PRAWA AKTYWNEJ ROLI POLITYKI
Aktywna rola polityki w stosunku do ekonomiki stanowi najważniejszą prawidłowość współzależności między nimi. Istotne cechy tej prawidłowości sprowadzają się w zasadzie do następujących: w każdym społeczeństwie klasowym polityka stale i bezpośrednio oddziałuje na ekonomikę; zjawiska wchodzące w skład nadbudowy wywierają aktywny wpływ na ekonomikę przede wszystkim za pośrednictwem polityki; polityka może przyczynić się do rozwoju ekonomiki, polityka może przeszkadzać w rozwoju ekonomiki, polityka może pod jednym względem pomagać w rozwoju ekonomiki, a pod innym szkodzić; polityka może być decydującym czynnikiem rozwoju ekonomiki; polityka ma w stosunku do ekonomiki prymat; znaczenie oddziaływania polityki na ekonomikę wzrasta w miarę rozwoju społeczeństwa.Istotę aktywnej roli polityki w stosunku do ekonomiki jako określonej prawidłowości ujmującej ich współzależność można wyrazić w przybliżeniu w sposób następujący: polityka jest stale wzrastającym czynnikiem pomagającym albo przeszkadzającym w rozwoju ekonomiki .W społeczeństwie wczesnego kapitalizmu ekonomiczne stosunki produkcji pozostają w ostrym konflikcie z poziomem i charakterem sił wytwórczych, co zwłaszcza znajduje odzwierciedlenie w bezrobociu i kryzysach ekonomicznych. Państwo burżuazyjne wszelkimi możliwymi, opartymi na przymusie środkami utrzymuje te przestarzałe stosunki ekonomiczne w interesie od dawna już reakcyjnej klasy wyzyskiwaczy — kapitalistów, panującej mniejszości monopolistycznej. Polityka bur-żuazyjna znalazła się w ostrym konflikcie z potrzebami postępowego, ekonomicznego rozwoju społeczeństwa i odgrywa w stosunku do niego rolę hamulca, siły niszczycielskiej.Polityka w społeczeństwie socjalistycznym jest polityką najbardziej przodującej, konsekwentnie rewolucyjnej klasy. Jeśli interesy burżuazji i prowadzona przez nią polityka są zasadniczo przeciwstawne interesom mas ludowych i sprzeczne z obiektywnym biegiem współczesnego rozwoju historycznego, to interesy i polityka panującej w ustroju socjalistycznym klasy robotniczej są zgodne z interesami wszystkich ludzi pracy i odpowiadają obiektywnemu, postępowemu biegowi rozwoju historii. Specyficzne prawa ekonomiki socjalistycznej harmonizują z ogólnymi socjologicznymi prawami rozwoju ekonomicznego i społecznego. Na tym polega jeden z czynników przewagi socjalizmu nad kapitalizmem. Tę właśnie przewagę wykorzystuje partia komunistyczna i państwo radzieckie, których polityka opiera się na działających w ustroju socjalistycznym w jednymkierunku specyficznych prawach ekonomicznych i ogólnych prawach socjologicznych.Polityka KPZR i państwa radzieckiego — wyrażająca zasadnicze interesy narodu — pozostaje w organicznej zgodności z ekonomiką socjalistyczną, opartą na własności społecznej.Ponieważ właścicielem jest samo państwo socjalistyczne, polityka stanowi skoncentrowany wyraz ekonomiki w jej najbardziej bezpośredniej i adekwatnej formie. Na tym właśnie opiera się szczególna cecha działania prawa aktywnej roli polityki w stosunku do ekonomiki w ustroju socjalistycznym, polegająca na tym, że polityka jest tu twórczo przeobrażającą siłą rozwoju ekonomiki.Jednakże aby zrozumieć szczególną, twórczo przeobrażającą rolę polityki w ustroju socjalistycznym, nie wystarczy stwierdzić, iż rola ta jest uwarunkowana charakterem stosunków produkcji, że wynika z socjalistycznego charakteru ekonomiki. Możliwość spełnienia przez politykę powyższej roli przekształca się w rzeczywistość — realizowana jest bowiem w praktyce dzięki temu, że politykę tę formułuje i wciela w życie partia