REKLAMA
stosowane przez producentów i sprzedawców masowe środki oddziaływania na preferencje nabywców (na opinie, upodobania, nawyki); rozwinęła się w gospodarce kapitalistycznej, gdy wytwórcy produkując na rynek zaczęli sami poszukiwać nabywców; dlatego pierwotną funkcją r. było udzielanie informacji o źródłach zakupu. W dążeniu do rozszerzania rynków zbytu poszczególni przedsiębiorcy przechodzili do coraz bardziej agresywnych form przyciągania klientów za pomocą takich środków, jak stosowane na wielką skalę i stale powtarzające się ogłoszenia w prasie, a później w radio i telewizji, rzucające się w oczy plakaty w miejscach publicznych itp.; celem tych ogłoszeń jest nie tylko dostarczanie informacji, lecz również stałe pobudzanie świadomości nabywców, wyrobienie w nich odruchów warunkowych łączących odczucie określonej potrzeby z produktem reklamującej się firmy. Do środków r. należy także opakowanie produktu, które staje się coraz bardziej efektowne: związane z tym koszty są stosunkowo niewielkie, a reakcja konsumenta może być o wiele korzystniejsza niż przy bardziej kosztownym podnoszeniu jakości samego produktu, której w bardzo wielu przypadkach konsument nie Jest w stanie obiektywnie ocenić, środkiem r. staje się także uatrakcyjnianie miejsc sprzedaży, wprowadzanie przy tym drobnych bezpłatnych usług itp. Na rozwójr. w warunkach kapitalizmu decydujący wpływ wywierają trudności realizacji towarów na rynku, zwłaszcza w okresie kryzysów.W rozwiniętych krajach kapitalistycznych r. stanowi zjawisko powszechne, przenikające do wszystkich dziedzin życia społecznego. W większości gałęzi produkujących dobra konsumpcyjne koszty r. stanowią znaczny odsetek nakładów przedsiębiorcy (np. w USA — °/»), wysokie zwłaszcza są koszty r. leków kosmetyków ( ‚/» nakładów), tu bowiem konsument Jest najbardziej bezradny w ocenie obiektywnej Jakości produktów. Koszty r. K. Marks zalicza do czystych kosztów cyrkulacji, obciążających szerokie rzesze konsumentów. Argumenty racjonalistyczne odgrywają w r. znaczenie podrzędne; celem Jej jest wywołanie odpowiedniej reakcji psychologicznej. Agencje reklamowe pracują na zasadach naukowych; utrzymują one laboratoria psychologiczne, prowadzone przez naukowców zajmujących się eksperymentalnym badaniem metodą reprezentacyjną reakcji psychologicznych ludzi na różne bodźce, np. kolory; badają oni, jak reakcje te zmieniają się w zależności od warunków zewnętrznych, wrażliwości ludzkiej pamięci na poszczególne bodźce ltp. Poważną rolę odgrywa przy tym analiza rynku; znając dokładnie, z Jakich grup czy zawodów rekrutują się nabywcy, można użyć środków reklamowych wywołujących odpowiednie bodźce. O Ile początkowo r. posługiwała się jarmarcznymi efektami, to obecnie, w zależności od adresatów, potrafi być bardzo dyskretna, nawet ukryta; np. większość nowel zamieszczanych w amerykańskich magazynach rozrywkowych Jest pisana na zamówienie agencji reklamowych. Wydaje się niewątpliwe, że przy obecnym natężeniu r. w rozwiniętych krajach kapitalistycznych znaczna część wydatków na ten cel jest marnotrawstwem społecznym. W początkowym okresie r. była narzędziem w ręku silnych przedsiębiorstw w celu wyeliminowania słabszych konkurentów; przyspieszała więc proces koncentracji i służyła w ten sposób rozwojowi sił wytwórczych. Obecnie, gdy proces koncentracji, zwłaszcza w rozwiniętych krajach kapitalistycznych, osiągnął taki stopień, przy którym na rynkach panują wszechwładnie monopole kapitalistyczne, walka konkurencyjna nabrała nieco odmiennego charakteru. W tych warunkach r. służy dwóm celom: . ekspansji na rynki innych monopolistów; . obronie własnego rynku przed konkurencją; w tej ostatniej roli r. służy zatem utrzymaniu monopolu. Ochrona już zdobytego za pomocą r. stanowiska monopolistycznego jest stosunkowo mało