REWOLUCJA PRZEMYSŁOWA

REWOLUCJA PRZEMYSŁOWA

proces przechodzenia kapitalistycznego przemy­słu od rękodzielniczej produkcji w ma­nufakturach do zmechanizowanej pro­dukcji fabrycznej. Przewrót techniczny w metodach wytwarzania rewolucjonizu­je produkcję w podstawowych gałęziach przemysłu. Mechanizacja przemysłu lek­kiego prowadzi do przewrotu techniczne­go w przemyśle środków produkcji oraz w transporcie. Przewrót techniczny za­czyna się od wynalezienia maszyny na­rzędziowej i zastosowania jej w produk­cji. W r.p. wyodrębniają się dwa etapy: l. mechanizacja przemysłu lekkiego; ma­szyny dla tego przemysłu wytwarzane są w manufakturach metalowych w sposób rękodzielniczy; . mechanizacja przemy­słu środków produkcji i wytwarzanie maszyn za pomocą maszyn. R.p. to pro­ces ekonomiczny obejmujący całą gos­podarkę kraju. Maszyna zastosowana w przemyśle stwarza nieograniczone możliwości wzrostu wydajności pracy; zostaje zwiększona produkcja i wzra­sta akumulacja kapitału. Z uwagi na chęć maksymalnego wykorzystania ma­szyn dzień pracy zostaje przedłużony. Ostatecznie zanika więź łącząca robot­nika z ziemią, tworzą się wielkie okrę­gi przemysłowe — skupiska klasy robot­niczej. Na gruncie r.p. powstaje nowa klasa społeczna — wielkoprzemysłowy proletariat.Klasyczny przebieg miała r.p. w Anglii, gdzie zaczęła się najwcześniej (ostatnie -lecie XVIII w.). W okresie tym wy­naleziono wiele nowych urządzeń i me­tod wytwarzania w różnych gałęziach przemysłu; najistotniejsze zmiany doko­nały się w hutnictwie żelaza i jego ob­róbce plastycznej, w przemyśle włókien­niczym i w energetyce. W J. Kay wynalazł mechaniczne czółenko, które ok. -krotnie zwiększyło wydajność pracy tkacza; wynalazek ten znajduje powszechne zastosowanie w Lancashire ok. , powodując poważną dysproporcję między wydajnością pracy w zmodernizowanym tkactwie a trady­cyjnym przędzalnictwie. Stan ten skłania wielu wynalazców do szukania nowych metod produkcji przędzy. Pierwszym za­stosowanym w skali przemysłowej wy­nalazkiem była mechaniczna przędzarka J. Hargreavesa (zm. ), zwana spinn-ing-Jenny, wprowadzona do przemysłu w latach — . W R. Arkwright zbudował przędzarkę ciągłą na­pędzaną silnikiem wodnym lub kiera­tem. Na podstawie tych wzorów S. Crompton w skonstruo­wał maszynę przędzalniczą, która łączy­ła zalety obu poprzednich typów. Przę­dzarka Cromptona, nazwana mułem, do­konała rewolucji w angielskim przędzal­nictwie bawełny. Rozwojowi przędzal­nictwa początkowo nie towarzyszył po­stęp w tkactwie. Kres temu stanowi po­łożył E. Cartwright konstruu­jąc w krosno mechaniczne. Wprowa­dzenie na początku XIX w. udoskonalo­nego krosna wpłynęło decydująco na przekształcenie manufaktury tkackiej w nowoczesny przemysł fabryczny. Tania produkcja fabryczna doprowadziła prze­mysł rękodzielniczy do upadku, co wy­wołało poważne przemiany społeczne, z których najistotniejszą była proleta­ryzacja majstrów tkackich. W Anglii w XVII w. z powodu wytrzebienia la­sów wzrastającej ceny węgla drzewne­go został zahamowany rozwój produkcji żelaza. Wynalazek A. Darby , który zastąpił węgiel drzewny koksem rozwiązał problem paliwa. Dopiero pod koniec XVIII w. rozpowszechnia się w Anglii metoda produkcji surówki przy użyciu koksu. Przerób surówki żelaza na żelazo kute i walcowane ułatwił wy­nalazek H. Corta , który w