PODATEK
Przymusowe, bezzwrotne nieodpłatne świadczenia pobierane przez państwo lub inne organizacje publiczne z chwilą powstania stanu faktycznego przewidzianego ustawą. Przymusowość świadczenia odróżnia p. od wszelkich dobrowolnych świadczeń na rzecz państwa; Jednocześnie przepisy prawa przewidują bezpośrednią ich egzekucję w przypadku nlewywlązywania się z obowiązku świadczenia. Cecha bez-zwrotności wskazuje na różnicę między p. a np. przymusową pożyczką. Nieodpłatność odróżnia p. od innych świadczeń publicznych mających charakter opłat. Mówi się wprawdzie o odpłatności ogólnej p., ponieważ ludność korzysta ze świadczeń ze strony państwa, odpłatność ta Jednak nie Jest bezpośrednio związana z poszczególną wpłatą podatkową. Podmiotem czynnym, pobierającym p., jest w zasadzie zawsze państwo, które może upoważnić inne organa publiczne do poboru p., np. samorząd terytorialny. Podmiotem biernym jest podatnik, a więc osoba, która bezpośrednio ponosi ciężar p. Płatnik jest tylko quasi organem finansowym, którego przepisy prawne zobowiązują do obliczenia, potrącenia i odprowadzania p. Przedmiotem p. są stany gospodarcze lub konkretne przedmioty czy zjawiska, z którymi ustawa łączy obowiązek podatkowy. Przedmiotem p. może być więc dochód, przychód, obrót, majątek. Podstawą opodatkowania jest skonkretyzowana co do wielkości podmiotu część przedmiotu p., która podlega opodatkowaniu np. wynagrodzenie, jeżeli przekracza minimum wolne od opodatkowania. Kwotą p. Jest suma, którą podatnik zobowiązany Jest zapłacić tytułem p. Zazwyczaj ustawodawca nie określa kwoty p., lecz podaje stawkę podatkową: określa ona stosunek kwoty p. do podstawy wymiaru. Stawka może być określona kwotowo, procentowo albo ułamkiem np. zysku bilansowego. Podatki dzieli się: w zależności od podmiotu czynnego opodatkowania — na państwowe i samorządowe; od podmiotu biernego — na p. od gospodarki uspołecznionej, gospodarki nieuspołecznionej i od ludności; od przedmiotu opodatkowania — na przychodowe, dochodowe, obrotowe, majątkowe, konsumpcyjne; od formy opodatkowania na: 1. równe —kwotowe, kiedy podatnik płaci tę samą kwotę niezależnie od wielkości podstawy opodatkowania; 2. proporcjonalne, kiedy każdy płaci w tym samym stosunku do podstawy opodatkowania; 3. zróżnicowane: a) kiedy stosunek kwoty do podstawy opodatkowania wzrasta zależnie od wzrostu podstawy wymiaru progresja, b) kiedy stosunek kwoty do podstawy opodatkowania maleje zależnie od wzrostu podstawy wymiaru regresja, c) kiedy stosunek kwoty do podstawy opodatkowania maleje zależnie od zmniejszenia się podstawy wymiaru degresja. W państwach kapitalistycznych przyjęty Jest podział na podatki bezpośrednie i pośrednie w zależności od tego, czy są wymierzone bezpośrednio od źródła dochodu dochodowe, majątkowe, czy pośrednio obciążają źródło dochodu, a wymierzane są od obrotu czy konsumpcji.Funkcje, Jakie pełnią p. w państwie, zależą od stosunków społeczno-ekonomicz-nych, w których występują. Zob. też: podatki w kapitalizmie, podatki w socjalizmie.podatki bezpośrednie i pośrednie, Jeden z najdawniejszych podziałów podatków; występował już we wczesnym średniowieczu; był i Jest stosowany do dzisiaj przez administrację skarbową państw kapitalistycznych, a jego treść zależy od historycznego rozwoju systemu podatkowego określonego państwa. Tradycyjnie do podatków bezpośrednich zalicza się podatki obciążające dochód i majątek, wszystkie inne uważa się za pośrednie. Do najważniejszych naukowych kryteriów tego podziału należą: 1. technika poboru podatku; 2. sposób nałożenia podatku; 3. przerzucanie podatku; 4. zdolność płatnicza. Technika poboru podatku — wg tego kryterium podatkami bezpośrednimi są te, które płacą osoby bezpośrednio zobowiązane do tego przez państwo; podatkami pośrednimi zaś — podatki płacone przez właściwych podatników za pośrednictwem pewnych osób; podział ten wiązał się z techniką podatkową z końca xviii w., tj. przed powstaniem współczesnych wielkich systemów podatkowych opartych na podatku podstawowym pierwotnie na podatku dochodowym. Wskutek zmiany praktyki podatkowej okazało się, że ten sam podatek mógł być w Jednym przypadku bezpośrednim, w innym — pośrednim. Podział z punktu widzenia techniki poboru właściwie stracił w kapitalizmie swoje znaczenie wyjątek stanowi w pewnej mierze Anglia. Sposób nałożenia podatku— w myśl tego kryterium bezpośrednie są podatki pobierane, a ściślej wymierzane na podstawie stałych spisów czy katastrów, pośrednie zaś — podatki wymierzane na podstawie taryf podatkowych, które nie nawiązują do pewnych stałych stanów objętych z góry spisami, ale są warunkowane określonymi zdarzeniami nie dającymi się przewidzieć; również ten podział jest obecnie kwestionowany przez naukę, gdyż istnieją podatki pośrednie, które są wymierzane w sposób wykazujący pewną stałość, np. podatek obrotowy, oraz podatki bezpośrednie o taryfach nieraz bardzo