na obydwu rynkach, tzn. na rynku pie­niężnym i na rynku kapitałowym, podaż i popyt wpływają na koszty kredytu; kosztami tymi są: — stopa procentowa krótkoterminowa na rynku pieniężnym i długoterminowa na rynku kapitało­wym. Wielkość te] ostatniej Jest zawsze wyższa od wielkości stopy krótkotermi­nowej, co związane Jest z mniejszym stopniem ryzyka straty zaangażowanego kapitału w pożyczkach na krótki okres niż w pożyczkach średnio- i długotermi­nowych. Zróżnicowanie stawek procen­towych na obszarze każdego z tych dwóch rynków zależy od formy kredy­tu (waloru), terminu płatności, zdolno­ści płatniczych kredytobiorcy i ew. udzielonego przez niego zabezpieczenia. Oprócz popytu i podaży na poziom krót­ko- i długoterminowej stopy procento­wej oddziałuje bardzo poważnie polity­ka władz monetarnych przez ustalanie stopy procentowej banku centralnego (która jest stopą krótkoterminową) oraz stosowanie polityki dyskontowo-pożycz-kowej, przez regulowanie poziomu re­zerw pieniężnych banków handlowych, zakup lub sprzedaż walorów na rynku pieniężnym (co nosi nazwę operacji otwartego rynku) przez bank centralny (na rachunek własny lub na rachunek skarbu państwa) i ew. za pomocą innych jeszcze posunięć, np. konwersji krótko­terminowych walorów państwowych na walory długoterminowe. Zmiany stopy procentowej krótkoterminowej wpływa­ją zwykle (o ile władze nie uważają za stosowne temu przeciwdziałać) na po­ziom długoterminowej stopy procento­wej. Wyraża się to wzrostem lub spad­kiem kursów długoterminowych pa­pierów wartościowych. Rynek pieniężny wywodzący się histo­rycznie z uprawianego handlu pienią­dzem (monetami i kruszcem) obejmuje transakcje wekslami handlowymi, wekslami i krótkoterminowymi bonami skarbowymi oraz różnorodne krótkoter­minowe operacje kredytowe. Uczestnika­mi rynku pieniężnego są przede wszyst­kim różnego rodzaju krajowe i zagra­niczne banki, firmy finansowe, a także przedsiębiorstwa i koncerny przemysło­we, szukające krótkoterminowych lokat czasowo wolnych środków pieniężnych lub poszukujące krótkoterminowych po­życzek. Zasadniczym partnerem rynku jest bank centralny, skarb państwa i Je­go agendy. Rynek pieniężny nie ma in­stytucjonalnej formy kontraktów; trans­akcje zawierane są między utrzymują­cymi stały kontakt partnerami, z reguły telefonicznie, a ceny transakcji zmienia­ją się z godziny na godzinę. W XIX w. i do wybuchu I wojny świa­towej dominującą rolę w świecie miał rynek londyński, koncentrujący finan­sowanie całego niemal światowego han­dlu zamorskiego. W okresie tym przed­miotem transakcji na rynku były weksle handlowe oraz — związane z handlem zamorskim — akcepty bankowe. Rynek obracał także, począwszy od lat 80-tych ub. wieku, emitowanymi w cotygodnio­wych transzach wekslami skarbu bry­tyjskiego, które od I wojny światowej stały się — w związku ze wzrostem dłu­gu publicznego Anglii — głównym do dziś na tym rynku walorem. Oprócz transakcji wymienionymi walorami ry­nek londyński angażuje się w pożycz­kach wybitnie krótkoterminowych, udzie­lanych czasem na okres zaledwie jedne­go dnia (pieniądz dzienny) służących finansowaniu transakcji krótkotermino­wymi walorami.W wyniku wzrostu dominacji w świecie kapitalistycznym gospodarki USA rynek londyński został wyprzedzony przez