komunistyczna uzbrojona w znajomość obiektywnych praw rozwoju społecznego. Oparta na granitowym fundamencie teorii marksistowsko-leninowskiej polityka partii komunistycznej działa zgodnie z tymi prawami, wykorzystuje je i dlatego prawidłowo wyraża potrzeby postępowego rozwoju ekonomiki. W ustroju socjalistycznym polityka ekonomiczna opiera się na praktycznych wnioskach wynikających z praw ekonomicznych, wykrywanych przez marksistowsko-leninowską ekonomię polityczną. „Cała praktyczna działalność partii — stwierdzał N. S. Chruszczow — jest konkretnym wyrazem wiecznie żywego, zawsze rozwijającego się, rewolucyjnego już z samej swej istoty marksizmu-leninizmu” .To, iż w ustroju socjalistycznym polityka jest potężnym, przeobrażającym czynnikiem rozwoju społecznego, wynika stąd, że w społeczeństwie socjalistycznym nie ma klasowych antagonizmów i konfliktów, że stanowi ono monolitową jedność, że politykę partii komunistycznej i państwa socjalistycznego aprobuje, popiera i walczy o jej realizację cały naród, że w socjalistycznym ustroju społecznym i państwowym wytwórcy dóbr materialnych dysponują produkcją społeczną, spełniają decydującą rolę w całej działalności swego państwa ludowego.Aktywna rola polityki przejawia się przede wszystkim w ekonomicznej roli państwa.Każde państwo stanowi nadbudowę nad bazą ekonomiczną. Rola państwa, kierunek, granice i stopień jego oddziaływania na ekonomikę uzależnione są od bazy ekonomicznej, a zwłaszcza od panującej formy własności narzędzi i środków produkcji. Decydującą cechą szczególną aktywnej roli polityki w ustroju socjalistycznym jest wykonywanie przez państwo socjalistyczne funkcji gospodarczo-organizacyjnej. Istnienie tej funkcji stanowi jedną z najważniejszych różnic między państwem socjalistycznym a wszelkimi państwami eksploatorskimi, wśród których znajduje się również państwo burżuazyjne.Zagadnienie państwa, a w szczególności zagadnienie ekonomicznej roli państwa socjalistycznego i imperialistycznego, było zawsze osią walki politycznej między ideologią burżuazyjną i proletariacką. W. I. Lenin wskazywał, że zagadnienie państwa ściśle wiąże się ze sprawą zasadniczych interesów klas panujących i dlatego jest przedmiotem ostrej walki klasowej. Walka ta zaostrzyła się jeszcze bardziej na obecnym etapie. W związku ze wzrostem kapitalizmu państwowego ideolodzy imperialistycznej reakcji i ich zausznicy — rewizjoniści próbują wszelkimi sposobami przedstawić zjawiska charakteryzujące ekonomiczną rolę współczesnego państwa burżuazyjnego jako oznakę tego, że przestało ono jakoby być państwem klasowym, że stało się rzekomo „państwem powszechnego dobrobytu”. Usiłują oni dowieść, że państwo burżuazyjne „planuje” i „reguluje” rozwój ekonomiczny, że nastąpiła „rewolucja w ekonomicznych funkcjach państwa” itp.Na obecnym etapie ekonomiczna rola państwa burżuazyjnego w porównaniu z okresem przedmonopoli-stycznym rzeczywiście się zwiększyła . Jednakże wzrost ten oznacza stale wzmagające się podporządkowanie państwa burżuazyjnego eksploatatorskim interesom czołowej grupy imperialistów. Ekonomiczna rola współczesnego państwa imperialistycznego wzmaga się dlatego, że monopolistyczna burżuazja w warunkach ogólnego kryzysu kapitalizmu nie może bez szerokiego wykorzystania aparatu państwowego utrzymać swojego panowania ekonomicznego. Jak już zwracaliśmy uwagę, nacjonalizacja poszczególnych przedsiębiorstw pewnych gałęzi gospodarki przez państwo burżuazyjne potwierdza tezę leninowską, że „…monopol państwowy w społeczeństwie kapitalistycznym jest jedynie środkiem podniesienią i utrwalenia dochodów dla bliskich bankructwa milionerów tej czy innej gałęzi produkcji” oraz że „…burżua kłamią twierdząc, że kontrola — to stosowane przez państwo planowe środki zapewnienia kapitalistom potrójnych, jeśli nie dziesięciokrotnych zysków” . Wszechwładza monopoli w krajach świata kapitalistycznego znajduje wyraz już w fakcie, że kapitał monopolistyczny nie tylko zajmuje dominujące pozycje w ekonomice tych krajów, lecz stale je rozszerza.