PŁYNNOŚĆ
1. w sensie ogólnym — zdolność do wywiązywania się z bieżących zobowiązań finansowych; Jeśli przedsiębiorstwa nie wykorzystują w pełni dostępnych im kredytów pieniężnych, mówi się, że rynek pieniężny Jest płynny; również w odniesieniu do aktywów rzeczowych lub finansowych mówi się o większej lub mniejszej ich płynności zależnie od długości czasu potrzebnego do ich zamiany na pieniądz; 2. w znaczeniu węższym — utrzymywanie rezerw pieniężnych w związku z przewidywanymi wydatkami.W każdej gospodarce towarowej zarówno ludność, Jak przedsiębiorstwa utrzymują stale (poza krytycznymi momentami) rezerwy pieniężne (w postaci gotówki lub rachunku czekowego w banku), mimo że przez przekazanie tych rezerw na Wkłady oszczędnościowe do banku mogłyby uzyskać dodatkowe źródło dochodu w postaci odpowiedniej sumy odsetek. Fakt, że rezygnują z tych odsetek, świadczy, że utrzymywanie rezerw plenlężnych Jest niezbędne, że zaspokaja odpowiednie potrzeby, które określa się Jako potrzeby p.; ponieważ przy określaniu ich wchodzą w grę nie tylko czynniki obiektywne, lecz również subiektywne, mówi się także o preferencji p.W teorii ekonomii z zagadnieniem p. spotykamy się Już od czasu L. Walrasa Szerszą Jednak dyskusję na ten temat podjęli ekonomiści z Cambridge, a pełną analizę tego zagadnienia Jego roli w nowoczesnej gospodarce kapitalistycznej zawdzięczamy J.Potrzeba rezerw pieniężnych może wynikać z następujących trzech względów: l. transakcyjnych; 2. podyktowanych przezornością; 3. spekulacyjnych. Przyczyna tworzenia rezerw pieniężnych na dokonywanie transakcji wynika stąd, że wpływy pieniężne nie są zsynchronizowane z wydatkami; rezerwy natomiast umożliwiają dokonywanie wydatków odpowiednio do potrzeb konsumpcji czy produkcji niezależnie od daty wpływów pieniężnych. Poziom rezerw transakcyjnych utrzymywanych przez ludność Jest określony przez poziom dochodów pieniężnych ludności i częstotliwość wypłaty dochodów; ta część rezerw Jest więc określona czynnikami całkowicie obiektywnymi. Rezerwy transakcyjne przedsiębiorstw zależą od wysokości ich obrotów oraz od struktury przepływów pieniężnych między przedsiębiorstwami; są to również czynniki całkowicie obiektywne. Jednak w tym układzie czynników obiektywnych mogą powstawać pewne nleregularnoścl; w związku z tym koniecznym uzupełnieniem rezerw transakcyjnych są rezerwy podyktowane względami przezorności; rezerwy tego rodzaju trzymane są nie tylko z powodu zaistnienia możliwości nleregularnoścl wpływów, lecz również ze względu na Inne nieprzewidziane okoliczności. O wysokości tych rezerw decyduje także indywidualna ocena tych nieprzewidzianych okoliczności, a więc preferencje p. poszczególnych konsumentów czy przedsiębiorców, lecz przy danych preferencjach wysokość tych rezerw musi pozostawać, tak samo Jak wysokość rezerw transakcyjnych, w pewnej określonej proporcji do wysokości dochodów ludności czy obrotów przedsiębiorstw. Rezerwy transakcyjne i rezerwy podyktowane względami prze. zorności stanowią pewną całość i s. funkcją dochodów pieniężnych ludności i obrotów przedsiębiorstw, czyli funkcją dochodu narodowego. Odrębną kategorią rezerw pieniężnych, której Keynes przypisuje znaczenie decydujące, są rezerwy utrzymywane ze względów spekulacyjnych; chodzi tu o spekulację zarówno na rynkach towarowych, Jak i na rynku papierów wartościowych. Keynes ogranicza swoją analizę do tego ostatniego zagadnienia ze względu na Jego wagę. Rezerwy spekulacyjne wynikają z niepewności co do przyszłego kształtowania się stopy procentowej. Jednym więc z czynników określających Ich wysokość są przewidywania dotyczące kształtowania się przyszłego poziomu stopy procentowej. Jakkolwiek przewidywania opierają się na ogół na faktach obiektywnych, to Jednak ocena tych faktów przez poszczególne Jednostki może być dość różna, mimo że w takich przypadkach dość znaczną rolę odgrywa psychologia masowa. Jeżeli więc ktoś przewiduje wzrost stopy procentowej, co oznacza przewidywanie spadku kursu papierów wartościowych o stałym oprocentowaniu, to papierów tych