no­wojorski rynek pieniężny, obracający — podobnie Jak „Londyn” — przede wszyst­kim wekslami skarbowymi oraz krót­koterminowymi bonami skarbowymi i akceptami bankowymi. Zamiast weksli handlowych, które nie są stosowane w USA, rynek nowojorski dokonuje trans­akcji tzw. papierami handlowymi (com­mercial papers), będącymi krótkotermi­nowymi pieniężnymi zobowiązaniami handlowymi znanych przedsiębiorstw, itynek operuje także szeroko krótkoter­minowymi pożyczkami bankowymi, słu­żącymi często finansowaniu gry giełdo­wej.swoistość tego rynku stanowią transak­cje tzw. funduszami federalnymi oraz funduszami Izby rozrachunkowej. Fundu­sze federalne są to posiadane przez ban­ki członkowskie na rachunkach w Ban­ku Centralnym USA kwoty pieniężne, przekraczające ustawowe minimum re­zerw pieniężnych (obliczane każdorazo­wo w stosunku do aktualnego poziomu wkładów klientów).Funduszami izby rozrachunkowej są cze­ki wystawiane na banki nowojorskie i przedstawione do zapłaty nowojorskiej izbie rozrachunkowej. Ponieważ izba roz­licza je następnego dnia, czeki te re­prezentują „pieniądz na jutro”. Rynek zgłasza zapotrzebowanie na takie wa­lory. Rynki pieniężne w Paryżu, Zury­chu, Frankfurcie n. Menem, Mediolanie, Amsterdamie i Brukseli mają lokalny charakter i odgrywają znacznie mniejszą rolę niż rynki w Nowym Jorku i Lon­dynie.Na rynku kapitałowym po stronie popy­tu występują trzy zasadnicze grupy po­życzkobiorców: 1. państwo i samorządy, emitenci różnego typu obligacji; 2. przed­siębiorstwa emitujące akcje, obligacje lub pragnące zaciągnąć długo- lub śred-nioterminowy kredyt bankowy; 3. osoby prywatne poszukujące długoterminowych pożyczek hipotecznych na budowę do­mów mieszkalnych.Podaż kapitału reprezentują: a) banki; b) instytucje dokonujące długotermino­wych lokat pod zabezpieczeniem hipo­tecznym; c) towarzystwa ubezpieczenio­we (głównie ubezpieczeń na życie); d) fundusze emerytalne, fundacje i spółki powiernicze administrujące powierzonym im majątkiem; e) spółki lokacyjne (in­treatment trusts); f) indywidualni kapi­taliści (rentierzy). Instytucje wymienio­ne w p. (c) i (d) odgrywają coraz więk­szą rolę na rynku kapitałowym, sku­tecznie konkurując z bankami. Rynek kapitałowy wykształcił instytu­cjonalną formę kontaktów. Stanowi ją giełda pieniężna, na której dokony­wana jest większość obrotów prywatny­mi i publicznymi obligacjami oraz akcja­mi, gdzie w wyniku ścierania się podaży z popytem kształtuje się cena walorów, zwana ich kursem. Do najpoważniejszych giełd pieniężnych należą nowojorska, londyńska i paryska.Obligacje i akcje nie dopuszczone do ob­rotu na giełdzie pieniężnej są sprzeda­wane bądź bezpośrednio przez emitujące Je instytucje (np. towarzystwa kredyto­we) i przedsiębiorstwa, bądź za pośred­nictwem banków handlowych, specjali­stycznych firm finansowych i tzw. to­warzystw lub banków finansujących (Issuing Houses, Investment Banks), od­grywających bardzo poważną rolę na rynkach kapitałowych USA i Anglii RYNKOWA RÓWNOWAGA, wzajemny stosunek podaży, popytu, cen i docho­dów, zakładający zrównoważenie po­daży z popytem; Jest opisem pewnego stanu rzeczy, nie zaś narzędziem ana­litycznym, czyli szczególną formą ab­strakcji zastosowaną do badań ekono­micznych. Charakterystyczną cechą r.r. Jest