REZERWY PAŃSTWOWE

REZERWY PAŃSTWOWE

rezerwy róż­nego rodzaju materiałów produktów tworzone przez rząd w celu uniknięcia trudności i zakłóceń w zaopatrzeniu kra­ju. R.p. przekazywane są do zużycia w zasadzie tylko w wyjątkowo ważnych dla gospodarki narodowej przypadkach: . trudności przywozowych spowodowanych np. dyskryminacją* w obrotach między­narodowych lub na skutek innych prze­szkód w nabyciu materiałów lub produk­tów z importu; . nieurodzaju i klęsk żywiołowych (susza, powódź); . czasowe­go zachwiania równowagi między zapo­trzebowaniem a zasobami określonych materiałów lub produktów, np. z powodu opóźnienia oddania do eksploatacji waż­nego obiektu przemysłowego; . koniecz­ności strategicznych, kiedy na skutek wybuchu wojny w danym kraju lub w innym niezbędne Jest zwiększenie pro­dukcji opartej na określonym materiale (np. metale kolorowe); . wystąpienieprzerwy w dostawach z zagranicy lub produkcji krajowej. R.p. gromadzone są w magazynach specjalnych, w magazy­nach zakładów produkcyjnych lub w ma­gazynach handlowych. W niektórych kra­jach zdarza się, że rząd nakazuje przed­siębiorstwom utrzymywanie koniecznych zapasów, mających charakter r.p. Dys­ponentem r.p. jest z reguły rząd. Nadzór nad składowaniem i przechowywaniem materiałów i produktów wchodzących w skład r.p. sprawuje specjalna organizacja państwowa. RING, w kapitalizmie — krótkotermino­we porozumienie o charakterze mono­polistycznym zawierane między przed­siębiorstwami lub innymi Jednostkami gospodarczymi, dotyczące konkretnych celów realizowanych w interesie tych przedsiębiorstw, np. wspólnej polityki cen.REZERWOWA ARMIA PRACY, stale istniejąca w kapitalizmie, pewna liczba poszukujących pracy, którzy oczekują na okres, kiedy kapitalistyczna gospodarka zwiększy swoje zapotrzebowanie na siłę roboczą. Bezrobocie Jest stałym zja­wiskiem w kapitalizmie; Jest ono Jednak w kapitalizmie nie tylko nieuchronne, lecz także — wbrew pozorom i deklara­cjom burżuazyjnych przywódców poli­tycznych — niezbędne; bez pewnej liczby bezrobotnych niemożliwy jest w kapita­lizmie „normalny” rozwój gospodarki. Rozwój gospodarki kapitalistycznej ce­chuje nierównomlerność ( prawo nie­równomiernego rozwoju); reprodukcji ma charakter cykliczny; koniunktura ( cykl koniunkturalny) w kapitalizmie podlega ciągłym wahaniom; również nie­równomiernie, skokowo pojawiają się i rozwijają nowe gałęzie produkcji. Dla­tego w celu zabezpieczenia kapitalistycz­nego systemu gospodarczego przed groź.-bą braku siły roboczej w okresie popra­wy koniunktury lub gwałtownego roz­woju nowej gałęzi produkcji konieczn”. Jest pewna liczba poszukujących pracy. Istnienie r.a.p. niezbędne Jest w kapita­lizmie również do utrzymania kapitali­stycznej dyscypliny pracy oraz w celu ukształtowania płac na poziomie zapew­niającym dostateczną stopę akumula­cji. R.a.p. jest do tego stopnia niezbędna kapitalizmowi, że Jej istnienie nie prze­szkadza ekonomistom burżuazyjnym mówić o „pełnym zatrudnieniu”, mimo występowania pewnej liczby bezrobot­nych.ROK GOSPODARCZY, okres obrachun­kowy stosowany w planowaniu oraz w rozliczaniu działalności gospodarczej nie­których działów, gałęzi lub branż gos­podarki narodowej. Początkowy i koń­cowy moment r.g. jest ustalany w zależ­ności od charakteru działalności podsta­wowej danej branży i jest tak wyznacza­ny, aby w r.g. zamykał się pełny cykl tej działalności, nie zawsze pokrywają­cy się z rokiem kalendarzowym. R.g. sto­sowany Jest m. In. w rolnictwie (od dnia l lipca do dnia czerwca), w leśnictwie (od dnia października do dnia wrześ­nia), w szkolnictwie (dla szkół podsta­wowych, zasadniczych szkół zawodo­wych oraz szkół średnich od dnia września do dnia sierpnia, a dla szkół wyższych od dnia października do dnia września).Zadania wszystkich działów gałęzi gos­podarki narodowej ujęte są w planach rocznych, obejmujących okresy lat