PORADNICTWO
Działalność mająca na celu przygotowanie uczniów do właściwego wyboru zawodu, zgodnego z ich zdolnościami zainteresowaniami, odpowiadającego Jednocześnie potrzebom gospodarki narodowej.Wraz z rozwojem przemysłu podziałem pracy aktualny staje się problem rąk do pracy, w myśl zasady „właściwy człowiek na właściwym miejscu”. Zagadnieniami wymagającymi rozwiązania są odtąd selekcja, dobór pracowników, a także udzielanie pomocy młodzieży w dokonywaniu właściwego wyboru zawodu.Zainteresowanie sprawami poradnictwa zawodowego zrodziło się prawdę Jednocześnie w różnych krajach. Szwajcaria pierwsza w Europie powołała placówkę pomagającą młodzieży w wyborze zawodu zorganizowano „Biura Zawodowe”, a w ukazała się książka T. Parsonsa Choosing a vocation Wybór zawodu. W Polsce od dawna zajmowano się tymi problemami, już bowiem w ustawach Komisji Edukacji Narodowej znalazło odbicie zrozumienie konieczności poznawania zdolności, zamiłowań i cech charakteru młodzieży. Uwagę tym sprawom poświęcali mpowstała poradnia zawodowa dla chłopców i dziewcząt.W okresie międzywojennym nastąpił duży rozwój usług dotyczących dwu kierunków poradnictwa zawodowego: selekcji do określonych zawodów i zakładów pracy oraz kierowania poszczególnych Jednostek w najlepszym, najkorzystniejszym dla nich kierunku zawodowym.Głównym celem poradnictwa zawodowego była pomoc Jednostce w osiąganiu największego powodzenia w pracy zawodowej. Doradca zawodowy miał do wykonania ściśle określone zadania polegające na wykryciu cech fizycznych, moralnych i intelektualnych przyszłych pracowników przemysłu i handlu oraz skorelowania potrzeb i zainteresowań badanych z wymaganiami zawodu. Starał się on za pomocą różnych testów odtworzyć możliwie dokładny zbiór cech osobowości badanej osoby. U podłoża tej działalności leżało przekonanie o stałości uzdolnień i cech psychicznych, o możliwości dokonania na podstawie badań testowych nie tylko diagnozy, lecz Prognozy dotyczącej przyszłości zawodowej badanego.°o udzielenia porady w sprawie wyboru zawodu psychologowi potrzebne były r w^ież dane o wymaganiach związanych z poszczególnymi zawodami. W tym u dokonywano analiz zawodów, sporządzając „profile” dla każdego z nich. Przez zestawienie „profilów” zawodowych z wynikami badań psychologicznych formułowano wskazania l przeciwwskazania dotyczące podejmowania przez osoby badane pracy w poszczególnych zawodach.W miarę upowszechniania oświaty, przedłużania okresu obowiązku nauczania, a zwłaszcza kontynuowania przez znaczną część młodzieży nauki ponad obowiązujący okres, coraz potrzebniejsze stawało się przyjście z pomocą uczniom w wyborze dalszego kierunku kształcenia, a pośrednio przyszłego zawodu. Stąd też główny nacisk został przeniesiony z poradnictwa zawodowego na orientację szkolną.Terminy orientacja szkolna i zawodowa przyjęły się powszechnie na zachodzie, a także używane są coraz częściej w krajach socjalistycznych Związek Radziecki, Rumunia. Pojęcia te są szersze od terminu „poradnictwo”, gdyż obejmują całokształt działalności związanej z dokonaniem wyboru przyszłej drogi nauki pracy uczniów.Przez orientację szkolną rozumie się zadanie pedagogiczne, polegające na pomaganiu uczniom w dokonaniu wyboru szkoły, dalszego kierunku uczenia się, możliwie najlepiej odpowiadającego zdolnościom i zamiłowaniom każdego z nich. Społecznie doniosłe zadania, jakie spełnia poradnictwo zawodowe, mają na celu udzielanie pomocy w wyborze takiego zawodu, który dana osoba będzie umiała wykonywać dobrze z zadowoleniem.Problem orientacji szkolnej i zawodowej Jest ściśle związany z reformami szkolnictwa przeprowadzonymi w ostatnich latach w wielu krajach. We Francji i Szwecji wprowadza się nawet specjalne okresy orientacji lub obserwacji i orientacji. Podkreśla się takie konieczność planowego, systematycznego wychowania kształtującego zdolności i przygotowującego do świadomego, właściwego wyboru zawodu. Z takiego ujęcia problemu płyną daleko idące konsekwencje związane z pracą szkoły i nauczyciela. Dawne poradnictwo zawodowe było w pracy szkoły zagadnieniem dość marginesowym, prowadzonym nie przez nauczycieli, lecz przez osoby spoza szkoły. Obejmowało onopostęp ekonomii znygłównie uczniów kończących szkolę, pomagając im wybrać właściwy zawód. Obecnie coraz więcej uwagi poświęcają orientacji nie tylko psychologowie, dla których była ona zawsze Jedną z domen ich działalności, ale również władze oświatowe poszczególnych państw. Najbogatsze doświadczenia w tej dziedzinie mają takie kraje Europy zachodniej, Jak Francja Szwajcaria.Zainteresowanie tymi problemami również w krajach socjalistycznych, zwłaszcza ostatnio, bardzo wzrasta, Jednak założenia ł cele są tu odmienne od systemu orientacji stosowanego w krajach kapitalistycznych. Chodzi bowiem o stworzenie takiego systemu orientacji, który odpowiadałby zadaniom szkoły socjalistycznej i wymaganiom współczesnej nauki. Problemem zasadniczym Jest przygotowanie