Żadne środki związane z oddziaływaniem imperialistycznego państwa na ekonomikę nie prowadzą i nie mogą doprowadzić do „zorganizowanego kapitalizmu”, do urzeczywistnienia planowego kierowania gospodarką. Państwo imperialistyczne nie jest w stanie zapobiegać kryzysom ekonomicznym. Burżuazyjne teorie na temat „rozkwitu”, nadejścia epoki „bezkryzysowego rozwoju kapitalizmu” — rozpowszechniane przez ideologów imperializmu, reformistów i rewizjonistów — zostały zdemaskowane przez życie. Tylko w okresie dwunastu lat powojennych ekonomika USA przeżyła trzy spadki kryzysowe — w latach 1948—1949, 1953—1957 oraz 1957— —1958. Ostatni kryzys spowodował spadek produkcji przemysłowej Stanów Zjednoczonych do poziomu z roku 1953 i odbił się wyraźnie na światowej gospodarce kapitalistycznej. „Ani wyścig zbrojeń — mówił N. S. Chruszczow w swoim referacie na XXI Zjeździe partii — ani inne środki nie potrafią uwolnić ekonomiki USA i innych państw kapitalistycznych od kryzysu nadprodukcji. Państwa kapitalistyczne w żaden sposób nie mogą zlikwidować przyczyny kryzysów. Kapitalizm nie jest w stanie wyzwolić sie ze śmiertelnego ucisku własnych sprzeczności, zwiększają się one nadal i pogłębiają, zagrażając nowymi wstrząsami gospodarczymi. Jesteśmy świadkami dalszego pogłębienia się ogólnego kryzysu kapitalizmu, który wzmógł się w wyniku radykalnej zmiany układu sił między światowym systemem socjalizmu a światowym systemem kapitalizmu, w wyniku rozpadnięcia się systemu kolonialnego i zaostrzenia sprzeczności społecznych w krajach kapitalistycznych” . Państwo burżuazyjne spełnia wprawdzie określoną rolę ekonomiczną, jednakże wśród swoich funkcji podstawowych nie realizuje ono i nie może realizować funkcji gospodarczo-organizacyjnej. Funkcji tej nie należy utożsamiać z działalnością państwa w dziedzinie ekonomiki . Pojęcie podstawowej funkcji państwa jest związane z podstawowymi zadaniami danego państwa, z jego istotą klasową. Oznacza to, że wymieniona funkcja ma swój odrębny, samodzielny charakter. Podstawową, wewnętrzną funkcją państwa burżuazyjnego jest uciskanie wyzyskiwanej większości w interesie magnatów kapitału. Podstawowa zewnętrzna funkcja państwa burżuazyjnego polega na ochranianiu bogactw i przywilejów wyzyskującej mniejszości przed zakusami imperialistów innych krajów oraz na ekspansji, rozszerzaniu swego panowania poza granice kraju. Jeśli chodzi o ekonomiczną rolę państwa burżuazyjnego, to występuje ona w obydwu podstawowych funkcjach: wewnętrznej i zewnętrznej. Ingerencja współczesnego państwa imperialistycznego w życie ekonomiczne nie ma charakteru odrębnej, samodzielnej funkcji o określonym samodzielnym celu. Prawdziwym władcą, rządzącym współczesną ekonomiką burżuazyjną, nie jest państwo kapitalistyczne, lecz monopole. One nadają kierunek działalności państwa, które nie tylko nie jest w stanie zlikwidować cechującej kapitalizm anarchii produkcji, lecz samo jest jednym z obiektów zaciekłej konkurencji monopoli, konkurencji rozwijającej się między nimi zarówno w dziedzinie ekonomicznej, jak i politycznej. Przy tym najbardziej zażarte boje toczą się o podporządkowanie aparatu państwowego