ROLNICTWO

ROLNICTWO

Jedna z najstarszych i pod­stawowych gałęzi produkcji materialnej we współczesnej gospodarce, w której wytwarza się środki żywnościowe i su­rowce przemysłowe za pomocą uprawy i ho­dowli roślin oraz chowu i hodowli zwierząt gospodarskich . R. powstało w okresie — wspólnoty pierwotnej zajmu­jąc, oprócz pasterstwa, główne miejsce w produkcji społecznej. W dalszym roz­woju historycznym pasterstwo prze­kształciło się w hodowlę, stanowiącą część składową r. W okresie — niewol­nictwa i feudalizmu r. w krajach gospodarczo rozwiniętych zajęło podsta­wowe miejsce w produkcji materialnej, dostarczając większość dóbr konsump­cyjnych i środków produkcji. W gospo­darce tych okresów r. miało charakter uniwersalny, było gałęzią zaspokajającą wszystkie prymitywne potrzeby ówczes­nych społeczeństw. Miało ono także cha­rakter naturalny, tzn. służyło przede wszystkim zaspokojeniu potrzeb produ­centów. W okresie feudalizmu w wyniku społecznego podziału pracy z r. wyod­rębniło się rzemiosło, które następnie da­ło początek współczesnemu przemysło­wi.Produkcja roślinna, obejmująca uprawę i użytkowanie roślin w produkcji polo­wej oraz w ogrodnictwie (sa­downictwo i warzywnictwo), jest podsta­wowym działem r. i gospodarstwa rol­nego. Jest ona — Jak dotychczas — bez­pośrednio lub pośrednio (przez przerób) podstawowym źródłem żywności dla lu­dzi. Współcześnie, w miarę wzrostu za­możności społeczeństw, maleje — na ogół biorąc — ilość produktów roślin­nych przeznaczanych bezpośrednio na cele spożywcze, wzrasta zaś ich zużycie na pasze w przetwórstwie zwierzęcym i surowce w przetwórstwie przemysło­wym. W produkcji roślinnej w skali światowej decydujące znaczenie mają rośliny zbożowe uprawiane na po­wierzchni ok. min ha, w tym psze­nica ryż ( i ku­kurydza . Wśród okopo­wych — ziemniaki olei­stych — soja (, włóknistych — bawełna W Polsce ze wzglę­du na warunki glebowe, klimatyczne i społeczno-ckonomiczne występuje prze­waga zbóż i ziemniaków; z roślin przemysłowych zaś głównymi roślinami są buraki cukrowe, rzepak i len. Produkcja roślinna w Pol­sce stanowi , produkcji globalnej r., w tym zbóż ,Drugim podstawowym działem r. jest produkcja zwierzęca, obejmująca pro­dukcję bydła, trzody chlewnej, koni, owiec, drobiu itp., a także artykułów pochodzenia zwierzęcego: mleka, żywca wołowego i wieprzowego, wełny, Jaj itp. Podstawową cechą produkcji zwierzęcej jako gałęzi r. Jest Jej przetwórczy cha­rakter. Proces produkcji zwierzęcej jest przetwarzaniem surowców uzyskanych w produkcji roślinnej, przetwarzanie to zaś związane Jest z określonymi stratami wartości odżywczych pasz. Występujące tu straty stanowią cenę przekształcenia produktów roślinnych w produkty zwie­rzęce o wyższej wartości konsumpcyjnej. Produkcja zwierzęca Jest elementem uszlachetniającym całą produkcję roślln­ną, a także bierze udział w zachowaniu i podnoszeniu żyzności gleb. Ogólną ewolucję rozwoju r. charakteryzuje zwiększenie udziału produkcji zwierzęcej ,v ogólnej produkcji r. i wzrost Jej roli w żywieniu ludzi. Ogólny stan pogłowia zwierząt gospodarskich w świecie ilu­strują następujące dane : bydło min szt., trzoda chlewna min szt., owce min szt., konie min szt. Po­głowie podstawowych grup zwierząt gos­podarskich w Polsce wynosi: bydło min szt., trzoda chlewna , min szt, owce , min szt., konie , min szt. Wzrost produkcji zwierzęcej spowodował powstanie i zaostrzenie się