POSTĘP TECHNICZNY

POSTĘP TECHNICZNY

Proces dosko­nalenia środków produkcji, metod wy­twórczości, przedmiotowych warunków pracy i produktów. Rezultatem p.t. — przyjmując odpowiedni horyzont czasowy i obszar ekonomiczny — powinny być korzyści ekonomiczno-społeczne, a prze­de wszystkim oszczędność pracy społecz­nej cecha pracooszczędności p.t. Wprowadzenie p.t. jest działaniem orga­nizowanym przez człowieka, który opra­cowuje koncepcję p.t., ocenia jego skut­ki ekonomiczno-społeczne i dokonuje wyboru optymalnego wariantu w danych warunkach i w danym czasie. W ustroju socjalistycznym wybór ten dokonywany jest na podstawie rachun­ku ekonomicznego, prowadzonego za p. mocą różnych metod wskaźniki tech­niczno-ekonomiczne, metoda względnego okresu zwrotu, rozwinięte i uproszczone formuły syntetyczne. Przy ocenie eko­nomicznej każdej z alternatyw uwzglęcj. niane są preferencje społeczne. P.t. jest rezultatem prac badawczo-roz­wojowych, na które składają się: l. ba­dania podstawowe, zmierzające do odkrycia nowych prawidłowości lub zasad; obejmują one prace odkrywcze z dziedziny nauk ścisłych; nie są zwią­zane z żadnym określonym wyrobem lub sprecyzowanym procesem technolo­gicznym, a mają jedynie doprowadzić do poznania pewnej dziedziny wiedzy; 2. badania stosowane mające na celu wykorzystanie wyników badań pod­stawowych, doprowadzających do po­wstania wynalazku; w efekcie tych ba­dań pojawiają się nowe metody wy­twórcze, nowe rozwiązania konstrukcyj­ne, nowe tworzywa itd.; 3. badania przemysłowe skierowane na przy­stosowanie konkretnych rezultatów ba­dań stosowanych do warunków przemy­słowych, nadania im ostatecznej postaci rozwiązań konstrukcyjnych i technolo­gicznych oraz przeprowadzenia prób. Ukoronowaniem prac badawczo-rozwo­jowych jest wprowadzenie nowego roz­wiązania technicznego do produkcji. Charakterystycznymi zjawiskami doko­nującej się rewolucji naukowo-technicz­nej są: 1. stopniowe przesuwanie się punktu ciężkości od „klasycznych” już gałęzi przemysłu hutnictwo żelaza, prze­mysł maszynowy do nowoczesnych ele­ktrotechnika elektronika, chemia orga­niczna; i do przyszłościowych gałęzi przemysłu, Jak: przemysł informacyjny komputery, środki teletransmisji prze­twarzania informacji oraz wytwarzanie materiałów kompozytowych w których wykorzystuje się np. siłę kryształów metali i elastyczność komponentów orga­nicznych; 2. niezwykle szybkie tempo rozwoju technicznego, o czym świadczą dane dotyczące średniego cyklu prac wdrożeniowych od momentu opatento­wania wynalazku do jego zastosowania, który w okresie 1888—1913 wynosił ok. 50 lat, w okresie międzywojennym — 30—33 lata, a obecnie — 3—10 lat. Należy dodać, iż p.t. wymaga wysokich nakładów na prace badawczo-rozwojowe; w bardziej rozwiniętych gospodarczo kra­jach przeznacza się na te cele 2—3% do­chodu narodowego. Od właściwego kie­rowania procesami „triady rozwoju” nauka, technika, produkcja w dużej mierze zależy efektywność p.t. P.t. moż­na podzielić na: stosowany inno­wacja procesu produkcyjnego; wiąże się on bądź wyłącznie ze zmianą technicz­nych środków pracy, bądź ze zmianą technologii produkcji, bądź równocześ­nie z jednym i drugim; przyczynia się do oszczędności pracy żywej w danym sta­dium procesu wytwórczego i oszczędno­ści pracy uprzedmiotowionej, co jedno­cześnie