opracował metodę pudlingowania żelaza i poważnie usprawnił walcownictwo. Me­toda ta była -krotnie wydajniejsza od dawnej metody fryszerskiej. Następny etap plastycznej obróbki żelaza zrewolu­cjonizował H. Maudslay , któ­ry przekształcił prymitywną tokarkę w nowoczesną obrabiarkę, stosując do cięż­kiej obrabiarki suport krzyżowy, wpro­wadzając całkowicie metalową konstruk­cję oraz śrubę pociągową . Wyna­lezienie obrabiarki rozpoczęło proces przekształcenia manufaktur metalowych w fabryki maszyn. Mechanizacja proce­sów produkcyjnych w ostatnim -leciu XVIII w. wpłynęła na wzrost zapotrze­bowania na energię mechaniczną. Pro­blem energii rozwiązało wynalezienie maszyny parowej. J. Watt opatentował maszynę parową w , a w pierwsza maszyna parowa Wat-ta została uruchomiona w hutnictwie. W pierwszej połowie XIX w. r.p. zaczę­ła się w krajach Europy zachodniej, w USA i w Niemczech; w drugiej poło­wie tego stulecia — w Rosji i Japonii. W Polsce r.p. przypada na lata — . Najszybciej rozwinął się wielki przemysł włókienniczy w okręgu łódzkim oraz przemysł górniczo-hutniczy na Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim. W końcu tego okresu zaczyna powstawać przemysł budowy maszyn.Proces r.p. w różnych krajach przebiega odmiennie w zależności od warunków historycznych. Niektóre kraje, do nie­dawna kolonialne, dopiero dziś wchodzą na drogę r.p. REWOLUCJA SOCJALISTYCZNA, oba­lenie władzy burżuazji i ustanowienie dyktatury proletariatu w celu zlikwi­dowania kapitalizmu i zbudowania socja­lizmu. Teorię r.s. sformułowali Marks, Engels i Lenin. Na gruncie analizy pra­widłowości rozwoju kapitalistycznego społeczeństwa stwierdzili oni, że rozwój sił wytwórczych musi doprowadzić do konfliktu z kapitalistycznymi # stosun­kami produkcji. Konflikt ten przejawia się w sprzeczności między kapitałem a pracą. Podstawowy antagonizm między klasą robotniczą a jej wyzyskiwaczami czyni r.s. obiektywną koniecznością na­szej epoki. „M onopol kapitału staje się hamulcem dla spo­sobu produkcji, który się z nim i pod nim rozwinął. Centralizacja środ­ków produkcji i uspołecznienie pracy dochodzą do punktu, gdy już się nie mieszczą w swej kapitalistycznej skoru­pie. Skorupa ta zostaje rozsadzona. W y-blja godzina kapitalistycz­nej własności prywatnej. Wywłaszczyciele zostają wy­właszczeni” (K. Marks). Kapitalizm ustępuje miejsca nowemu ustrojowi — komunistycznemu ( komunizm), które­go pierwszą fazą jest -> socjalizm. Siłą przewodnią r.s. jest proletariat. Jego misją dziejową — przewodzenie rewo­lucji, obalenie władzy burżuazji, zbu­rzenie burżuazyjnego aparatu państwo­wego, ustanowienie władzy — dyktatu­ry proletariatu, likwidacja kapitalistycz­nej własności środków produkcji przez ich uspołecznienie oraz organizacja no­wego socjalistycznego sposobu produk­cji. „Pierwszym krokiem rewolucji ro­botniczej Jest wydźwignięcie proletaria­tu w klasę panującą, wywalczenie de­mokracji. Proletariat wykorzystuje swo­je panowanie polityczne po to, by krok za krokiem wyrwać z rąk burżuazji cały kapitał, by scentralizować wszystkie na­rzędzia produkcji w ręku państwa, tj. w ręku proletariatu zorganizowanego Jako klasa panująca i by możliwie Jak naj­prędzej zwiększyć masę sił wytwór­czych” Napodstawie doświadczenia Komuny Pary­skiej Marks sformułował tezę, że między kapitalizmem