PRODUKT GLOBALNY

PRODUKT GLOBALNY

produkcji globalnej wszystkich działów gospodarki narodo­wej, wytworzonej przez społeczeństwo w pewnym okresie, w zasadzie w ciągu r°ku kalendarzowego. Na p.g. składa się masa zużytych do Jego wytworzenia środków produkcji, tj. fundusz odtworze­nia oraz dochód narodowy. P.g. ujmowany Jest zarówno w formie naturalnej (Jako suma wartości użytko­wych), Jak wartościowej (Jako suma wartości). Ponieważ różnydh wartości użytkowych nie można dodawać do sie­bie, dlatego też do porównania w formie naturalnej wielkości p.g. różnych okre­sów stosuje się ceny porównywalne. P.g. w formie wartościowej wyraża się w cenach bieżących.PRODUKT DLA SIEBIE I PRODUKT DLA SPOŁECZEŃSTWA, podział do­chodu narodowego charakterystyczny dla gospodarki krajów socjalistycznych. Produkt dla siebie zawiera pro­dukt przypadający bezpośrednio pracow­nikom zatrudnionym w sferze produkcji materialnej, produkt dla społe­czeństwa zaś— produkt przypada­jący pracownikom zatrudnionym poza sferą produkcji materialnej oraz prze­znaczony na zaspokojenie różnorodnych potrzeb społecznych, zwłaszcza na roz­wój gospodarki narodowej. W głównych swoich częściach produkt dla siebie po­krywa się z produktem niezbędnym, pro­dukt dla społeczeństwa zaś — z produk­tem dodatkowym ( produkt niezbędny produkt dodatkowy); istnieją Jednak między nimi pewne różnice, polegające m. In. na tym, że produkt niezbędny w socjalizmie obejmuje również pewną część produktu dla społeczeństwa, Jak wydatki na ochronę zdrowia, budownic­two mieszkaniowe, szkolnictwo itp. Po­dział dochodu narodowego na produkt dla siebie produkt dla społeczeństwa dokonuje się przez pierwotny oraz wtór­ny i dalszy podział dochodu narodo­wego.PRODUKCYJNI I POMOCNICZY RO­BOTNICY robotnicy bezpośrednio produkcyjni i pośrednio produkcyjni), grupy robotników fizycznych zatrudnio­nych w przedsiębiorstwie przemysłowym, pełniące odmienne funkcje w procesie produkcji; produkcyjni robot­nicy _ robotnicy zatrudnieni w wy­działach produkcyjnych przy wykonywa­niu operacji technologicznych wchodzą­cych w skład podstawowych procesów produkcji; pomocniczy robotni­cy — robotnicy wykonujący w podsta­wowych pomocniczych wydziałach po­mocnicze procesy produkcyjne (wytwa­rzanie narzędzi, energii, przeprowadze­nie remontów, transport międzywydzia­łowy itd.) oraz pomocnicze operacje wchodzące w skład podstawowych pro­cesów produkcyjnych (kontrola między-operacyjna, transport międzyoperacyjny itp.); głównym zadaniem tych ostatnich jest stworzenie warunków sprzyjających osiągnięciu wysokiej wydajności pracy przez robotników produkcyjnych. W miarę pogłębiania podziału pracy wzra­sta znaczenie prac wykonywanych przez robotników pomocniczych oraz ich udział w ogólnej liczbie robotników, jednak zbyt szybki wzrost liczby i udziału ro­botników pomocniczych (w przemyśle polskim udział ich w ogólnej liczbie ro­botników wynosi od do */«) nie jest zjawiskiem korzystnym; zwykle ma ono swoje źródło w niskiej mechanizacji pro­cesów i operacji pomocniczych, szczegól­nie transportu zakładowego, prac remon­towych i procesów kontrolnych, w mało-sprawnej organizacji pomocniczych pro­cesów produkcji oraz w niedostatecznej liczbie wyspecjalizowanych, wysokowy-dajnych przedsiębiorstw (baz) remonto­wych, transportowych i zakładów wy­twarzających narzędzia. W odniesieniu do obu grup robotników stosuje się czę­sto odmienne systemy płac, sposoby organizacji pracy oraz przygotowania do zawodu i podnoszenia kwalifikacji.PRODUKT NIEZBĘDNY I PRODUKT DODATKOWY: . produkt nie­zbędny (u) — część dochodu narodo­wego przypadająca pracownikom zatrud­nionym w sferze produkcji materialnej, niezbędna do utrzymania reprodukcji siły roboczej odpowiednio do jej pozio­mu życiowego osiągniętego w rozwoju historycznym; wytwarzany jest w nie­zbędnym czasie pracy, a praca zużyta na jego wytworzenie nazywa się