POLITYKA

POLITYKA

Pojęcie p.e. ulegało z biegiem czasu zasadniczym zmianom, w poszczególnych bowiem for­macjach społecznych odmiennie były określane Jej cele zadania; podobnie zmieniały się również formy i metody działania p.e.Współczesne definicje p.e. wynikają prze­de wszystkim z radykalnych różnic, Ja­kie występują w kształtowaniu celów założeń rozwoju w warunkach gospo­darki socjalistycznej kapitalistycznej w ustroju socjalistycznym Jest dzia­łalnością państwa występujących z Je­go ramienia organizacji, mającą na celu rozwijanie socjalistycznych stosunków Produkcji oraz koordynowanie kierunw rozwoju gospodarki narodowej w celu osiągnięcia wyższej wydajności praspołecznej, a więc szybszego tempa wzrostu gospodarczego i Jego opty­malnej struktury. Przyspieszenie wzrou gospodarczego z Jednej strony umożliwia dalszą rozbudowę podstaw materialnych gospodarki narodowej, z dru­giej zaś zapewnia lepsze zaspokojenie potrzeb Indywidualnych i zbiorowych. W ten sposób zarysowuje się wyraźnie istota p.e., Jej cele i zadania. W wyniku nowoczesnej p.e. osiąga się znaczne przy­spieszenie wzrostu gospodarczego, a na­stępnie Jak najbardziej celowe wykorzy­stanie efektów tego wzrostu, które służą zwiększeniu lub utrzymaniu dotychcza­sowej dynamiki wzrostu gospodarczego oraz stają się podstawą do coraz wszechstronniejszego rozwoju społecznego, umożliwiającego pełniejsze zaspokojenie potrzeb Jednostki społeczeństwa socja­listycznego. Wynika stąd, że celów i za­dań p.e. nie można ograniczać wyłącznie do zapewniania coraz szybszego i wszech-stronnlejszego wzrostu gospodarki naro­dowej, bez Jednoczesnego uwzględnienia podstawowych założeń: komu ten rozwój ma służyć i Jak najlepiej go wykorzy­stać w celu optymalnego zaspokojenia potrzeb indywidualnych i zbiorowych. Współczesne pojmowanie p.e. łączy się z koniecznością rozróżniania ekono­micznych i pozaekonomicz­nych czynników rozwoju. Istotnym bowiem zadaniem p.e. staje się wyko­rzystanie na rzecz przyspieszenia wzro­stu gospodarczego zarówno ekonomicz­nych czynników rozwoju. Jak czynni­ków społecznych oraz innych, określa­nych łącznie Jako czynniki pozaekono­miczne. Czynniki te bowiem oddziałują bardzo silnie na kształtowanie wzrostu gospodarczego. Wpływ ich może mleć charakter bezpośredni lub pośredni, przy czym zadaniem p.e. staje się umie­jętne wykorzystanie bezpośredniego i po­średniego oddziaływania czynników po­zaekonomicznych na podniesienie dyna­miki wzrostu gospodarczego oraz opty­malizację Jego kierunków struktury. P.e. opiera się na badaniach ekonomii politycznej, a zwłaszcza na analizie wy­stępujących zjawisk społeczno-ekono-micznych i działających w ustroju so­cjalistycznym społecznych praw gospoda­rowania. Najogólniej można w następu­jący sposób określać istotę p.e., która: 1. bada życie gospodarcze w Jego dyna­micznym rozwoju; 2. określa cele i wy­znacza zadania rozwoju; 3. wskazuje i zapewnia środki do realizacji; 4. ustala metody działania i drogi wiodące do osiągnięcia wyznaczonych celów. Wykorzystując działanie praw ekonomicz­nych, polityka gospodarcza powinna za­pewnić wszechstronny rozwój sił wy­twórczych i socjalistycznych stosun­ków produkcji. W celu skoordynowania rozwoju gospodarki narodowej, a tym samym osiągnięcia optymalnego stopnia zaspokojenia potrzeb społeczeństwa, p.e. posługuje się podstawowym narzę­dziem — narodowym planem gospodar­czym, obecnie określanym jako narodo­wy plan rozwoju społeczno-gospodarcze­go. W obrębie tego planu następuje ilo­ściowe zbilansowanie celów zadań, któ­re w danym okresie chcemy osiągnąć, oraz środków i możliwości realizacyj­nych, będących do dyspozycji w tym okresie. Szczególnie ważne Jest również zastosowanie takich metod wykonania zadań, które przy danych środkach mo­gą przynieść Jak największe efekty lub przy wyznaczonych w planie zadaniach i celach mogą spowodować Jak najbar­dziej oszczędne użycie środków. Omówione założenia p.e. opierają się na zasadzie racjonalnego gos­podarowania. Zasada ta polega na osiągnięciu maksimum efektów przy da­nych środkach albo na zużyciu mini­mum środków do wykonania danego za­dania czy osiągnięcia