komunizmem le­ży okres dyktatury proletariatu. Na prze­łomie XIX XX w. kapitalizm wolno-konkurencyjny (-. kapitalizm) przekształ­ca się w kapitalizm monopolistyczny ( imperializm) i z całą mocą występu­je prawo nierównomiernego ekonomicz­nego i politycznego rozwoju kapitali­zmu, stwarzając warunki nierównoczes-noścl dojrzewania r.s. w różnych kra­jach. W okresie imperializmu zaostrzają się sprzeczności klasowe między pracą a kapitałem wewnątrz krajów imperiali­stycznych, sprzeczności i konflikty mię­dzy imperialistycznymi mocarstwami o nowy podział świata, sprzeczności mię­dzy państwami imperialistycznymi a kra­jami zależnymi. Zaostrzenie tych sprzecz­ności stwarza obiektywne możliwości przerwania światowego frontu Imperiali­zmu w jego najsłabszych ogniwach. Naukowej analizy imperialistycznego stadium kapitalizmu dokonał Lenin i w konsekwencji rozwinął teorię r.s. wzbo­gacając ją m. in. tezą o możliwości zwy­cięstwa socjalizmu początkowo w kilku lub nawet w jednym kraju. R.s. wyróżnia wśród wszystkich po­przednich rewolucji społecznych wiele ważnych cech. Najważniejsza z nich po­lega na tym, że wszystkie poprzednie rewolucje prowadziły tylko do zmiany formy wyzysku, podczas gdy r.s. kładzie kres wyzyskowi i doprowadza w końcu do zniesienia klas. Różnica między r.s. a burżuazyjną polega również na tym. że rewolucja burżuazyjną zastaje w za­sadzie gotowe formy stosunków kapita­listycznych i jej cel polega głównie na utorowaniu drogi dalszemu rozwojowi kapitalizmu. Stosunki socjalistyczne nie mogą rodzić się w obrębie kapitalizmu. Powstają one po objęciu władzy przez klasę robotniczą. „Zorganizowanie ewi­dencji, kontrola nad największymi przed­siębiorstwami, przeistoczenie całego pań­stwowego mechanizmu ekonomicznego w jedną wielką machinę, w organizm gospodarczy, pracujący w ten sposób, by setki milionów ludzi kierowały się Jednym planem — oto olbrzymie zada­nie organizacyjne, które spoczęło na na­szych barkach” (W. Lenin). Podczas dawnych rewolucji nowa klasa po doj­ściu do władzy przystosowywała do swych potrzeb stary aparat państwowy, natomiast zadanie r.s. polega na tym, aby burżuazyjną machinę państwową zburzyć i zastąpić przez własne prole­tariackie państwo.Epoka r.s. to cały etap w rozwoju ludz­kości — etap przechodzenia od kapitali­zmu do socjalizmu. Fakt, te r.s. we wszystkich krajach stawiają sobie ten sam cel nie oznacza wcale, że zawsze przebiegają one w ten sam sposób. R.s. mogą w różnych krajach przebiegać róż­nie w zależności od konkretnych warun­ków historycznych, od określonych cech i tradycji narodowych. Klasa robotnicza nie dąży do rozwiązywania problemów społecznych przez wojnę domową. Le­nin podkreślał, że „…klasa robotnicza wolałaby oczywiście wziąć władzę w swe ręce drogą pokojową”. Droga taka po­zwala dokonać zasadniczych przeobrażeń społecznych kosztem najmniejszych ofiar ze strony mas pracujących i minimal­nych zniszczeń dóbr materialnych. Wy­bór drogi i metod dokonania r.s. zależy jednak od obiektywnych warunków i układu sił klasowych. W związku z głę­bokimi historycznymi zmianami w skali międzynarodowej, jakie nastąpiły w wy­niku powstania i rozwoju światowego systemu socjalizmu, otwierają się nowe perspektywy dla r.s. w poszczególnych krajach. Stąd doniosłe znaczenie zagad­nienia stosunku ogólnych prawidłowości