dyspropor­cji między podstawowymi działami pro­dukcji rolnej, zwłaszcza w wyniku zbyt wolnego tempa rozwoju produkcji roślin­nej, czego rezultatem są określone trud­ności paszowe. Wraz z rozwojem gos­podarczym zmniejsza się udział r. w strukturze globalnej produkcji społecz­nej, co wynika ze swoistych cech pro­dukcji rolnej i przemysłowej (różny po­ziom wyjściowy i różne tempo rozwoju, zróżnicowanie charakteru zaspokajanych potrzeb, możliwości wykorzystania tech­niki itp.). Postęp techniczny umożliwia szybki wzrost produkcji rolnej — zarów­no wydajności z Jednostki powierzchni i sztuki zwierząt (wzrost poziomu inten­sywności przez zwiększenie nakładów pracy uprzedmiotowionej), jak i w prze­liczeniu na Jednego zatrudnionego w r. (wzrost wydajności pracy) lub Jednego mieszkańca kraju . W wyniku tych procesów następuje zmniej­szenie liczby osób zatrudnionych w r. i spadek udziału ludności rolniczej w ogólnej liczbie ludności kraju. W miarę rozwoju gospodarczego i wzro­stu sił wytwórczych ulegają zmianie: sys­temy i sposoby produkcji rolnej, stosun­ki własności ziemi i użytkowania środ­ków produkcji , działy i gałęzie produkcji, rozszerza się zakres przetwórstwa przemysłowego ‚tP- Wysoko wyspecjalizowane gospodar­stwa stają się w pełni towarowe; powsta­je i rozwija się sieć instytucji i przed­siębiorstw świadczących różnorodne usłu­gi dla r. Gospodarstwa zbywają produk­cję wielkim organizacjom handlowym, uzależniając jednocześnie od nich zaopa­trzenie w środki produkcji, zbyt itp., co prowadzi do powstania procesów pozio­mej i pionowej integracji r. . Cechy r. w różnych krajach zależą głów­nie od stosunku między liczbą ludności a wielkością użytków rolnych i uzbro­jenia technicznego, co kształtuje różny poziom intensywności i wydajności pra­cy w r. Kraje o wysokich zasobach zie­mi gospodarują zwykle na niższym po­ziomie Intensywności, kraje zaś o ma­łych zasobach ziemi — na wyższym (przy zróżnicowanych nakładach pracy żywej lub uprzedmiotowionej). W krajach nieuprzemysłowionych dominują na­kłady pracy żywej przy bardzo niskim poziomie wyposażenia technicznego, w krajach uprzemysłowionych systematycznie zwiększa się za­kres stosowania środków technicznych, a ogranicza zaś nakłady pracy żywej.ROLNICZA SPÓŁDZIELNIA zrzeszenie rolników na zasadach spółdzielczych , mające na celu prowadzenie i użytkowanie gospodarstwa rolnego opartego na wspólnych środkach produk­cji i sile roboczej członków. Rozwój współczesnego rolnictwa cechuje koncentracja środków produkcji i siły roboczej w obrębie wielkich gospodarstw rolnych. Likwidacja rozdrobnienia gos­podarki rolnej wiąże się z zastosowa­niem w rolnictwie zdobyczy nauki, tech­niki nowoczesnych metod organizacji, co umożliwia szybki wzrost wydajności pracy i produkcji rolnej. Proces po­wstawania i rozwoju nowoczesnych wielkich gospodarstw rolnych zachodzi zarówno w krajach socjalistycznych, jak i kapitalistycznych; treść, charakter spo­łeczny i formy tego procesu są jednak zasadniczo różne. W krajach socjalistycz­nych rozwój rolnictwa w postaci pań­stwowych i spółdzielczych gospodarstw rolnych oznacza głęboką rewolucję spo­łeczną, w toku której powstają, rozwijają się i zwyciężają socjalistyczne sto­sunki produkcji w rolnictwie. Natomiast rozwój wielkich gospodarstw w krajach kapitalistycznych oznacza koncentrację kapitału i siły roboczej w rękach zmniej­szającej się grupy posiadaczy kosztem