danego celu. Z te­go punktu widzenia niejednokrotnie moż­na spotkać się z określeniem p.e. Jako działalności państwa, polegającej na wy­znaczaniu w planach gospodarczych ce­lów i zadań rozwoju oraz ich realizacji za pomocą metod ł środków wynikają­cych z zasady racjonalnego gospodaro­wania.W warunkach ustroju socjalistycznego, za główne zadanie polityki gos­podarczej uważa się praktyczne zastoso­wanie praw odkrytych przez ekonomię polityczną, pod kątem rozbudowy sił wytwórczych i optymalnego rozwoju społeczno-gospodarczego, umożliwiające­go wszechstronne zaspokojenie odczuwa­nych potrzeb. Tym samym przyspiesze­nie wzrostu gospodarczego Jego wyso­ka dynamika następują w wyniku skon­centrowanego wysiłku całej ludności pra­cującej i w interesie całego społeczeń­stwa. Nadaje to p.e. w warunkach so­cjalizmu odmienny charakter. W kapitalizmie natomiast p.e. zmierza w Interesie klas posiadających do two­rzenia warunków umożliwiających maksymalizację zysku przez przedsiębior­stwa kapitalistyczne, opierające się na prywatno-gospodarczej racjonalności gos­podarowania. W takich warunkach wy­twarzają się z reguły sprzeczne cele i in­teresy poszczególnych przedsiębiorstw oraz ich organizacji , co prowadzi niejedno­krotnie do wielokierunkowej ich dzia­łalności, powstawania wielu żywiołowych zjawisk w produkcji i na rynku, a w konsekwencji — do częściowego marno­trawienia podejmowanych wysiłków i ich efektów. Stąd też współczesne państwa kapitalistyczne rozwijają na wielką ska­lę system – interwencjonizmu, niejedno­krotnie określany także mianem progra­mowania lub planowania zmierzającego do ograniczenia żywiołowości procesów gospodarczych i zapobiegania nadmier­nym wahaniom koniunkturalnym oraz zapewniającego bardziej ustabilizowaną stopę wzrostu społeczno-gospodarczego. Programowanie lub ograniczone — Jeśli chodzi o zasięg i skuteczość — planowa­nie gospodarcze nie zmienia istoty ustro­ju kapitalistycznego ani prywatno-gos­podarczej zasady gospodarowania, Jednak przynosi niewątpliwie bardziej uporząd­kowany i ustabilizowany rozwój, w wy­niku ograniczenia zjawisk Jego żywioło­wości czy nawet chaosu w produkcji i na rynku.Staje się więc widoczne, że w warunkach ustroju socjalistycznego przejście od za­sady prywatno-gospodarczej do społecz­nej racjonalności gospodarowania musi automatycznie wiązać się z kształtowa­niem przez p.e. całokształtu rozwoju na podstawie Jednolitego należycie skoor­dynowanego planu gospodarczego. Zało­żenia tego planu zapewniają bowiem wszechstronne wykorzystanie środków możliwości rozwoju oraz dobór takich Jego kierunków i struktur, które stano­wią optymalny wariant szybszego osiąg­nięcia wyznaczonych celów rozwoju gos­podarki i zaspokojenia potrzeb społecz­nych.W tym celu współczesna p.e. w krajach socjalistycznych zmierza do umiejętnego łączenia zasady centralnego kierowania rozwojem i zarządzania gospodarką na­rodową z systemem wielu zdecentralizo­wanych posunięć, opartych zwłaszcza na bodźcach ekonomicznych. Dyrektywne nakazy i podstawowe wskaźniki planu narodowego wiąże się z całym systemem bodźców materialnego zainteresowania ludności pracującej i przedsiębiorstw, co wydatnie zwiększa skuteczność działania załóg i realizacji określonych w planie zadań. W miarę przechodzenia do wyż­szych stadiów wzrostu gospodarczego oraz w miarę Jak struktura gospodarki narodowej staje się bardziej złożona, system coraz bardziej zdecentralizowane­go zarządzania kierowania odgrywa niezwykle istotną rolę. P.e., opierając się na narodowym planie gospodarczym, musi zachować zasadę scentralizowanych decyzji, dotyczących głównych zagad­nień rozwoju społeczno-gospodarczego, a zwłaszcza Jego struktury, tempa i wła­ściwego wyboru kierunków, umożliwia­jących coraz bardziej nowoczesny wzrost gospodarki. Realizacja Jednak wielu ustaleń i licznych zadań planu wymaga szeroko rozwiniętego systemu zdecentra­lizowanych decyzji w przedsiębiorstwach i innych organizacjach. W ten sposób p.e. zmierza do najbardziej efektywnego łączenia zasad centralnego kierownictwa oraz zdecentralizowanego systemu wyko­nawczego.W celu zrealizowania wyznaczonych