PODZIAŁ PRACY

PODZIAŁ PRACY

Wyodrębnienie i Jed­noczesne Istnienie różnych, uzupełniają­cych się i nawzajem zależnych od sie­bie rodzajów pracy działalności; Jest on przejawem społecznego charakteru produkcji. P.p. dokonuje się w różnych płaszczyznach i przekrojach. Ogólnie można wyodrębnić pp. w skali całego społeczeństwa i pp. w skali przedsię­biorstwa.P.p. w skali społeczeństwa polega prze­de wszystkim na wyodrębnieniu wielkich działów produkcji społecznej przemysł, rolnictwo, budownictwo, transport itd. Wg terminologii przyjętej przez Marksa jest to ogólny p.p. Działy produkcji społecznej dzielą się z kolei na poszcze­gólne gałęzie np. przemysł chemiczny, przemysł włókienniczy; Jest to szcze­gółowy p.p. P.p. wewnątrz przedsiębiorstwa, zwany Jed­nostkowym p.p., polega na roz­członkowaniu procesu produkcyjnego na odrębne fazy, operacje i czynności; we współczesnym przedsiębiorstwie przemy­słowym znajduje on wyraz w istnieniu poszczególnych wydziałów, a w obrębie tych wydziałów — poszczególnych grup stanowisk roboczych gniazda, odcinki itd. Jednostkowy p.p. zwany też tech­nicznym p.p. związany jest bezpośred­nio z techniką i technologią produkcji. Rozbicie procesu produkcyjnego w przed­siębiorstwie na wiele prostych czynno­ści i wykonywanie ich przez poszczegól­nych robotników podnosi sprawność pra­cy, likwiduje straty czasu związane z przechodzeniem od jednej czynności do drugiej, prowadzi do oszczędniejszego zużycia surowca. Zwiększa to wydajność pracy i obniża koszty produkcji. Zbyt daleko posunięty p.p. wykazuje Jednak pewne cechy ujemne w postaci nużącej monotonii pracy, która z kolei może wpływać ujemnie na wydajność pracy. Z wymienionymi formami p.p. wiąże się ściśle podział na zawody i specjalności zwany też zawodowym p.p. Pogłęl bianie się ogólnego, szczegółowego i jed­nostkowego p.p. prowadzi do powstawa­nia zawodów i specjalności. Przejawem wszelkiego p.p. jest bowiem specjaliza­cja. Ludzie Jednakowych zawodów mogą przy tym pracować w różnych działach i gałęziach i na odwrót, ludzie różnych zawodów — w jednym dziale i gałęzi. Dalszą formą p.p., związaną z poprzed­nimi. Jest terytorialny p.p. Znaj­duje on wyraz w rozmieszczeniu pro­dukcji na terenie kraju stosownie do wielu czynników źródła surowców, wa­runki komunikacyjne itd. i tworzeniu się regionów gospodarczych o określo­nej specjalizacji.Istnieje również międzynarodowy p.p., polegający na specjalizowaniu się poszczególnych krajów w tych ro­dzajach wytwórczości, które znajdują w nich najbardziej korzystne warunki roz­woju.Historyczny rozwój p.p. wiąże się ściśle z rozwojem sił wytwórczych, a zwłasz­cza narzędzi pracy. Rozwój sił wy­twórczych prowadził do pogłębiania się p.p., które Jednocześnie sprzyjało rozwo­jowi sił wytwórczych. W rozwoju p.p. można wyodrębnić kilka zasadniczych etapów. Pierwszym z nich, będącym jed­nocześnie najprostszą formą p.p., był naturalny p.p., który polegał na zróżnicowaniu czynności i funkcji wg płci i wieku wykonujących je pracowni­ków. Już w okresie wspólnoty pierwotnej dokonał się pierwszy wielki spo­łeczny p.p. — wyodrębnienie się plemion pasterskich, tj. powstanie hodowli. W okresie niewolnictwa nastąpił drugi wielki społeczny p.p. — oddzielenie się rzemiosła od rolnictwa, w wyniku czego nastąpiło wyodrębnienie się miasta i wsi. Powstanie i rozwój produkcji towarowej i wymiany doprowadziło do trzecie­go wielkiego społecznego p.p., który polegał na wyodrębnieniu się handlu. Znaczny postęp w społecznym p.p. zwią-zany Jest z okresem -* manufaktur. W manufakturach nastąpiło przejście od kooperacji prostej do kooperacji złożo­nej. Szczególnego rozmachu nabrał roz­wój p.p. w okresie kapitalizmu, poczy­nająć