i jego polityki swoim prywatnym interesom.Niesłuszne jednak byłoby twierdzenie, że prymat polityki nad ekonomiką ma miejsce tylko w ustroju socjalistycznym . Jest to prawidłowość socjologiczna, działająca w specyficzny sposób w każdym społeczeństwie klasowym. Również w ustroju kapitalistycznym ma miejsce prymat polityki nad ekonomiką. Oczywiście w określonym sensie. W zasadzie jest możliwe, że w pewnych warunkach ogólnoklasowe, polityczne ujęcie przez burżuazję tych lub innych problemów życia ekonomicznego dominuje nad bezpośrednio ekonomicznymi interesami poszczególnych grup kapitalistów lub jakiegoś towarzystwa akcyjnego. Państwo burżuazyjne może występować i występuje w interesie wielkich kapitalistów przeciwko drobnym i średnim. W tym wypadku wielkie monopole, które podporządkowały sobie aparat państwowy i realizują za jego pośrednictwem swoją politykę, ograniczają eksploatatorski, ekonomiczny interes kapitalistów mniej wpływowych i stosunkowo słabych. Jest to sprzeczność występująca w łonie klasy burżuazyjnej. Czynnik prywatny panuje nad prywatnym. Jednakże istota społeczeństwa burżuazyjnego nie na tym polega, lecz na zupełnie czymś innym. W ustroju kapitalistycznym czynnik prywatny dominuje nad społecznym. Panująca w dziedzinie politycznej monopolistyczna mniejszość dławi ekonomiczne interesy proletariatu i wszystkich ludzi pracy. Oto istota kapitalizmu. I na tym też polega jego reakcyjny charakter. Kiedy grozi niebezpieczeństwo panowaniu burżuazji, kiedy w grę wchodzą podstawowe interesy klasy kapitalistów jednego kraju, albo nawet kilku krajów, wówczas burżuazją zapomina o swoich wewnętrznych waśniach i jednoczy się do walki z proletariatem. Faktów na potwierdzenie tej tezy znajdziemy w historii społeczeństwa burżuazyjnego mnóstwo. Współczesna burżuazją zgodnie z interesami różnych jej warstw ma kilka partii politycznych, walczących między sobą z racji takich czy innych problemów, jednakże wspólnie broniących eksploatatorskiej istoty kapitalizmu w walce z proletariatem i jego partią. Państwo burżuazyjne zawsze i niezmiennie działa w interesie klasy kapitalistów, kapitału monopolistycznego. Właśnie o tym świadczy rzeczywistość kapitalistyczna. Dlatego też antynaukowe i sprzeczne z praktyką są twierdzenia rewizjonistów o ponadklasowym charakterze współczesnego państwa burżuazyjnego. W miarę wzrostu kapitalizmu państwowego burżuazyjne państwo zostaje coraz bardziej podporządkowane największym monopolom. W ten sposób prymat interesów prywatnych nad ogólnymi staje się coraz większy, zaostrza się konflikt między egoistycznymi interesami wyzyskiwaczy i ogólnymi interesami narodu.Absolutnym przeciwieństwem tego jest ustrój socjalistyczny, w którym interesy osobiste i ogólne są prawidłowo i harmonijnie łączone w jedną całość, gdzie prymat polityki nad ekonomiką występuje jako prymat interesów ogólnonarodowych, znajdujących wyraz w polityce partii komunistycznej i kierowanego przez nią socjalistycznego państwa.A zatem o prymacie polityki nad ekonomiką w społeczeństwie kapitalistycznym można mówić jedynie w tym sensie, iż najpotężniejsze monopole, które podporządkowały sobie całkowicie burżuazyjne państwo, ograniczają za pomocą środków politycznych eksploata-torskie, ekonomiczne interesy mniej potężnych kapitalistów, a przede wszystkim w tym sensie, że panująca w dziedzinie politycznej klasa monopolistycznej burżuazji dławi za pośrednictwem swojego państwa interesy ekonomiczne ludzi pracy i za pomocą środków politycznych utrwala, chroni i potęguje ich wyzysk.Prymat polityki nad ekonomiką w ustroju kapitalistycznym