za­dań p.e. posługuje się metodami bezpośrednimi pośrednimi. Metody oddziaływania bezpośredniego stosuje się przede wszystkim w odniesie­niu do gospodarki uspołecznionej, nato­miast metody pośrednie służą głównie do oddziaływania na gospodarkę nie­uspołecznioną, w praktyce niejednokrot­nie może mieć miejsce posługiwanie się obu formami metod. W zasadzie Jednak w obrębie gospodarki uspołecznionej państwo Jako główny podmiot p.e. kształ­tuje działalność swoich organizacji i przedsiębiorstw na podstawie metod bezpośrednich.Przechodząc do podstawowych klasyfika­cji P.e., należy na podstawie kryterium granic państwowych i suwerenności roz­różniać p.e. międzynarodową i wewnętrzną.Międzynarodowa lub światowa p.e. wy­wiera istotny wpływ na p.e. poszczegól­nych krajów. Do współczesnych zjawisk Pe. należy zaliczyć grupowanie się wielu Państw w celu wspólnego rozwiązy­wania konkretnych problemów społeczno-gospodarczych lub w celu koordyno­wania swojego rozwoju, np. zgrupowa­nie rozwiniętych krajów kapitalistycz­nych Europy zachodniej tworzących tzw. Wspólny Rynek. Odrębne cele stawia sobie również grupa państw socjalistycz­nych, należących do Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. P.e. zmierza do wykorzystania międzynarodowej współ­pracy gospodarczej, a zwłaszcza specja­lizacji i podziału zadań związanych z roz­wojem, co łącznie przyczynia się do wy­datnego przyspieszenia wzrostu gospo­darczego oraz zwiększenia ogólnych ko­rzyści wspólnoty krajów socjalistycz­nych indywidualnych korzyści poszcze­gólnych krajów. Socjalistyczna koopera­cja wymaga przeto wprowadzenia mię­dzynarodowych elementów p.e. Wewnętrzna p.e. może dzielić się wg kryterium branżowoścl na polity­kę przemysłową, rolną, handlową krajo­wą i zagraniczną, komunikacyjną, komu­nalną, mieszkaniową ltd. Ponadto można na podstawie kryterium przedmio­towego rozróżniać politykę finanso­wą, inwestycyjną, zaopatrzeniową itd. Wreszcie, przyjmując za punkt wyjścia kryterium organizacyjne, można p.e. rozpatrywać Jako centralną tere­nową, resortową organizacji podległych, następnie Jako politykę organizacji pań­stwowych, spółdzielczych, prywatnych itd. w przeprowadzanej klasyfikacji trzeba Jednak mieć na uwadze general­ne założenie koordynacji całej p.e. oraz zasadę nadrzędności rozstrzygnięć głów­nego podmiotu p.e., tj. państwa. Posługując się kryterium czasu, rozróż­niamy p.e. bieżącą, wieloletnią i perspe­ktywiczną. Analizując aktualne potrzeby i środki oraz zadania rozwojowe, pań­stwo i występujące z Jego ramienia orga­nizacje prowadzą bieżącą p.e.. uwzględ­niając tak często pojawiające się zmien­ne możliwości, nowe fakty i Inne zja­wiska społeczno-gospodarcze, wymagają­ce elastyczności p.e. i Jej odpowiednio dostosowanych posunięć bieżących. Zawsze Jednak w toku bieżącej p.e. trze­ba mieć na uwadze Jej wieloletnie cele i zadania, zazwyczaj określane w 5-let-nich planach gospodarczych. Na tej pod­stawie wyznacza się generalne linie rozwoju społeczno-gospodar­czego, wymagające systematycznej umiejętnej koncentracji sił środków do wykonania podstawowych zadań wzrostu gospodarczego i rozwoju spoiecznego. Stąd też w bieżącej p.e., mimo Jej elastycznych posunięć wynikających z kształtowania się aktualnej sytuacji gospodarczej, zawsze trzeba dążyć do utrzymywania generalnych linii rozwojo­wych, niezależnie od przejściowych od­chyleń czy zmian o charakterze doraź­nym.Perspektywiczna p.e. zmierza w długim okresie do zasadniczych przekształceń gospodarki narodowej i do wyższych etapów rozwoju społecznego. Wytyczając zazwyczaj w planie perspektywicznym docelowe modele rozwoju i przekształ­ceń strukturalnych oraz dążąc do osiąg­nięcia nowoczesnego, wysokiego rozwoju, trzeba przeto określać kolejne etapy wieloletnie, a w konsekwencji brać pod uwagę przesłanki perspektywicznego roz­woju również przy kształtowaniu rea­lizacji bieżącej p.e. W ten sposób ma miejsce łączenie bieżących, wieloletnich perspektywicznych przesłanek wzrostu społeczno-gospodarczego i wynikających stąd zadań dla p.e. prowadzonej w ustro­ju socjalistycznym.

[Głosów:1    Średnia:4/5]

Comments

comments