oznacza oszczędność pracy żywej w fazie czy w fazach poprzednich. Biorąc pod uwagę oddziaływanie nowej techni­ki na wielkość nakładów pracy żywej i uprzedmiotowionej można rozróżnić typy p.t.: 1. p r a c o o s z c z ę d n y — powoduje zmniejszenie wielkości nakła­dów pracy żywej w procesie produkcji, 2. materiałooszczędny — wpły­wa na zmniejszenie zużycia surowców i materiałów pomocniczych, paliwa, ener­gii itp. W praktyce oba typy p.t. wystę­pują z reguły w różnych kombinacjach, np.: a) wprowadzone usprawnienie tech­niczne powoduje zmniejszenie nakładów pracy żywej przy równoczesnym wzroście zużycia materiałów lub odwrotnie; b) wprowadzone usprawnienie techniczne wpływa na zmniejszenie ogólnych nakła­dów pracy społecznej. W warunkach gos­podarki polskiej nacisk położony Jest na P-t. typu materiałooszczędnego, co zwią­zane jest z niedoborem pewnych surow­ców i z nadmiernym w porównaniu z za­granicą ich zużyciem. P.t. wytwarza-n y innowacja produktu zawiera się w postępie nowoczesności, który polega na wytwarzaniu w danym stadium produk­cji nowych, dotychczas nie produkowa­nych wyrobów przemysłowych lub mo­dernizacji już poprzednio produkowa­nych, w celu lepszego zaspokojenia po­trzeb społecznych. Postęp nowoczesności Prowadzi do oszczędności pracy społecz­ne] w sferze wykorzystania tych produk­tów u użytkowników zarówno w sferze Produkcji, Jak i konsumpcji Obecnie ważnym przejawem innowacji produktu jest substytucja. Postęp nowoczesno­ści Jest jednym z głównych czynników Przemian strukturalnych. Z tych wzglę-powszechna kasa oszczędnościdów ważnego znaczenia nabiera progno­zowanie p.t. Prognozowania dokonuje się stosując różne metody np. delphi, ana­logii, PATTERN, metod ekonometrycznychRozróżnia się kilka kierunków p.t.: 1. elektryfikacja — szerokie zastosowanie energii elektrycznej Jako siły napędo­wej oraz jako czynnika procesu techno­logicznego elektrochemia, elektrotermia; 2. chemizacja — wykorzystanie procesów chemicznych w różnych proce­sach produkcyjnych oraz powstawanie i rozwój nowych dziedzin chemii prze­mysłowej np. tworzywa sztuczne; 3. zastosowanie wielkich agregatów wy­twórczych; 4. wprowadzenie nowoczesnej technologii oraz nowych metod wytwa­rzania i kontroli procesów produkcyj­nych np. wykorzystywanie izotopów promieniotwórczych; 5. mechanizacja i automatyzacja.Koncepcje nowych rozwiązań technicz­nych powstają zarówno w placówkach naukowo-badawczych, jak i w zakła­dach produkcyjnych. Socjalistyczne sto­sunki produkcji stworzyły również takie formy rozwoju techniki, jak ruch racjo­nalizatorski i nowatorski racjonali­zacja. Państwo socjalistyczne stwarza dogodne warunki realizacji p.t., prze­znaczając na ten cel odpowiednie środ­ki finansowe. Rozwojowi techniki sprzy­ja także prawo wynalazcze oraz karta wynalazcy i racjonalizatora. Na wszystkich szczeblach gospodarki narodowej, w tym i w socjalistycznych przedsiębiorstwach przemysłowych opra­cowuje się plany p.t., wynikające z ana­lizy potrzeb i z analizy konkretnego sta­nu technicznego przedsiębiorstwa. Postęp ekonomiczny, postęp organizacyjny, trwały społecznie doniosły wzrost stopnia zor­ganizowania instytucji Jako całości lub sprawności ich funkcjonowania ocenia­my ze względu na przyjęty system war­owi społecznych, przy założeniu speł-enla warunku