rewolucji do jej narodowych cech. Naj­pełniejsze sformułowanie zasad, których przestrzeganie Jest nieodzowne do zwy­cięstwa r.s. zawarte jest w deklaracjach narad przedstawicieli partii komunistycz­nych i robotniczych z i . Dekla­racje wymieniają następujące ogólne prawidłowości obejmujące cały okres przejścia od kapitalizmu do socjalizmu: . kierowanie masami pracującymi przez klasę robotniczą wg idei partii marksi­stowsko-leninowskiej podczas przeprowa­dzenia r.s. w tej lub innej formie oraz ustanowienie dyktatury proletariatu; . sojusz klasy robotniczej z podstawową masą chłopstwa i innymi warstwami mas pracujących; . likwidacja kapitalistycz­nej własności i ustanowienie społecznej własności podstawowych środków pro­dukcji; . stopniowa socjalistyczna prze­budowa rolnictwa; . planowy rozwój gospodarki narodowej, mający na celu zbudowanie socjalizmu i komunizmu; .dokonanie r.s. w dziedzinie ideologii i kultury oraz stworzenie licznej inte­ligencji, oddanej sprawie socjalizmu; . zniesienie ucisku narodowego i ustano­wienie równouprawnienia i braterskiej przyjaźni między narodami; . obrona zdobyczy socjalizmu przed napaścią wro­gów zewnętrznych i wewnętrznych; . solidarność klasy robotniczej danego kra­ju z klasą robotniczą innych krajów — proletariacki internacjonalizm. Deklara­cje podkreślają, że te ogólne zasady mo­gą być realizowane w różnych formach i różnymi metodami w zależności od konkretnych warunków danego kraju, zgodnie z charakterem jego polityki i kultury, tradycji ruchu robotniczego, obyczajów i psychologii Jego narodu itd. Jedność międzynarodowej strategii ruchu robotniczego wszystkich krajów nie wy­maga likwidowania różnic narodowych, lecz takiego stosowania podstawowych zasad komunizmu, które by „we w ł a-ściwy sposób modyfikowało te zasady w szczegółach, prawi­dłowo Je dopasowywało, przystosowywa­ło do różnic narodowych narodowo–państwowych” REWOLUCJA BURŻUAZYJNA, rewolucja, w której większość narodu: robotnicy i chłopi występują ze swoimi żądaniami ekono­micznymi i politycznymi; jest to rewo­lucja, w której „…masy ludowe, więk­szość ludu, najgłębsze doły społeczne, przytłoczone uciskiem i wyzyskiem, po­wstawały samodzielnie, wycisnęły na ca­łym przebiegu rewolucji piętno swoich żądań, swoich prób zbudowania na własną modłę nowego społeczeństwa w miejsce dawnego, które burzyły” (W. Lenin). Najważniejszym problemem każ­dej rewolucji jest problem władzy pań­stwowej. Kryterium oceny treści rewo­lucji, Jej charakteru i zadań jest to, jaka klasa powinna być obalona i Jaka klasa bierze władzę w swoje ręce. Bur-/uazyjne rewolucje, które miały miejsce w Europie po , różnią się od wcześ­niejszych rewolucji burżuazyjnych tym, że dokonują się w okresie, gdy na are­nę dziejową wstąpiła klasa robotni­cza, wysuwając własne żądania i mając już zaczątki własnej, samodzielnej orga­nizacji. Chociaż była to jeszcze klasa słaba, niemniej burżuazja obawiała się perspektywy radykalnego rozprawie­nia się z siłami feudalizmu. Do zasad­niczych cech r.b.-d. w epoce imperiali­zmu należą: . udział w rewolucji pod­stawowych mas narodu — robotników i chłopów: . istnienie rewolucyjnego proletariatu i szerokiego ruchu agrarno–chłopskiego; . Istnienie warunków do przeradzania się r.b.-d. w rewolucję so­cjalistyczną; . organizatorem hegemo­nem rewolucji Jest klasa robotnicza, bę­dąca w sojuszu z chłopstwem. Spośród r.b.