kosztowna; gdy natomiast nowe przedsiębiorstwo chce wejść na rynki opanowane przez monopolistów, wówczas koszty niezbędne przeznaczone do przełamania r. ochronnej istniejących monopolistów są ogromne i niekiedy, w dziedzinach specjalnie reklamowanych, mogą kilkakrotnie przewyższać inne nakłady. W gospodarce socjalistycznej rola r. sprowadza się przede wszystkim do Jej pierwotnej funkcji — rozpowszechniania informacji o możliwościach zakupu; jako taka r. spełnia pożyteczne funkcje społeczne ma pełne możliwości rozwoju dostosowane do celów i potrzeb gospodarki socjalistycznej.REJESTR PRZEDSIĘBIORSTW PAŃSTWOWYCH, urzędowy spis przedsiębiorstw państwowych, w którym podana jest nazwa przedsiębiorstwa, akt o jego utworzeniu, przedmiot działalności, określenie budżetu, przez który rozlicza się przedsiębiorstwo z budżetem państwa, organ nadrzędny, sprawujący nadzór (w przypadku zgrupowania w zjednoczeniu — nazwa zjednoczenia), imię i nazwisko dyrektora oraz ustanowionych pełnomocników, zakłady przedsiębiorstwa (w przypadku przedsiębiorstwawielozakładowego lub kombinatu) itp. Zgłoszeniu wpisu do r.p.p. podlegają również dane dotyczące połączenia, przekształcenia, przekazywania zakładów lub części przedsiębiorstwa, jego likwidacji, oznaczenia likwidatora oraz zmian danych zawartych w r.p.p. R.p.p. są prowadzone dla przedsiębiorstw przemysłu kluczowego przez Biuro Rejestru Przedsiębiorstw Ministerstwa Finansów, dla państwowych przedsiębiorstw przemysłu terenowego przez wydziały finansowe wojewódzkich rad narodowych oraz dla przedsiębiorstw handlu zagranicznego przez Polską Izbę Handlu Zagranicznego. Z chwilą dokonania wpisu do r.p.p. przedsiębiorstwo nabywa osobowość prawną. Osobne rejestry istnieją dla przedsiębiorstw spółdzielczych prywatnych ( rejestr handlowy).REJESTR HANDLOWY, urzędowy spis przedsiębiorstw (poza państwowymi i spółdzielczymi), przeznaczony do wykrywania ważnych z punktu widzenia prawnego faktów, dotyczących tych przedsiębiorstw. R.h. obejmuje przedsiębiorstwa prowadzone przez osoby fizyczne i prawne (spółki wszelkich typów). Z chwilą dokonania wpisu do rejestru przedsiębiorstwo nabywa osobowość prawną. R.h. prowadzone są przez sądy. Odrębnie prowadzony jest rejestr spółdzielni; jest to ich urzędowy spis, służący do dokonywania przewidzianych przez prawo wpisów; zawiera dane o powsianlu, działalności, likwidacji lub upadłości spółdzielni; rejestry spółdzielni prowadzone są przez sądy powiatowe; z chwilą dokonania wpisu spółdzielnia nabywa osobowość prawną. Zob. też: rejestr przedsiębiorstw państwowych.REGLAMENTACJA, ustalony przez państwo stan prawny, polegający na wyłączeniu w określonym stopniu pewnych dóbr ze sfery wolnych stosunków gospodarczych: kupna, sprzedaży, wymiany, posiadania, używania, produkcji, przerobu, gromadzenia itp.; wykonywanie tych czynności w przypadku r. dóbr wymaga zezwolenia właściwej władzy { koncesji, uprawnienia). Dobra ekonomiczne objęte r. noszą nazwę reglamentowanych. R. dóbr ekonomicznych wiąże się z koniecznością ich racjonowa-nia w gospodarce narodowej. R. niektórych wyrobów, zwłaszcza w zakresie produkcji lub obrotu, była dość szeroko stosowana w Polsce w okresie przedwojennym, przede wszystkim w formie monopolu państwowego (sól, spirytus, zapałki, tytoń). Obejmowała również broń i amunicję. Po II wojnie światowej na skutek zniszczeń wojennych wystąpił brak wielu surowców. Z tego też powodu niektóre z nich objęto r. W wprowadzono ograniczenia w obrocie skórami, a niedługo potem — metalami nieżelaznymi. Prawną podstawą do wydawania przepisów wykonawczych w sprawie r. jest przede wszystkim dekret z X o gospodarowaniu artykułami obrotu towarowego zaopatrzenia. Przepisami o r., w mniejszym lub większym stopniu, aktualnie objęte są: drewno, skóry, metale nieżelazne, metale szlachetne i