ekonomiczności. Przezpostęp organizacyjnyorganizację rozumie się m. in. tę cechę jakiejkolwiek całości złożonej, której części współprzyczyniają się do Jej po­wodzenia, a jej powodzenie jest warun­kiem powodzenia części. P.o. nie można rozpatrywać nie biorąc Jednocześnie pod uwagę kulturalno-oświatowego postępu społecznego oraz — postępu techniczne­go. Postępem kulturalno-oświatowym można nazwać wzrost kultury i wie­dzy poszczególnych ludzi, a co za tym idzie ich świadomości społecznej, jeśli jest on trwały i na tyle duży, że jest społecznie doniosły. Istotę zaś postępu technicznego stanowi doskonalenie na­rzędzi i innych zasobów technicznych tak, aby spełniając postulat ekonomicz­ności coraz lepiej służyły celom gospo­darczym. Między tymi rodzajami postępu zachodzi ścisły związek. Np. bez postępu kulturalno-oświatowego postęp technicz­ny i organizacyjny nie może być efek­tywny, a na większą skalę nie jest w ogóle możliwy; postępowe zmiany w po­ziomie techniki z reguły wymagają zmian organizacyjnych, natomiast jedne i dru­gie oddziałują na postępowe zmiany w kulturze mas ludności. Kryterium oce­ny postępu jest przewidywany wzrost korzyści ogólnospołecznych. Korzyści społeczne, które można wyrazić w Jed­nostkach pieniężnych, stanowią miarę -» postępu ekonomicznego. Dlatego prak­tycznie głównym kryterium oceny sze­roko pojmowanego p.o. Jest właśnie po­stęp ekonomiczny. P.o. może występo­wać na różnych szczeblach hierarchicz­nie zbudowanej struktury organizacyj­nej społeczeństwa. Występowanie p.o. tylko na niektórych szczeblach tej struk­tury może prowadzić do dysharmonli między stopniem zorganizowania ściśle ze sobą związanych elementów systemu społecznego, a tym samym znacznie ograniczyć efekty fragmentarycznych usprawnień organizacyjnych. Dlatego też p.o. powinien być procesem stałym na wszystkich szczeblach struktury społecz­no-gospodarczej.P.o. na najniższych szczeblach struktu­ry gospodarczej usprawnienia metod pracy, „mała racjonalizacja” odbywać się może niekiedy bez nakładów inwe­stycyjnych. Wprowadzenie go jednak musi być poprzedzone dokładną analizą dotychczas stosowanych metod pracy. Analiza ta powinna być dokonywanaprzez odpowiednio wyszkolonych orga­nizatorów produkcji i pracy. P.o. na stanowisku roboczym wymaga z reguły niewielkich nakładów. Wiąże się jednak prawie zawsze z postępem technicznym doskonalenie narzędzi i przyrządów, prawidłowe ich stosowanie i rozmiesz­czenie na stanowisku roboczym i z tego też powodu szczególnie trudno na tym szczeblu przeprowadzić ścisłą granicę między przedsięwzięciami organizator­skimi a inżynieryjnymi. W skali przed­siębiorstwa p.o. może się odnosić zarów­no do jego strony produkcyjnej do tzw. ruchu jak i do sposobów zarządzania i wykonywania funkcji pomocniczych. W skali całego społeczeństwa p.o. wyra­ża się przede wszystkim w doskonaleniu systemu „makrozarządzania”, którego głównymi instrumentami są system pla­nowania centralnego, system finansowy, system cen i system płac, a także decy­zje dotyczące makrostruktury gospodar­czej i makrostruktury instytucji społecz­nych. W tej skali zaciera się nieco zwią­zek p.o. z postępem technicznym, wy­raźnie natomiast występuje jego wza­jemna zależność z postępem kulturalno-oświatowym.

[Głosów:1    Średnia:5/5]

Comments

comments