skomplikowanych.Przerzucanie podatku — kryterium to wiąże się z poglądem fizjo-kratów fizjokratyzm, wg którego tylko dochód z ziemi tworzy dochód narodowy; zdaniem flzjokratów tylko podatek gruntowy był podatkiem bezpośrednim, wszystkie inne zaś pośrednimi. Z uwagi na fakt, że ustalenie zarówno przebiegu, Jak ostatecznego wyniku przerzucania jest właściwie niemożliwe ilo uchwycenia, teorie oparte na tym kryterium uznawały również za podatek bezpośredni nie ten, który nie mógł być przerzucony, ale podatek, który wg zamiaru ustawodawcy nie miał być przerzucony. W nauce burżuazyjnej występuje ostatnio pogląd, wg którego wszystkie podatki są w zasadzie przerzucal-ne — jedne trudniej, inne łatwiej. Zatem i to kryterium podziału jest podważane. Zdolność płatnicza — kryterium występujące w kilku wariantach, z których najważniejszy, odpowiadający podziałowi tradycyjnemu, polega na przejawianiu się zdolności płatniczej podatnika zależnie od bezpośredniego lub pośredniego stosunku między źródłem a przedmiotem podatku. źródłem podatku Jest zasób wartości, z którego płaci się podatek, a więc dochód, przychód i majątek. Natomiast przedmiotem podatku Jest stan, z którym ustawa łączy obowiązek uiszczenia podatku, mogą nim być więc — obok dochodu, przychodu i majątku — także obrót, wydatek nakład i konsumpcja, ponieważ wydatek i konsumpcja są zawsze wyrazem obrotu, można twierdzić, że przedmiotem podatku Jest wynik wymiany, czyli całkowity lub częściowy obrót. Podatki nakładane wprost na źródło są w tym ujęciu podatkami bezpośrednimi podatki dochodowe, przychodowe Jako częściowe podatki dochodowe i majątkowe, natomiast podatki nakładane na źródło za pośrednictwem obrotu ujawniającego zdolność płatniczą pośrednio są podatkami pośrednimi obrotowe, nakładowe i konsumpcyjne. Wielu współczesnych ekonomistów bur-żuazyjnych wyraźnie lub w sposób domniemany odrzuca podział podatków na bezpośrednie i pośrednie, inni zaś konstruują klasyfikację podatków w oderwaniu od tego podziału. W ten sposób uczeni burżuazyjni starają się zamaskować klasowy charakter obciążania w kapitalizmie wszystkimi podatkami klasy robotniczej. W socjalizmie podział podatków wyrażających koszt społeczny utrzymania i działalności socjalistycznego aparatu państwowego na bezpośrednie i pośrednie utracił znaczenie z uwagi na społeczną własność środków produkcji. Podstawowym źródłem dochodów budżetowych państwa socjalistycznego są dochody z gospodarki uspołecznionej.Jest funkcją zarządzania, jego podmiotem jest personel zarządzający, który pobudza, a przedmiotem personel wykonawczy, który Jest pobudzany. Celem p. jest skłonienie podwładnych do zachowywania się działania zgodnego z intencjami zarządzających. Funkcja p-realizowana Jest za pomocą bodźców stosowanych przez zarządzających. Bodźce mogą być pozytywne i negatywne w postaci nagród lub kar. Nagrodą Jest dla człowieka to wszystko, co w Jego własnym odczuciu umożliwia mu zaspokojenie odczuwanych potrzeb i realizację celów przez niego postawionych, karą xas to, co traktuje za przeszkodę w zaspokojeniu potrzeb i dążeniu do celów. Efektywne p. wymaga, aby zachowania podwładnych zgodne z intencjami przełożonych związane były z nagrodami, a zachowania sprzeczne — z karami. Niezbędne Jest także świadome dozowanie intensywności bodźców. Zbyt mało trakcyjne nagrody i niezbyt dotkliwe kary nie spełniają swojego zadania. Niekorzystne Jest także stosowanie zbyt atrakcyjnych nagród, które jednostka pragnie uzyskać „za wszelką cenę”, zbyt dotkliwych kar, które sprawiają, że obawa przed nimi paraliżuje niemal całkowicie aktywność i inicjatywę pracowników. Kary i nagrody pozostają względem siebie w stosunku swoistego wpływu: uniknięcie kary Jest nagrodą tym większą, im dotkliwsza bywa kara, a nie-uzyskanie nagrody karą tym dotkliwszą, lm bardziej atrakcyjna Jest nagroda. Odczucie określonych rzeczy i stanów rzeczy Jako nagród i kar Jest uwarunkowane subiektywnie, zależy od typu, hierarchii natężenia potrzeb odczuwanych przez poszczególne osoby oraz od celów życiowych, które ludzie 6tawiają sobie w związku z pracą, czyli — innymi słowy — od rodzaju nagród, które pragną uzyskać dzięki pracy i kar, których chcą w ten sposób uniknąć. Warunkiem efektywnego p. Jest zatem znajomość potrzeb celów pracowników. Przykładem nadmiernie uproszczonego podejścia do motywacji działań pracowników może być posługiwanie się modelem homo oeconomicus, opartym na założeniu, że człowiek poszukuje w pracy Jedynie korzyści materialnych, a wydajność pracy Jest funkcją intensywności stosowanych bodźców materialnego zainteresowania. P. oparte na modelu homo oeconomicus pomija takie potrzeby ludzkie, Jak bezpieczeństwo, przynależność do kolektywu współpracowników, wyróżnianie się, twórczość, realizacja celów ogólnospołecznych itp. Wybór określonych metod P- stanowi Jeden z podstawowych czynników wyznaczających styl zarządzania.
– umowa zlecenie podatek