nie będzie trzymał, gdyż w ten sposób poniósłby stratę na skutek spadku kursu. Zatem dopóki sytuacja się nie ustabilizuje, będzie wolał trzymać pieniądze. Decydujące jednak znaczenie ma przy tym stosunek przewidywanego poziomu stopy procentowej do poziomu aktualnego, który określa koszty p. będące pewnego rodzaju premią ubezpieczeniową od strat majątkowych. Przejście od papierów wartościowych do pieniądza nastąpi tylko wtedy, kiedy przewidywana strata na kursie papierów będzie większa od sumy odsetek, które przynoszą papiery wartościowe w ciągu okresu objętego przewidywaniem. Oczywiście wielkości rezerw pieniężnych transakcyjnych i podyktowanych względami przezorności oraz rezerw spekulacyjnych, posiadanych przez poszczególne Jednostki, są ze sobą dość ściśle związane. Jednak do celów analitycznych można Je traktować odrębnie; zatem Jeżeli przez M oznaczymy ilość pieniądza, przez Lt — funkcję p. łącznie dla rezerw transakcyjnych i dyktowanych względami przezorności przy danym dochodzie narodowym — y przez L2 — funkcję p. dla rezerw spekulacyjnych przy danej stopie procentowej — r, to otrzymamy następujące równanie istniejąca na rynku ilość pieniądza Jest w każdym momencie zaabsorbowana przez te dwa rodzaje rezerw. W ustroju socjalistycznym, przy zachowaniu formy gospodarki towarowej, przedsiębiorstwa również muszą utrzymywać rezerwy pieniężne, przede wszystkim ze względów transakcyjnych. Względy przezorności, wobec uregulowania całości gospodarki, odgrywają minimalną rolę i dotyczą głównie sum gotówkowych trzymanych przez przedsiębiorstwo. Względy spekulacyjne oczywiście w ogóle nie wchodzą w grę. Potrzeba p. Jest uwzględniona całkowicie zapewniona przez plan finansowy przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo chcąc zachować p. musi Jedynie dbać o to, aby nie przekroczyć limitów kredytowych. Natomiast Jeśli chodzi o rezerwy pieniężne utrzymywane przez ludność, to w socjalizmie sytuacja przedstawia się podobnie Jak w kapitalizmie. Działają tu względy transakcyjne i względy przezorności, co wiąże się z towarowym charakterem gospodarki.— stała, w badanym okresie możność terminowego regulowania bieżących zobowiązań, wynikająca z łatwości zamiany składnika majątkowego na pieniądz; kryterium to Jest wykorzystywane do oceny działalności jednostek gospodarczych. P.f. zależy z jednej strony od stopnia płynności aktywów najbardziej wysoką płynnością charakteryzują się środki pieniężne w kasie na rachunkach bankowych a vista, a z drugiej — od stopnia wymagalności zobowiązań; p.f. tego typu można określić jako płynność strukturalną.Warunkiem płynności Jest utrzymywanie przez Jednostki gospodarcze odpowiednich rezerw pieniężnych. Potrzeba rezerw pieniężnych wynika przede wszystkim ze względów transakcyjnych lJ. z braku synchronizacji w czasie między dochodami a wydatkami oraz ze względów awaryjnych w celu zabezpieczenia się przed nieprzewidzianymi okolicznościami w działalności przedsiębiorstw.P.f. w ujęciu strukturalnym może być wykorzystana przy udzielaniu kredytu przez aparat bankowy jako podstawowy warunek udzielenia kredytu. Brak p.f. w dłuższym okresie, mimo dokonywania prób sanacji danej Jednostki gospodarczej, oznacza konieczność jej likwidacji. Wykorzystanie kryterium p.f. Jako podstawy oceny działalności przedsiębiorstw i ich aparatu kierowniczego pozwala w większym stopniu zainteresować gospodarką finansową samo przedsiębiorstwo.Brak p.f. może spowodować pozbawienie przedsiębiorstwa swobody wyboru wierzycieli, wobec których regulowane są zobowiązania. Oznacza to ograniczenie prawa przedsiębiorstwa do swobodnego dysponowania środkami na rachunku bankowym i ustalenie przymusowej kolejności spłat zobowiązań wobec poszczególnych wierzycieli i ich grup. fluktuacja: 1. ruch zatrudnionych związany z wszelkimi zmianami miejsca pracy, dotyczący zarówno przedsiębiorstwa, Jnk i regionu lub całej gospodarki kraju; 2. ruch zatrudnionych w przedsiębiorstwie, dotyczy przyjęć do pracy zwolnień; 3. niepożądana z punktu widzenia przedsiębiorstwa część ruchu