ka­lendarzowych, niezależnie od planów do­tyczących lat gospodarczych.ROLA SPOŁECZNA, trwały sposób za­chowania się, zgodny z oczekiwaniami grupy wobec osoby zajmującej daną po­zycję w grupie. Pozycję społeczną wy­znaczają prawa i obowiązki Jednostki w stosunku do grupy. R.s. obejmuje zatem zachowania oczeki­wane przez grupę, utrwalone w postaci pewnego wzoru i sposób realizacji tego wzoru. Pojęcie r.s. występuje łącznie z pojęciem pozycji w określonej grupie, jednoczy bowiem podejście od strony Jednostki jako członka grupy i od stro­ny zbiorowości kształtującej zachowania swoich członków. Rola Jest czymś ze­wnętrznym wobec członków grupy, któ­rzy — jeśli chcą uczestniczyć w grupie i Jej działaniach oraz identyfikują się z nią — muszą się jej uczyć. W celu scharakteryzowania jakiejś r.s. należy: l. ustalić strukturę grupy Jej podstawowe działania; . stwierdzić, czy utrwalone są wzory zachowań i oczeki­wania grupy oraz zbadać sposób przeka­zywania Ich członkom grupy; . określić, jak przejawiają się różne role, w jakich sytuacjach są podejmowane i jakim pod­legają modyfikacjom.W zależności od typu grupy i typu roli proces uczenia się Jej przybiera rozmaity charakter. Czasami wystarcza przestrze­ganie przepisów i reguł określających rolę, w innym przypadku chodzi o iden­tyfikowanie się z rolą, aby stała się ona częścią osobowości. Bogactwa osobowo­ści doszukujemy się w wielości odgry­wanych ról, w zróżnicowaniu inten­sywności kontaktów społecznych w roz­maitych grupach. Często jednak oczeki­wania rozmaitych grup są sprzeczne, od­grywane zaś role rozbieżne lub konflik­towe. Problem polega więc na umiejęt­ności godzenia ról, ich integracji lub przyporządkowaniu.W zakładzie pracy możemy wyróżnić ro­le wynikające z układu produkcji, wła­dzy i więzi społecznej. Mamy więc role formalno-produkcyjne, jak rola dyrek­tora, kierownika, robotnika, inżynlera–konstruktora, kontrolera itp. Ponadto z punktu widzenia współżycia ludzi wy­stępują role: kolegi, przyjaciela, sąsia­da. Działalność samorządu i innych orga­nizacji wprowadza rolę aktywisty prze­jawiającą się w różnych postaciach. Pracownik w przedsiębiorstwie socjali­stycznym występuje w roli produkcyj­nej (wykonawczej lub kierowniczej), roli konsumenta opłacanego pracownika na­jemnego, a także w roli współgospoda­rza, współwłaściciela i współuczestnikaorganów zarządzania. Określenie każdej z tych ról, a zwłaszcza ich kompleksu nie jest Jednoznaczne i zawiera pewne sprzeczności. Przykładem konfliktu ról w zakładzie Jest np. sytuacja chłopa-ro-botnika, kobiety-pracownicy obarczonej liczną rodziną lub aktywisty, który w trosce o dobro przedsiębiorstwa ostro krytykuje kierownictwo, narażając się na zarzut, że zmierza do dezorganizacji pra­cy w zakładzie. Identyfikacja z rolą za­wodową wyznaczona jest przez cechy charakteru oraz siłą motywów ekono­micznych i społecznych. Należy przy tym podkreślić wpływ pew­nych cech społecznych pracowników, Jak płeć, wiek, wykształcenie, pochodze­nie społeczne i terytorialne. Identyfika­cja z rolą aktywisty zależy przede wszystkim od sytuacji i motywów ideo­logicznych.RODZINA grupa ludzi pozostających ze sobą w codziennym kontakcie, składająca się z osób połączonych społecznie unormo­wanym stosunkiem małżeństwa, więzami krwi lub adopcji, prowadzących wspólne gospodarstwo domowe i współ­działających ze sobą na zasadach podzia­łu pracy, zwłaszcza w zapewnieniu utrzy­mania i wychowania dzieci; od zarania istnienia ludzkości podstawowa komórka społeczna, spełniająca oprócz funkcji re­produkcji biologicznej, także funkcję wychowawczą i kulturalną w procesie przystosowania do życia zbiorowego oraz zapewniająca start społeczny swoim członkom. Przez długi okres dziejów ludzkości, dopóki wytwarzanie, podział spożycie odbywało się głównie w obrę­bie rodziny, spełniała ona także rolę Jednostki produkcyjnej. Dopiero w okre­sie