jej kształtowanie się w procesie wzajemnego oddziaływania na siebie wielkiej liczby podmiotów gospodarują­cych na różnych szczeblach hierarchii gospodarczej; zakłada zatem zrównowa­żenie i uzgodnienie ze sobą działalności ekonomicznej poszczególnych wytwórców i konsumentów, Jak również państwa jego organów gospodarczych (równo­waga bilansowa gospodarki narodowej, równowaga budżetowa ltd.). R.r. Jest kategorią gospodarki towarowej. R.r. występuje zarówno w krótkich, Jak długich okresach; w okresach krótkich (np. w dniu targowym) polega na zrów­naniu popytu i podaży za pomocą me­chanizmu cen, w okresach długich jako zasadniczy czynnik równoważący rynek występują zmiany w rozmiarach podaży .RYNKU ANALIZA ogół czynności zmierzających do pozna­nia istoty zjawisk i procesów rynko­wych: podaży, popytu oraz związ­ków i zależności miedzy nimi, stosunków rynkowych i czynników określających te stosunki lub oddziałujących na nie, jak stan sił wytwórczych, płace i do­chody, ceny towarów i in. Celem a.r. w gospodarce socjalistycznej jest przede wszystkim uzyskanie przesłanek do pla­nowania zespołu elementów kształtują­cych podaż (wielkość i asortyment pro­dukcji oraz zaopatrzenia sieci handlo­wej) i popyt (ceny towarów, dochody ludności). Główną treścią a.r. jest wy­krycie związków, przyczyn i prawidło­wości w zjawiskach i procesach rynko­wych, porównanie stwierdzanego stanu rzeczy w czasie i przestrzeni, skonfron­towanie go ze znanymi prawidłowościa­mi i tendencjami, dokonanie uogólnień oraz opracowanie wniosków dla dalszej działalności gospodarczej. W gospodarce socjalistycznej a.r. opiera się na bilan­sach (grup towarowych i poszczególnych artykułów, pieniężnych dochodów i wy­datków ludności itp.) i na materiałach statystycznych (zarówno w skali całego kraju, jak poszczególnych regionów), jak statystyka obrotów handlowych, utar­gów, zapasów, dochodu narodowego, płac, cen, monografie regionalne. Mate­riały te muszą być uzupełniane bada­niami cząstkowymi, jak np. reprezenta­cyjne badania budżetów gospodarstw domowych i rachunkowości gospodarstw rolnych, ankietowe badania zbiorowości wybranych losowo lub przypadkowych, badania weryfikacyjne, ankietowe bada­nia przez sieć sklepów-korespondentów. Takimi sposobami bada się najczęściej zagadnienia dotyczące konsumentów in­dywidualnych, gospodarstw domowych, pracowników handlu detalicznego oraz przedsiębiorstw i zakładów handlowych. Badania takie pozwalają głębiej wniknąć w strukturę analizowanych zbiorowości (np. wg klas społecznych, płci, wieku, liczebności rodziny, zawodu, wysokości dochodu).Prawidłowa metodyka a.r. powinna po­legać na stosowaniu ilościowych metod badawczych (statystycznej, ekonome-trycznej) na podstawie logicznych zało­żeń i w połączeniu z prawidłowym wy­ciąganiem wniosków z osiągniętych wy­ników. Najprzydatniejsze w a.r. są ba­dania związków przyczynowych (często ujmowanych formalnie jako związki ko­relacyjne lub funkcyjne) podaży i po­pytu z najważniejszymi czynnikami kształtującymi te zjawiska; opierają się one głównie na danych z szeregów cza­sowych (np. statystyki sprzedaży) i sze­regów rozdzielczych, czyli strukturalnych (np. budżety rodzinne). Ważne znaczenie mają badania elastyczności popytu na poszczególne towary. W