-d. w epoce imperializmu najdo­nioślejszą rolę odegrała rewolucja rosyj­ska — oraz rewolucja lutowa . Charakteryzując cechy rosyjskiej rewo­lucji — Lenin pisał: „Swoistość re­wolucji rosyjskiej polega właśnie na tym, że była, jeśli chodzi o treść spo­łeczną, burżuazyjno-demokra-tyczna, natomiast jeśli chodzi o środ­ki walki — proletariacka. Była burżuazyjno-demokratyczna, gdyż celem, do którego bezpośrednio dążyła i który bezpośrednio własnymi siłami mogła osiągnąć, była republika demokratycz­na, -godzinny dzień pracy, konfiskata ogromnych obszarów wielkiej szlachec­kiej własności ziemskiej — wszystkie re­formy, których program niemal w całej rozciągłości urzeczywistniała rewolucja burżuazyjna we Francji w latach i . Rewolucja rosyjska była zarazem proletariacką, nie tylko w tym sensie, że proletariat był jej siłą kierowniczą, awangardą ruchu, lecz również w tym sensie, że specyficznie proletariacki śro­dek walki, a mianowicie strajk, stano­wił główny środek rozkołysania mas i najcharakterystyczniejsze zjawisko w falowym narastaniu decydujących wy­darzeń”.Rewolucja — i rewolucja lutowa dokonały się w sytuacji, gdy bur­żuazja nie mogła odegrać tej roli, Jaką odegrała w rewolucji angielskiej i fran­cuskiej. W konsekwentnym zwycięstwie r.b.-d. zainteresowany był tylko prole­tariat, gdyż Jej pełne zwycięstwo stwa­rzało mu perspektywę przejścia do re­wolucji socjalistycznej. Lenin w pi­sał: „…od rewolucji demokratycznej na­tychmiast zaczniemy przechodzić właś­nie w miarę naszych sił, sił świadomego i zorganizowanego proletariatu, zacznie­my przechodzić do rewolucji socjalistycz­nej”. Rozwój rewolucji lutowej po­twierdził słuszność tezy Lenina. Wielka Socjalistyczna Rewolucja Październiko­wa obaliła władzę burżuazji, ustanowi­ła dyktaturę proletariatu, zapoczątko­wując nową erę w historii ludzkości. Ostatnie -lecia naszego stulecia przy­niosły olbrzymie zmiany na mapie poli­tycznej świata. Są one wynikiem proce­su zwanego likwidacją kolonializmu. Olbrzymia liczba ludności uzyskała su­werenny byt narodowy. „Załamanie się systemu niewoli kolonialnej pod napo­rem ruchu narodowowyzwoleńczego — to drugie co do swej historycznej wagi zjawisko po utworzeniu światowego systemu socjalizmu” Proces rozpadu i likwi­dacji systemu kolonialnego imperializmu stawia przed krajami „trzeciego świata” dwa podstawowe zadania: . uzyskanie politycznej niezależności; . zdobycie niezależności ekonomicznej. Zdobycie niezależności politycznej, bez względu na sposób jej uzyskania (pokojowy lub zbrojny) mieści się we wzorze rewo­lucji burżuazyjno-demokra-tycznej. Rewolucja narodowowyzwo­leńcza w swoim politycznym aspekcie jest antylmperialistyczna. W jej zwycięstwie zainteresowana Jest w zasadzie większość klas społecznych kra­jów zacofanych. Antyimperializm jest podstawową cechą politycznej orientacji krajów „trzeciego świata” łączącą Je z systemem socjalistycznym. Cecha ta jednak występuje do momentu zdobycia niezależności politycznej. Z chwilą jej uzyskania następuje, w zależności od ukształtowanych struktur społeczno-kla-sowych, zróżnicowanie krajów słabo rozwiniętych, zarówno w stosunku do imperializmu, Jak do socjalizmu oraz wybór różnych dróg rozwoju.

[Głosów:1    Średnia:5/5]

Comments

comments