upowszechnienia kapitalistycznych stosunków najmu siły roboczej większość rodzin utraciła charakter podstawowej komórki produkcyjnej, zachowując tylko jej resztki w postaci spełniania tzw. funkcji bytowej, polegającej na wyko­nywaniu przez poszczególnych członków rodziny, na użytek innych członków, pro­stych usług (pranie, sprzątanie, szycie, drobne naprawy) i wytwarzaniu przed­miotów bezpośredniego spożycia (goto­wanie, pieczenie, przetwórstwo spożyw­cze). Jedynie rodziny rolnicze utrzyma­ły w wielu krajach uprzemysłowionych funkcję produkcyjną. Gospodar­stwo rolne stanowi dla nich podsta­wowy warsztat pracy, dostarczający pro­dukty nie tylko na sprzedaż, lecz rów­nież na własny użytek. W zależności od proporcji, w jakich przeznacza się pro­dukcję dla siebie do wymiany oraz od stopnia zaangażowania całej rodziny w sprawy gospodarstwa rolnego, wyodręb­nia się różne formy gospodarki rodzin­nej w rolnictwie lub nawet różnie się definiuje samo pojęcie „gospodarstwo ro­dzinne”, ujmowane najczęściej Jako takie przedsiębiorstwo rolne, w którym pra­ca wykonywana jest wyłącznie lub głów­nie przez drobnego producenta i Jego rodzinę. W polskiej literaturze naukowej istotną rolę odgrywa termin „gospodar­stwo chłopskie”, którym określane Jest gospodarstwo rodzinne, wytwarzające przede wszystkim dla siebie, a Jedynie nadwyżki przeznaczające na rynek. Jest to cecha różniąca gospodarstwo chłop­skie od innych form gospodarki rodzin­nej, np. od rodzinnego warsztatu rze­mieślniczego, produkującego głównie na sprzedaż. W gospodarstwie produkcyj­nym rodzina chłopska wytwarza produk­ty częściowo przeznaczone do wymiany (ta część produkcji podlega zwykle skru­pulatnej kalkulacji), a częściowo pozo­stające w gospodarstwie domowym na użytek własny, zużywając na ten cel część produkcji, której wielkość w za­sadzie Jest uniezależniona od kalkulacji, a raczej zgodna z wymaganiami podyk­towanymi własnymi potrzebami, tradycją oraz normami prestiżowymi. Fakt ten Jest przyczyną swoistego reagowania in­dywidualnych gospodarstw rolnych na bodźce materialnego zainteresowania, na ściśle ekonomiczne formy kierowania, świadcząc o tym, że ekonomiczna anali­za funkcjonowania gospodarstw rodzin­nych zawodzi, Jeśli nie idzie w parze z analizą socjologiczną. Z socjologicznego punktu widzenia gos­podarstwo rolne jest nie tylko warszta­tem pracy, lecz Jednocześnie miejscem życia całej rodziny. Na terenie gospodar­stwa nie tylko pracuje się, ale także wy­poczywa, zdobywa kwalifikacje i orga­nizuje różne formy spędzenia czasu. Fakt, że rodzina chłopska jest również załogą produkcyjną określa Jej struktu­rę wewnętrzną, wyznaczając odrębną ro­lę każdemu Jej członkowi, który nie tyl­ko korzysta z szans, jakie stwarza mu gospodarstwo, ale także musi podporząd­kowywać swoje działania Jego intere­som. Obecnie, w miarę wzrostu znacze­nia produkcji towarowej w gospodar­stwach rodzinnych oraz powiązań gos­podarstw indywidualnych z gospodarką uspołecznioną, ulega przemianom nie tylko charakter tych gospodarstw, lecz również sytuacja i charakter rodziny rol­niczej.ROZDRABNIANIE GOSPODARSTW proces polegający zmniejszaniu się przeciętnego obsza ziemi należącej do gospodarstw chłop­skich; proces ten może towarzyszyć za­równo koncentracji, Jak i dekoncentra­cji ziemi oraz produkcji rolnej; Jeśli udział danej grupy gospodarstw w ogól­nej ilości ziemi zajętej pod uprawę nie zmienia się, lecz wzrasta ich liczba wówczas nie występuje ani koncentra cja ani dekoncentracja, lecz po pros’ r.g.ch., najczęściej w wyniku działo rodzinnych; sytuacja taka występuj rzadko w klasie gospodarstw drobnych może jednak występować w klasie gos­podarstw średnich. Najczęściej r.g.ch. jest jednym z przejawów koncentracji ziemi, gdyż rosnąca liczba gospodarstwdrobnych traci swój stan posiadania na rzecz mniej licznych gospodarstw więk­szych; Jest więc przejawem