większości rolników, pogłębianie wyzy­sku i sprzeczności między kapitałem a pracą.W krajach socjalistycznych istnieją dwie podstawowe formy gospodarki uspołecz­nionej w rolnictwie: gospodarstwa pań­stwowe i spółdzielnie produkcyjne; te ostatnie są najbardziej rozpowszechnio­ną formą gospodarowania w rolnictwie większości tych krajów. Spółdzielnie po­zostają dotychczas główną formą prze­budowy chłopskiej drobnotowarowej gos­podarki rolnej w gospodarkę uspołecz­nioną, socjalistyczną. Spółdzielnia działa na podstawie ustawy o spółdzielniach i ich związkach z II i przyjętego przez członków statutu, który określa cel istnienia r.s.p., zakres działalności zmierzającej do realizacji tego celu, obo­wiązki i prawa członków, strukturę kie­rownictwa i Jego uprawnienia, zasady gospodarki funduszami oraz inne posta­nowienia organizacyjne. Statut r.s.p. za­wiera zasady obowiązujące wszystkie spółdzielnie oraz te postanowienia, które uchwalone zostaną na ogólnych zebra­niach członków do stosowania w obrębie własnej spółdzielni. Obowiązujące statuty r.s.p. w Polsce zawierają następujące ważniejsze zasady: . należenie do spół­dzielni jest dobrowolne; . zrzeszający się chłopi łączą swoje mienie w celu prowa­dzenia wspólnego gospodarstwa, wkład gruntowy pozostaje własnością dotych­czasowego właściciela; członek ma prawo do prowadzenia gospodarstwa przyzagro­dowego ; . członkami mogą być również osoby nie posiadające ziemi; . gospodarstwo spół­dzielcze opiera się na osobistej pracy członków; . organami spółdzielni są: ogólne zebranie, zarząd i komisja rewi­zyjna. Ponadto statuty normują wiel­kość i charakter gospodarstwa przyza­grodowego, sposób korzystania z wkła­dów gruntowych, zakres uspołecznienia inwentarza martwego i żywego, sposób korzystania przez spółdzielnię z wkła­dów inwentarza oraz inwentarza pozo­stającego w osobistym władaniu człon­ków, sposób zwrotu wkładu ziemi in­wentarza, wysokość udziałów pienięż­nych, zakres obowiązków pracy człon­ków w gospodarstwie zespołowym, za­sady organizacji pracy, opłaty za pra­cę, premiowanie, zasady podziału do­chodów oraz wielkości poszczególnych funduszy, powoływania sądu koleżeń­skiego i innych specjalnych organów spółdzielni.W zależności od stopnia uspołecznienia gospodarki i sposobu podziału dochodów można rozróżnić w Polsce dwie podsta­wowe grupy r.s.p.: . zrzeszenie chłopów w celu prowadzenia wspólnej działalno­ści tylko w dziedzinie produkcji roślin­nej; podział dochodów odbywa się za­leżnie od ilości i jakości włożonej pracy osobistej członków oraz ich własnych nakładów i wkładów (obornik, maszyny, siła pociągowa, ilość ziemi na rzecz wspólnej gospodarki); . zrzeszenie chło­pów zmierzające do prowadzenia wspól­nej gospodarki w dziedzinie wszystkich gałęzi produkcji rolnej; podział docho­dów odbywa się zależnie od ilości i ja­kości pracy członków w gospodarstwie spółdzielczym.zespołowych.ROLNICZE SYSTEMY, systemy uprawy roślin wyrażające się przede wszystkim w określonej kolejności ich upraw; ko­lejność ta, nazywana płodozmla-n e m, Jest podstawą każdego kierunku produkcyjnego w rolnictwie, gdyż nie­zbędnym czynnikiem produktywności uprawy Jest właściwe następstwo roślin po sobie. Płodozmian podnosi lub obni­ża żyzność gleby, wzmaga lub hamuje rozwój chwastów, wpływa na stosunki wodne w glebie, zwiększa wydajność stosowanych zabiegów agrotechnicznych. Za najdawniejszy system uprawy roślin, sięgający