pracą niezbędną; . produkt dodatko-w y (m) — część dochodu narodowego stanowiąca nadwyżkę ponad produkt nie­zbędny. Łącznie p.n. i p.d. stanowią dochód narodowy (v+m). Produkt dodat­kowy wytwarzany jest w dodatkowym czasie pracy, a praca zużyta na Jego wy­tworzenie nazywa się – pracą dodatko­wą. Dodatkowy czas pracy stanowi więc różnicę między całym czasem pracy wy­datkowanej w produkcji materialnej a czasem pracy niezbędnym ( czas pra­cy), w kapitalizmie istnieje antagoni-styczna sprzeczność między produktem niezbędnym przybierającym formę płac a produktem dodatkowym przybierają­cym formę wartości dodatkowej. Ze względu na tendencję do wzrostu sto­py wartości dodatkowej udział produktu niezbędnego w dochodzie narodowym wykazuje tendencję malejącą; wywiera to istotny wpływ na udział płac w do­chodzie narodowym krajów kapitalistycz­nych. Na Jego wielkość wpływa także zwiększenie się liczby pracowników na­jemnych kurczenie się udziału drob­nych wytwórców, a także wzrost zatrud­nienia poza sferą produkcji material­nej — w ogólnej liczbie zatrudnionych. W gospodarce socjalistycznej występu­je podział dochodu narodowego na — produkt dla siebie i produkt dla społe­czeństwa.PROGNOSTYKA, nauka o przewidywa­niu przyszłości, zmierzająca do ukazania Jej najbardziej prawdopodobnego obra­zu. Zarówno przedmiot p., Jak i Jej za­kres oraz metody znajdują się Jeszcze w toku krystalizowania i dojrzewania. Dlatego, podobnie jak w każdej nowej dyscyplinie, również w przypadku p. utrwalenie jej zasadniczych podstaw wy­maga Jeszcze pewnego czasu. Chodzi tu zwłaszcza o zdobycie dostatecznego za­sobu nowych doświadczeń oraz nowych osiągnięć niezbędnych do wykształcenia i dalszego rozwoju tej nauki, p. zajmuje się opisem samego pro­cesu rozwoju, Jego dynamiki i kierun­ków, osiąganych kolejno etapów rozwo­ju, a następnie docelowego stanu gos­podarki i społeczeństwa. Formułując kil­ka wariantów przyszłości, p. zmierza również na podstawie przyjętych prze­słanek i kryteriów do wyboru najbar­dziej pożądanego kształtu przyszłości. Prócz tego, p. przedstawia ocenę prze­widywań przyszłych warunków rozwoju i przebiegu danych zjawisk lub proce­sów społeczno-gospodarczych. P. Jest Jednocześnie nauką o meto­dach przewidywania przyszłości, o ich stałym doskonaleniu oraz prawidłowym stosowaniu najwłaściwszych z nich do budowy poszczególnych kategorii pro­gnoz. Jednocześnie p. rozwija poszcze­gólne formy prognozowania, coraz bar­dziej wzbogacając i różnicując sporzą­dzane prognozy ich rodzaje. w obrębie p. rozróżnia się — podobnie jak i w innych dyscyplinach — badania podstawowe i stosowane. Teo­retyczny nurt badań prognostycznych analizuje prawa rządzące rozwojem zaj­muje się ukazywaniem prawidłowości występowania zjawisk, ich przyczynami i trendami. w toku badań podstawo­wych analizuje się najpierw dane zja­wisko w przeszłości, Jego oblicze i prze­miany, następnie zaś charakteryzuje się stan aktualny, powiązania z przeszłością oraz oddziaływanie na kształt przyszło­ści Jej kolejne fazy. Badania stosowane, dzięki wykorzysta­niu wielu metod naukowych oraz wyni­ków badawczych również z Innych dy­scyplin, umożliwiają formułowanie — dla wielu celów praktycznych — konkret­nych prognoz ogólnych I szczegółowych. Najczęściej prognostyczne badania sto sowane wykorzystuje się do programo­wania i planowania rozwoju gospodarki narodowej i społeczeństwa. Często podkreśla się, iż współczesny roz­wój społeczno-gospodarczy staje się coraz bardziej złożony. Nie wystarcza więc ba­danie pojedynczych zjawisk lub Ich grup, składających się na proces rozwoju gos­podarki i społeczeństwa. Pojedynczo ana­lizowane fakty, zjawiska lub procesy wykazują różnorodne, a nawet sprzecz­ne ze sobą tendencje. Dopiero wykrycie związków przyczynowych między nale­życie zgrupowanymi zjawiskami czy fak­tami, a także wykrycie źródeł i pierwot­nych przyczyn ich