zatrudnionych, nadmierna liczba przyjęć i zwolnień w stosunku do liczebności całej załogi; 4. samowolne opuszczenie pracy przez pracowników. Najczęściej p.k. traktuje się Jako przejaw dezorganizacji społecznego systemu przedsiębiorstwa, czyli stan, w którym zachowania uczestników przebiegają w sposób niezgodny z oczekiwaniami, a założone cele systemu są osiągane tylko częściowo lub wcale” . W tym kontekście p.k. może być przyczyną i skutkiem dezorganizacji, bowiem niekorzystne warunki pracy, zła organizacja i wadliwe kierownictwo powodują odejście pracowników z miejsca zatrudnienia. Niepożądana dla przedsiębiorstwa p.k. może być jednocześnie korzystna z punktu widzenia indywidualnych Interesów pracowników, którzy opuszczają zakład w poszukiwaniu lepszych warunków pracy. W pewnych sytuacjach, np. w okresie tworzenia nowego przedsiębiorstwa, p.k. stanowi formę doboru załogi spośród wielu kandydatówbardzo zróżnicowanej przydatności zawodowej. Sytuacja taka stanowi wówczas również Jedną z możliwości przepływu pracowników między przedsiębiorstwami, gałęziami gospodarki i regionami kraju, w zależności od przyjętego znaczenia p.k. różne będą jej przyczyny. A zatem ruch zatrudnionych może być spowodowany: zmianami technicznymiorganizacyjnymi w przemyśle, pojawianiem się w związku z nimi zapotrzebowania na nowe lub w większej liczbie zawody i specjalności, bądź zanikiem tego zapotrzebowania, powstawaniem lub likwidacją nowych zakładów pracy związanym z rozwojem gospodarczym kraju lub regionu. Powodem innej natury Jest brak równowagi na lokalnym rynku pracy, wywołujący migracje przestrzenne i ruchliwość kadr między przedsiębiorstwami. Przyczyny te, mające charakter makroekonomiczny, mogą być kontrolowane i regulowane przez planowanie zatrudnienia. Źródłem nadmiernej fluktuacji Jest również brak synchronizacji rozwoju gospodarki z systemem oświaty przygotowującym nowe kadry pracowników. Najczęściej przyjmuje się określenie płynność w odniesieniu do przedsiębiorstwa ocenia się Ją z punktu widzenia jego Interesów. Wśród przyczyn tego typu płynności wymienia się, oprócz makroekonomicznych, również wady związane ze sposobem kierowania i polityką personalną w przedsiębiorstwie.Negatywna ocena nadmiernej lub niekontrolowanej płynności wiąże się z ustaleniem Jej skutków. Polegają one na dezorganizacji pracy i zespołów ludzkich, co powoduje zwiększenie kosztów i obniżenie efektów działania. Przy ocenie rozmiarów i skutków normalnej i nadmiernej płynności stosuje się w przedsiębiorstwie różne narzędzia i mierniki. Są to przede wszystkim miary statystyczne. Do analizy stabilności lub p.k. służą współczynniki płynności obliczane w stosunku do ogólnej liczby pracowników lub ruchliwej części załogi. Ponadto stosowane są miary kosztów płynności, na które składają się koszty szkolenia pracowników, obsługi personalnej, obniżenia wydajności w okresie poszukiwania pracy i adaptowania się do niej ltd. Przy analizie p.k. spowodowanej niezadowalającym poziomem organizacyjnym przedsiębiorstwa pomocą mogą być wszelkiego rodzaju badania ankietowe przeprowadzane zarówno wśród pracowników odchodzących z pracy, jak i pozostających.Zastosowanie różnych metod badania p.k. pozwoliło stwierdzić, że Jej rozmiary w naszej gospodarce są bardzo duże, zwłaszcza w niektórych gałęziach gospodarki np. budownictwie. Ustalono, że największa fluktuacja kadr występuje wśród młodych mężczyzn o krótkim stażu pracy w danym zakładzie. Na podstawie wielu badań przyjęto za granicę p.k. dla mężczyzn — wiek 25 lat i l rok stażu, dla kobiet — wiek 30 lat i 3 lata stażu.W celu zapobiegania p.k. przedsiębiorstwa oddziałują na zmniejszenie rozmiarów fluktuacji przez odpowiednią politykę, zwłaszcza personalną, formy kierowania. Na szczególną uwagę zasługują tu opracowywane m. in. przez socjologów zakładowych programy przyjmowania i wprowadzania do pracy nowych członków załogi, formułowania indywidualnych planów rozwoju zawodowego pracowników wysoko wykwalifikowanych personelu kierowniczego oraz kształtowania stosunków międzyludzkich.