dewizy. Wszystkie te dobra poddane są rozdzielnictwu.REGULAMIN PRACY, porozumienie normatywne określające prawa i obowiązki pracowników oraz kierownictwa danego zakładu w związku z procesem pracy; ustala m. in.: . rozkład czasu pracy zakładu, jego oddziałów i poszczególnych pracowników; . zasady organizacji funkcjonowania zakładu, tryb informowania załogi o przysługujących uprawnieniach oraz tryb kontaktowania się z dyrekcją, radą robotniczą i zakładową; . zasady usprawiedliwiania nieobecności w pracy; . sankcje w stosunku do winnych przekroczeń. R.p. ustala dyrektor zakładu wspólnie z samorządem robotniczym, po uprzednim przedyskutowaniu projektu z załogą. Ocena zgodności r.p. z przepisami prawa oraz zatwierdzanie go należy do zarządu okręgowego właściwego związku zawodowego. Postanowienia r.p. wchodzą w zakres treści umowy o pracę, jako ustalone z góry i wiążą obie strony stosunku pracy. Zob. też: układ zbiorowy pracy.REGION EKONOMICZNY podstawowe pojęcie geografii ekonomicznej, używane również w ekonomii politycznej, socjologii oraz w planowaniu gospodarczym i przestrzennym; defi-nicja r.e. stanowi często przedmiot ostrych sporów. Wśród geografów występują dwa odmienne stanowiska. Jedni, głównie marksistowscy, stoją na gruncie tzw. obiektywnego istnienia r.e.; Jest on w ich ujęciu częścią rzeczywistości badanej przez naukę. Definicje zawierające kryteria wyodrębnienia r.e. znacznie różnią się między sobą; do ważniejszych należą: . przestrzenny kompleks produkcyjny o profilu wynikającym ze społecznego i terytorialnego podziału pracy; . kompleks produkcyjny cechujący się własną bazą surowcową i energetyczną; . obszar o względnym zbilansowaniu produkcji i konsumpcji; . kompleks produkcyjno-usługowy; . przestrzenne ugrupowanie społeczno-ekono-miczne, przede wszystkim produkcyjne, rozwijające się w czasie oraz znajdujące trwałe odbicie w formach zagospodarowania określonego obszaru. Drugie stanowisko, rozpowszechnione zwłaszcza wśród geografów amerykańskich, traktuje r.e. Jako abstrakcyjne pojęcie i konstrukcję analityczną umożliwiającą geograficzne badania rozmieszczenia zjawisk; jest ono wyrazem swoistego agno-stycyzmu wobec rzeczywistości i prowadzi do subiektywizmu badawczego, w tym ujęciu bowiem region i kryteria jego wydzielania zależą od celów i zamiarów prowadzonego badania. W krajach socjalistycznych, zwłaszcza w Związku Radzieckim (kraju bardzo rozległym, silnie zróżnicowanym geograficznie), zagadnienie r.e. odgrywa dużą rolę w planowaniu gospodarczym. Sprawę regionalizacji ekonomicznej ZSRR podjął po raz pierwszy w Lenin. Ponieważ w gospodarce socjalistycznej społeczeństwo Jest głównym podmiotem gospodarującym, terytorialna organizacja społeczeństwa i władzy ludowej nabiera dla gospodarki narodowej zasadniczego znaczenia i musi być ustalana również z ekonomicznego punktu widzenia. Powoduje to konieczność określenia r.e. dla potrzeb administracyjnych (regiony ekonomiczno-administracyjne). W procesie planowania można wyróżnić regiony planowania (dla których sporządzone są plany) oraz regiony planowane (których powstanie jest celem planowania).REKONWERSJA, w znaczeniu gospodarczym oznacza zwykle dokonanie powtórnych zmian lub przywrócenie pierwotnych warunków w stosunku do papierów wartościowych (akcji, obligacji, pożyczek państwowych, wewnętrznych lub zagranicznych itd.). Zmiany te dotyczą niektórych cech tych papierów (np. terminu wykupu, wartości nominalnej, oprocentowania) przy Zachowaniu innych nie zmienionych cech.REMANENT: . w praktyce przedsiębiorstw przemysłowych — pozostałości środków materiałowych, np. surowców, półfabrykatów, produkcji w toku, gotowych wyrobów, paliw, części zapasowych, przedmiotów nietrwałych; . w praktyce przedsiębiorstw handlowych — czynności spisowe mające na celu ustalenie faktycznego stanu