występowania umoż­liwia formułowanie ocen o charakterze ogólnym, następnie zaś staje się punk­tem wyjścia do konkretyzacji wniosków, tworzących wytyczne polityki rozwoju społeczno-gospodarczego. Podobnie też, we współczesnych warun­kach rozwoju nie można podejmować wielu pojedynczych lub doraźnych decy­zji, pod kątem kształtowania rozwoju gospodarki i społeczeństwa. Decyzje te powinny być podejmowane na podsta­wie całości opracowanego i należycie skoordynowanego programu lub planu działania. A zatem, procesy rozwoju ich kształtowanie trzeba oprzeć — w warunkach ustroju socjalistycznego — na planie rozbudowy gospodarki narodowej i rozwoju społeczeństwa, z zachowaniem niezbędnego stopnia elastyczności i swo­body regulowania wzrostu poszczegól­nych dziedzin czy zjawisk na tle gene­ralnych linii rozwoju Jego koncepcji określonych w planie narodowym. Na obecnie jednak podejmowane decy­zje, dotyczące polityki społeczno-ekono-micznej, należy spoglądać w świetle ana­lizy nie tylko bieżących, ale i przyszłych potrzeb. Dzięki wszechstronnemu opra­cowaniu planu rozwoju osiąga się odpo­wiednie powiązanie aktualnych przy­szłych potrzeb oraz uzyskuje właściwą ocenę rozmiarów środków, Jakimi rozpo­rządzamy obecnie i możliwości ich po­większenia w przyszłości. w konsekwen­cji, w wyniku stosowania przyjętych kryteriów, następuje podjęcie właściwej decyzji dotyczącej tego, co chcemy dać aktualnie gospodarce, społeczeństwu i Jednostkom oraz czego pragniemy się wyrzec na rzecz kształtowania przyszło­ści. Dopiero więc przeszłość, terażniejszość i przyszłość tworzą układ zjawisk logicznie ze sobą powiązany, umożliwia­jący prawidłowe kształtowanie podstaw planowania i polityki społeczno-ekono-micznej. Diagnoza stanu obecnego wraz z analizą przeszłości oraz przewidywa­nie przyszłego biegu zjawisk społeczno–ekonomicznych, a więc studia nad przy­szłością, należy obecnie traktować Jako kompleks zagadnień składających się na wszechstronne ujmowanie polityki kształ­towania rozwoju.Studia nad przyszłością stały się obecnie niezwykle popularne we wszystkich dzie­dzinach społeczno-gospodarczych. Bujny rozwój futurologu doprowadził do po­wstania wielu wizji przyszłej gospodar­ki i społeczeństwa oraz Ich kolejnych etapów i przemian. Żywiołowość badań futurologicznych przyniosła zarówno wie­le korzyści, m. in. w postaci przygoto­wania kadr, Jak i negatywnych skutków, wynikających przede wszystkim ze zbyt powierzchownych opracowań i braku rozwinięcia naukowych podstaw studiów prognostycznych.Należy podkreślić, że współczesny proces przechodzenia od futurologu do p. cechuje wybitne pogłębianie studiów przyszłości, zapewnienie im należycie rozwiniętych i stale doskonalonych me­tod przewidywania, a w konsekwencji możliwości formułowania prognoz nauko­wych. Prognozy te powinna cechować jednocześnie ich rosnąca przydatność do praktycznego stosowania w bieżącej perspektywicznej polityce rozwoju spo-łeczno-ekonomicznego.r.iczne rodzaje sporządzanych prognoz ukazujących ogólne I szczegółowe wizje przyszłości wymagają wszechstronnego koordynowania. Podobnie Jak pojedyncze decyzje, zjawiska czy procesy muszą być przy kształtowaniu planowego rozwoju odpowiednio ze sobą wiązane, również poszczególne studia prognostyczne, a w’ ich wyniku prognozy powinny być koor­dynowane w ten sposób, aby nie zawie­rały sprzecznych ze sobą elementów lub niezgodnych ze sobą obrazów przyszłości. Stąd też celem p. staje się umiejętne i trafne przewidywanie całości procesów rozwoju, przy zapewnieniu niezbędnego stopnia koordynacji wszystkich sporzą­dzanych prognoz. Powstaje więc naj­pierw wstępna, później zaś zweryflko- wana wizja przyszłości, stanowiąca bazę wyjściową do powstawania samej kon­cepcji projektu planu narodowego, zwła­szcza zaś wstępnego studium rozwoju wieloletniego i perspektywicznego.

[Głosów:1    Średnia:3/5]

Comments

comments