od tzw. rewolucji przemysłowej, która zapoczątkowała szybki rozwój prze­mysłu maszynowego, wpływający na po­stęp w innych gałęziach i działach gos­podarki. Rozwój p.p. w ustroju kapita­listycznym dokonuje się w sposób ży­wiołowy; cechują go dysproporcje, które ujawniają się szczególnie ostro w okre­sie kryzysów.W ustroju socjalistycznym pp. ma cha­rakter odmienny niż w kapitalizmie. Znajduje w nim wyraz planowy i pro­porcjonalny rozwój całej gospodarki so­cjalistycznej. Inny niż w kapitalizmie charakter ma również międzynarodowy p.p. między krajami socjalistycznymi. Opiera się on na zasadach wzajemnych korzyści, współpracy i zgodności intere­sów. Przykładem stosunków tego typu Jest rozwijająca się współpraca ekono­miczna i procesy integracji gospodarczej krajów RWPG. ilość pracy po­trzebnej lub zużytej do wytworzenia określonego dobra lub Jednostki warto­ści produkcji. P. Jest odwrotnością -» wydajności pracy, stąd też czynniki, któ­re powodują wzrost wydajności pracy, wywołują jednocześnie spadek p. Istnie­ją potrzeby, związane zwłaszcza z pla­nowaniem, dla których oprócz wydajno­ści pracy oblicza się p. produkcji. Wy­różnia się p. cząstkową całkowitą peł­ną. Współczynnik p. cząstkowej oznacza ilość pracy zużytej w danej ga­łęzi, przedsiębiorstwie, zakładzie, wy­dziale czy stanowisku na wyprodukowa­nie danego wyrobu lub Jednostki warto­ści produkcji. Współczynnik p. pełnej oznacza ilość pracy zużytej we wszyst­kich gałęziach na wytworzenie określo­nego produktu końcowego lub jednostki wartości produktu finalnego. Zarówno p. cząstkowa, Jak i pełna mierzone mogą być za pomocą sumowania czasu pracy lub kosztów robocizny. Żadna jednak z tych metod nie Jest precyzyjna, sumowanie czasu pracy oznacza doda­wanie do siebie czasu pracy pracowni­ków o różnych kwalifikacjach, a więc wielkości, których nie można sumować. Dodawanie czasu pracy byłoby możliwe pod warunkiem znalezienia metod po­zwalających na redukcję pracy złożonej sprowadzenie Jej do pracy prostej, czyli uwzględniających różnice w rodzajach siły roboczej. A zatem problem sprowa­dza się do umiejętności określania trudności pracy.płace tylko w przybliżeniu odzwiercie­dlają poziom kwalifikacji, a tym bardziej trudności wykonywanej pracy. Wynika to z nieumiejętności mierzenia trudności pracy, pozycji poszczególnych grup spo­łecznych, polityki gospodarczej ltd. Np. ta sama ilość pracy zużyta przy wykonywaniu identycznego produktu by­wa czasami różnie opłacana z powodu gałęziowego i terytorialnego zróżnicowa­nia płac.Niezwykle utrudniona Jest wszelka ana­liza porównawcza p. Dotyczy to zarów­no zmian w czasie, Jak i porównań między przedsiębiorstwami, gałęziami, a zwłaszcza porównań międzynarodo­wych. Trudności porównania w czasie wynikają ze zmiany asortymentu produ­kowanych wyrobów i ich cech użytko­wych oraz zmian udziału kooperacji. Przy porównaniach gałęziowych lub przestrzennych wyniki mogą być znie­kształcone również z powodu różnego zakresu kooperacji, różnic w jakości pro­dukowanych wyrobów lub sposobu licze­nia czy wliczona została tylko p. robot­ników bezpośrednio produkcyjnych, czy ogółu zatrudnionych. Należy ponadto pamiętać, że wszelkie różnice metodycz­ne w liczeniu produkcji będą utrudniać lub nawet uniemożliwiać dokonywanie Porównań p. Chodzi w tym przypadku0 wyroby złożone. P. większości surow­ców oraz ogółu wyrobów prostych Jest Porównywalna zarówno w czasie, jak1 Przestrzeni.Do mnorzenia p. stosowane są specjalne metody. Wyróżnia się tu metodę sum czasów Behrensa, metodę p. ciągnionej oraz metodę tzw. ciągnionych kosztów osobowych tzw mnożników Keynesa. ob- też: wydajność pracy.

[Głosów:1    Średnia:5/5]

Comments

comments