miarę wzrostu podaży i różnicowania asortymentu zy­skują na znaczeniu badania poszczegól­nych grup asortymentowych, oparte na sygnalizacji rynkowej i specjalnej ewi­dencji sprzedaży wg cech jakościowych (np. za pomocą etykiet towarowych). Odrębną gałęzią a.r. są badania moty­wów wyboru i zamierzeń konsumenta, gdzie obserwacje natury psychologicznej i socjologicznej ujmowane są statystycz­nie i służą do poszukiwania prawidło­wości występujących masowo. A.r. ma szczególne znaczenie dla orga­nów planujących i zarządzających gos­podarką w skali centralnej lub regio­nalnej, choć jej charakter i zakres zmienia się zależnie od użytkownika. Komisja Planowania przy Radzie Mini­strów kładąc nacisk np. na bilansowa­nie wielkości ekonomicznych, musi in­teresować się tendencjami do rozwoju podaży i popytu w zależności od zmian w siłach wytwórczych, płacach, cenach itd. Ministerstwo Handlu Wewnętrznego bada bardziej szczegółowo dynamikę wielkości i struktury popytu w związku z planowaniem masy towarowej. Prze­mysł zainteresowany jest w stopniu zmienności i w chłonności rynku doty­czącej określonego asortymentu wyro­bów. Organa terenowe interesują się kompleksowo zdolnością nabywczą oraz potrzebami ludności danego terenu w celu zrównoważenia popytu odpowiednią podażą. Dla pojedynczych przedsię­biorstw oraz ich zrzeszeń istotna Jest wielkość popytu i zmienność jego struk­tury we właściwym im zakresie asorty­mentowym w krótkich okresach oraz wiążące się z tym możliwości podaży. Dla użytkbwników tego typu ważne są również operatywne, codzienne obserwa­cje zjawisk rynkowych na własnym te­renie i opierający się na nich system raportów, meldunków, sygnałów, orien­tacyjnych przeglądów koniunktury, po­zwalających na szybkie reakcje mające na celu zrównoważenie podaży z popy­tem przez elastyczny system zamówień. Od 1967 obowiązuje w handlu państwo­wym „minimalny zakres analizy rynku dla potrzeb zakupu towarów”. Zatwier­dzone zostały też ramowe kierunki roz­woju badań rynku w handlu państwo­wym. Podobne prace podjął również handel spółdzielczy. W związku z dosko­naleniem produkcji dóbr konsumpcyj­nych, rozwojem podaży stabilizacją równowagi rynkowej a.r. staje się jed­nym z głównych nurtów operatywnej działalności gospodarczej.RYZYKO I NIEPEWNOŚĆ W DZIAŁAL­NOŚCI GOSPODARCZEJ, niepewność jest zjawiskiem występującym, gdy prawdopodobieństwo realizacji planowa­nego (zamierzonego) zadania (celu, środ­ków, warunków działania) zawiera się w granicach 0 P(x) l, gdzie P(x) — prawdopodobieństwo wystąpienia (reali­zacji) zmiennej losowej x. W przy­padku wystąpienia odchyleń niekorzyst­nych mamy do czynienia ze zjawiskiem ryzyka. Z kolei ryzyko może być okreś­lone lub nieokreślone. Przed występowa­niem pierwszego rodzaju ryzyka można się zabezpieczyć za pomocą rezerw włas­nych lub wspólnych (ubezpieczeń wza­jemnych). Powodem zjawiska ryzyka nieokreślonego może być brak czasu na zastanowienie się nad rozmiarami ryzy­ka, lub działanie niedokładnie przemy­ślane. W działaniu planowym występuje ryzyko określone. W tym też znaczeniu mówi się o ryzyku w literaturze doty­czącej tego zagadnienia. Planowanie gospodarcze, uwzględniające zjawisko niepewności, nazywa się planowaniem w warunkach stochastycznych.

Comments

comments