czasów przedhistorycznych, uważa się system polegający na podej­mowaniu uprawy na coraz to innych gruntach, często wydzieranych lasom przez wypalanie drzewostanów. System ten, przechodząc stadia pośrednie, stop­niowo przekształcił się w system ugo­rowania pól, polegający najczę­ściej na przerwie jednorocznej w upra­wie roli. W okresie przerwy nie upra­wiane pola przeznaczano na pastwi­ska dla bydła. System ten panował w całym niemal rolnictwie europejskim w XVIII i XIX w., a w wielu krajach, m. In. w Polsce, jest stosowany i obec­nie w niektórych niewielkich obszarowo rejonach gospodarczo bardziej zacofa­nych, np. w woj. białostockim. W re­jonach tych stosowany Jest prymitywny system ugorowy, tzw. płodozmian trójpolowy, polegający na podzia­le gruntów danej wsi na możliwie rów­ne części; każda z tych części Jest obsie­wana kolejno zbożami ozimymi, w na­stępnym roku roślinami Jarymi, a w trzecim roku pozostawiana jest bez uprawy Jako tzw. ugór. Każdy z gos­podarujących w ten sposób we wsi rol­ników miał swoje pola w każdej z tych części. System oparty na płodozmianie trójpolowym ograniczał swobodę po­szczególnych rolników w stosowaniu gos­podarki polowej bardziej intensywnej. W okresie późniejszym zaczęto stosować płodozmlany bardziej racjonalne z punk­tu widzenia możliwości osiągania wyż­szych plonów przy jednoczesnym wpro­wadzeniu nawożenia pól nawozami sztucznymi.Podana charakterystyka s.r. dotyczy rol­nictwa klimatów strefy umiarkowanej. s-r. tej strefy znajdują zastosowanie Przede wszystkim w gospodarstwach wielokierunkowym nastawieniu pro­dukcyjnym, opartym na wykorzystaniu wzajemnej współzależności zachodzącej między obydwiema gałęziami produkcji rolnej — roślinną i zwierzęcą. W klima­cie kontynentalnym na dobrych glebach bardzo często występuje s.r. oparty na „Monokulturze, np. pszenicy, któ­ra uprawiana jest na przeważającym ob­szarze pól gospodarstwa rolnego. Odręb­ny charakter ma uprawa roślin w pasie podzwrotnikowym. Rolnictwo tej strefy wyróżnia się nieprzerwanymi pracami polowymi w ciągu całego roku i dużym udziałem w strukturze upraw roślin wie­loletnich .ROLNIK musi spełniać różne funkcje — jest planistą i organizatorem pracy, kierow­nikiem i wykonawcą, producentem i sprzedawcą. Wykonywanie zawodu rol­nika wymaga wiedzy i umiejętności nie tylko ściśle rolniczych, lecz także pod­stawowych wiadomości z dziedziny nauk przyrodniczych, technicznych, ekono­micznych ltp. Czynności składające się na pracę rolnika w indywidualnych gos­podarstwach wykonywane są przez całą rodzinę chłopską, w obrębie której wy­stępuje podział zadań i uprawnień, w za­leżności od płci i wieku, głównie zaś miejsca zajmowanego w niej przez daną osobę. Maksymalną samodzielność zawo­dową osiąga w zasadzie tylko gospodarz i gospodyni prowadzący odrębne gos­podarstwo rolne. Oboje uzyskują Ją nie w chwili ukończenia szkoły i zdobycia formalnych uprawnień, lecz w momencie założenia odrębnego, bądź przejęcia istniejącego gospodarstwa, co najczęściej wiąże się z założeniem własnej rodziny . Fakt ten ma istotny wpływ na kształtowanie się subiektywnego stosunku rolników do wiedzy i dyplomów szkolnych oraz wy­sokiej rangi efektywnego gospodarowa­nia. Dopóki gospodarstwo rolne stosuje naturalne środki produkcji wystarczają kwalifikacje zawodowe zdo­bywane przez przyuczenie do zawodu w rodzinie rolniczej.

[Głosów:1    Średnia:4/5]

Comments

comments