rozwarst­wiania wsi. R.g.ch. zależy w poważnej mierze od czynników zewnętrznych, tj. leżących poza rolnictwem; są to: stopień rozwoju gospodarczego kraju, koniunk­tura gospodarcza poza rolnictwem, wiel­kość bezrobocia w mieście, tempo wzro­stu gospodarczego kraju oraz ustawo­dawstwo. W niektórych krajach prawo zabrania dzielenia gospodarstw; w takiej sytuacji rozdrobnienie zależy wyłącznie od czynników ekonomicznych, Jak np. konkurencja w rolnictwie. Wysokie tem­po wzrostu gospodarczego oznaczające duże możliwości znalezienia pracy poza rolnictwem zapobiega działom rodzinnym i tym samym r.g.ch. Proces r.g.ch. nie sprzyja też postępowi techniki, który znajduje większe pole zastosowania w gospodarstwach większych; procesowi temu ostatecznie kładzie kres socjali­styczne przekształcenie rolnictwa. ROZDZIELNICTWO, jeden ze stosowa­nych sposobów ograniczenia swobody obrotu towarowego w gospodarce plano­wej, przede wszystkim w celu zapewnie­nia przepływu odpowiedniej ilości środ­ków w pożądanych z ogólnogospodarcze­go punktu widzenia kierunkach. R. wy­kształciło się Jako niezbędny element gospodarki wojennej (-> ekonomika wo­jenna), ale wobec powolnego postępu prac nad innymi metodami centralnego kierowania przepływem środków stało się z czasem Integralną częścią systemu planowania i zarządzania i w różnym stopniu stosowane Jest we wszystkich krajach socjalistycznych. Procesy decentralizacji operatywnego zarządzania gospodarką, umacnianie się samodzielności socjalistycznych przedsię­biorstw i wielkich organizacji gospodar­czych oraz rozwój systemu umów Jako Podstawy stosunków między nimi powo­dują stopniowe zanikanie r. Nie można b°wiem pogodzić r. ze swobodą kontak­tów handlowych między podmiotami gos­podarczymi. R. powodowało nadmierne sformalizowanie procesów obrotu i wy­magało wyjątkowo pracochłonnego, szczegółowego planowania zaopatrzenia w formie nieprzydatnej do innych ce­lów. Działając z reguły w warunkach de­ficytu środków, zbyt szeroko stosowane r. umacniało pozycję „rynku dostawcy” i powodowało negatywne skutki w gos­podarce zapasami, mobilizując do ich zwiększania.W Polsce r. dotyczy na ogół podstawo­wych środków produkcji. R. niektó­rych środków konsumpcji polega na podziale ich między regiony i placówki handlowe. Nie dotyczy to Indywidual­nych konsumentów, którzy mogą Je ku­pować bez żadnych ograniczeń. R. środków produkcji uległo w latach — poważnemu ograniczeniu i w obejmowało — grup podstawo­wych surowców materiałów oraz ok. grup maszyn i urządzeń. Plany roz­działu (rozdzielniki), oparte na bilan­sach materiałowych, oraz bilanse maszyn i urządzeń opracowywane są przez Ko­misję Planowania przy RM lub przez kompetentne ministerstwa, zjednoczenia organizacje zbytu. Przydział określa rodzaj (grupę rodzajową) środka pro­dukcji i ilość, na jaką sprzedawca (pro­ducent, biuro zbytu producenta, hurtow­nia) obowiązany Jest przyjąć zamówienia. W Polsce przydział jest więc uprawnie­niem do zakupu określonej ilości danych środków produkcji, nie zobowiązuje na­tomiast nabywcy do Ich zakupu. W nie­których natomiast krajach socjalistycz­nych (Bułgaria, ZSRR) przydziały środ­ków produkcji są traktowane Jako obu­stronny nakaz zawarcia umowy. Poza r. usankcjonowanym przepisami wydawanymi w PRL przez Komisję Pla­nowania występuje niekiedy r. niefor­malne. Dzieje się tak w przypadkach okresowych zakłóceń równowagi rynko­wej polegającej na większym niż prze­widywano popycie na określony, nie roz­dzielany środek produkcji i braku moż­liwości zwiększenia Jego podaży. Produ­cent lub jednostka zbytu z konieczności stosuje wówczas ograniczenia sprzedaży, a więc w praktyce rozdziela ilość towa­ru, którą dysponuje, między odbiorców, uznanych za najważniejszych. Zjawisko r. nieformalnego przestaje istnieć na­tychmiast po przywróceniu równowagi rynkowej.

[Głosów:1    Średnia:4/5]

Comments

comments