uczniów do właściwego wyboru zawodu zgodnego z ich zdolnościami i zainteresowaniami strona subiektywna, a jednocześnie odpowiadającego potrzebom gospodarki narodowej strona obiektywna.W Polsce, podobnie Jak w wielu innych krajach, system orientacji funkcjonuje w obrębie systemu szkolnego i przygotowanie młodzieży do wyboru zawodu spoczywa głównie na nauczycielu ustawa o rozwoju oświaty wychowania w zreformowanej szkole z 15 VII 1961 po raz pierwszy nałożyła na niego ten obowiązek. Praca ta Jednak wymaga od szkół należytego przygotowania. W dotychczasowym systemie kształcenia nauczycieli nie kładziono nacisku na przekazanie im dostatecznej wiedzy psychologicznej, niezbędnej do prowadzenia pracy wychowawczej w ogóle, a zwłaszcza orientacji szkolnej i zawodowej. Właściwe bowiem pokierowanie losem ucznia wymaga Jego poznania, co wiąże się ze stosowaniem obserwacji ciągłej wychowanków i notowaniem ich wyników w karcie czy teczce ucznia. Chodzi zatem zarówno o wykrywanie, Jak i świadome rozbudzanie uzdolnień i zainteresowań wychowanków. Decyzja dotycząca ukierunkowania dalszego ich życia musi być podjęta na podstawie dostatecznej ilości informacji. Nauczyciele poszczególnych przedmiotów majq możliwości pokazania, na czym polega praca w różnych zawodach, ich perspektywy rozwoju itp. Wiele w tej dziedzinie może zrobić wychowawca klasy, a także organizacje młodzieżowe i komitety rodzicielskie.W niektórych krajach dąży się do kształcenia wszystkich nauczycieli w zakresie spraw związanych z orientacją, ale takie przygotowanie trwa minimum 2 lata. Rozwiązaniem pośrednim Jest specjalizacja w tej dziedzinie takiej liczby nauczycieli, aby zapewnić każdej szkole choć Jednego fachowego doradcę, „pełnomocnika” od spraw orientacji. Jednocześnie spełniałby on funkcję łącznika między szkołą a poradnią. Wraz z powierzaniem odpowiedzialności szkole za tę działalność rozbudowuje się w wielu krajach sieć ośrodków psychologicznych, poradni, które współpracują z nauczycielami, stanowiąc ważne ogniwo w systemie orientacji i fachowe psychologiczne zaplecze dla pracy szkół. Poradnie działające w Polsce mają dawne i dobre tradycje. działają one Jako poradnie wychowaw-czo-zawodowe, podległe Ministerstwu Oświaty Wychowania. Liczba ich ciągle wzrasta w 1971 przekroczyła 300; założeniem resortu Jest istnienie poradni w każdym powiecie. Sieć ich obejmuje poradnie powiatowe i dzielnicowe, a także okręgowe, które oprócz pracy usługowej prowadzą pracę badawczą oraz szkolenie i doskonalenie pracowników poradni dzielnicowych. Psycholog zatrudniony w poradni Jest w kontakcie ze szkołami w swojej dzielnicy i udziela im pomocy w zorganizowaniu pracy związanej z orientacją dostarczając zwłaszcza informacji o szkołach, zawodach, przewidywanym zatrudnieniu itp. Zasadniczą domeną działalności psychologa jest udzielanie indywidualnych porad zawodowych w przypadkach trudnych, gdy konieczne są badania specjalistyczne.postęp ekonomiczny, proces ulepszania instytucjonalnych warunków gospodarowania.Określony typ własności środków produkcji, będąc podstawą stosunków produkcji, w decydującej mierze przesądza o społecznych warunkach gospodarowania. Wyrazem zinstytucjonalizowania warunków gospodarowania Jest ich zalegalizowanie. Normy prawne, poparte autorytetem władzy państwowej, powolują instytucja społeczne, wyrażające określone warunki gospodarowania. Do instytucjonalnych warunków funkcjonowania gospodarki socjalistycznej zalicza się pi”*ede wszystkim szeroko pojmowany system planowego kierowania zarządzania gospodarką. Podstawowymi elementami tego systemu są: zakres kompetencji centralnego ośrodka dyspozycji gospodarczej, Jednostek produkcyjnych i innych Jednostek administracji gospodarczej, metody sporządzania planu i przekazywania Jego dyrektyw oraz mierniki oceny działalności przedsiębiorstw. Do instytucjonalnych warunków gospodarowania należy organizacja więzi produkcyjnych np. zaopatrzenia i zbytu, Jak również trwale stosowane formy podziału — systemy płac innych zachęt zainteresowania materialnego, system tworzenia cen, system fiskalny, system kredytowy itp. P.e. są takie zmiany w dziedzinie instytucjonalnych warunków gospodarowania, które sprzyjają wzrostowi społecznej wydajności pracy i pełniejszej realizacji zasady gospodarności. P.e. wchodzi w skład postępu społecznego uważanego za ulepszanie warunków wszechstronnego rozwoju społeczeństw. Postęp społeczny, a wraz z nim p.e. w szerokim znaczeniu dokonuje się przez kolejne przechodzenie do następujących po sobie formacji s.po-łeczno-ekonomlcznych. Każda następna formacja stwarza nowe, „ulepszone”, instytucjonalne warunki gospodarowania.W Polsce termin „p.e.” wprowadzony został do nomenklatury ekonomicznej w w sprawie p.e. w gospodarce uspołecznionej i organizacji służb ekonomicznych. W publicystyce ekonomicznej termin ..p.e.” bywa używany również w sensie bliskoznacznym z terminami „wzrost gospodarczy” lub „rozwój ekonomiczny”.