przejawia się także w dominowaniu, prymacie politycznej formy walki klasy robotniczej z burżuazją nad ekonomiczną walką robotników z kapitalistami.Walka polityczna jest walką o główne zasadnicze ekonomiczne i polityczne interesy klasy robotniczej, podczas gdy walka ekonomiczna prowadzona jest o częściowe, grupowe, najbliższe interesy robotników. Forma polityczna góruje nad ekonomiczną formą walki klasowej w tym znaczeniu, iż jest ona najbardziejrozwinięta, ponieważ oznacza obronę podstawowych, a więc i zasadniczych ekonomicznych interesów klasy jako całości. W. I. Lenin pisał: „Z tego, że interesy ekonomiczne odgrywają rolę rozstrzygającą, bynajmniej nie wynika żaden wniosek o pierwszorzędnym znaczeniu walki ekonomicznej (= zawodowej), gdyż najistotniejsze, rozstrzygające interesy klas mogą być zaspokojone tylko przez gruntowne przeobrażenie polityczne w ogólności; w szczególności podstawowy interes ekonomiczny proletariatu może być zaspokojony jedynie przez rewolucję polityczną, która postawi w miejsce dyktatury burżuazji dyktaturę proletariatu” .Walka ekonomiczna ma charakter żywiołowy, ponieważ w toku jej kształtuje się świadomość jedynie wąsko zawodowych interesów. Natomiast walka polityczna jest świadomą walką robotników o ich interesy ogólnoklasowe.Walka ekonomiczna jest pierwszą historycznie formą walki, w procesie której powstała również taka forma organizacji robotników, jak związki zawodowe. Walka polityczna — bardziej rozwinięta forma walki klasowej — bezwzględnie wymaga kierownictwa partii marksistowsko-leninowskiej — najwyższej formy klasowej organizacji proletariatu.Wszystko to stanowi właśnie podstawę prymatu politycznej walki klasy robotniczej nad jej walką ekonomiczną w systemie kapitalistycznym.Walki politycznej i ekonomicznej nie można absolutnie przeciwstawiać sobie, jak to czynili „ekonomiści”. Oportunizm „ekonomistów” i współczesnych rewizjonistów polega nie na tym, że mówią oni o walce o interesy ekonomiczne, lecz na tym, że uznają oni tylkosłabo rozwiniętą walkę ekonomiczną, że nie wykraczają poza tradeunionistyczną politykę polepszania ustawodawstwa fabrycznego. Walka polityczna o ustanowienie dyktatury proletariatu, którą negowali „ekonomiści” i negują wszelkiej maści oportuniści, jest walką również o podstawowe ekonomiczne interesy robotników, o stworzenie warunków dla ich urzeczywistnienia.We współczesnym świecie kapitalistycznym każde wystąpienie robotników przeciwko kapitalistom nabiera coraz bardziej charakteru politycznego. Decydującym czynnikiem tego, że klasowa walka proletariatu staje się rozwiniętą walką polityczną, jest powstanie i pomyślna działalność politycznych, marksistowsko-leninowskich partii klasy robotniczej, które w każdym wystąpieniu robotników bronią ich podstawowych interesów ogólnoklasowych. Interesy te zaś mogą być zaspokojone jedynie w wyniku rewolucji socjalistycznej i ustanowienia dyktatury proletariatu. Kierownicza rola partii komunistycznych we współczesnej walce klasowej proletariatu przeciwko burżuazji stanowi gwarancję nieuniknionego zwycięstwa rewolucji socjalistycznej i tryumfu komunizmu.A zatem współzależność między ekonomiką i polityką w społeczeństwie socjalistycznym charakteryzuje działanie takich podstawowych prawidłowości: decydującej roli ekonomiki w stosunku do polityki; względnej samodzielności polityki; aktywnej roli polityki w stosunku do ekonomiki; prymatu polityki nad ekonomiką. Są to ogólne prawidłowości współzależności między ekonomiką a polityką. Występują one, aczkolwiek w specyficzny sposób, w każdym społeczeństwie klasowym.