PŁACA

PŁACA

1. kategoria eko­nomiczna; w swojej realnej wartości p.m. wiąże się z minimum egzysten­cji, w wartości nominalnej pieniężnej zależy ponadto od aktualnego poziomu cen dóbr i usług wchodzących w skład tego minimum; 2. wielkość prawno ekonomiczna oznaczająca prawnie ustalony, najniższy dopuszczalny poziom wynagro­dzenia pieniężnego za pracę najemną; najczęściej p.m. ustalana Jest przez od­powiednie organa administracji pań­stwowej, ustawodawcze lub specjalne komisje powołane przez państwo. W za­leżności od bogactwa kraju, ustroju spo­łecznego aktualnej polityki gospodarczej wysokość p.m. Jako kategorii praw­nej Jest bardziej lub mniej oddalona od fizjologicznego minimum egzystencji. P.m. określa się w postaci stawki lub minimalnego zarobku za pracę w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pra­cy; jej działanie może ograniczać się do poszczególnych dziedzin pracy lub obej­mować całą gospodarkę narodową. W przypadku szerokiego, często ogólno­narodowego zastosowania p.m. ustala się na Jednolitym poziomie, różnicuje wg stref związanych z niejednakowym po­ziomem kosztów utrzymania, gałęzi pro­dukcji, a nawet podstawowych szczebli kwalifikacyjnych. P.m. stanowi wyłącz­ne, prawne minimum lub element po­mocniczy przy zawieraniu umów o pra­cę, tj. granicę, poniżej której nie można ustalać stawek w umowach zbiorowych i indywidualnych.W ustroju kapitalistycznym poziom p.m. stanowi do dzisiaj przedmiot ostrej wal­ki klasowej. W początkowym okresie istniała praktyka ustalania płac maksy­malnych równoległa do wydłużania dnia roboczego. Dopiero w końcu XIX w. proletariat zorganizowany w związkach zawodowych po osiągnięciu regulacji czasu trwania dnia roboczego podjął walkę o regulację płac i wprowadzenie, zwłaszcza w gałęziach charakteryzują­cych się najwyższym stopniem wyzysku, p.m. jako nieprzekraczalnego minimum ustalanego na podstawie faktycznych kosztów utrzymania. Toczyła się ona la­tami, przynosząc przez długi okres tyl­ko niewielkie rezultaty. Po raz pierw­szy p.m. wprowadzono w Nowej Zelan­dii w 1894. W kraju tak bogatym, Jak USA, pierwsze ustawy o p.m. i to doty­czące tylko kobiet i młodzieży wydano dla 15 stanów dopiero w 1912 i 1913. Po­wszechne wprowadzenie p.m. przypada na okres międzywojenny. Obecnie ten element polityki płac stoso­wany Jest na całym niemal świecie, tak­że w krajach słabo rozwiniętych. Nadal pozostaje jednak aktualna walka pra­cowników najemnych o konkretny po­ziom p.m., niejednokrotnie nie tylko nie podwyższany w miarę powszechnego wzrostu wydajności pracy, ale obniżany w swojej realnej wartości przez wzrost kosztów utrzymania. Dlatego w krajach prowadzących politykę inflacyjną moż­na zaobserwować okresowe podwyższa­nie ustawowej p.m. pod naciskiem żą­dań mas pracujących. W gospodarce so­cjalistycznej ogólnonarodowa p.m. usta­lana ustawowo ma mniejsze znaczenie niż w gospodarce kapitalistycznej względu na silnie scentralizowaną pou. tykę plac, regulującą wszelkie poziomy wynagrodzeń, nie tylko minimalne. Tym niemniej w latach 1956—57 wprowadzono we wszystkich krajach socjalistycznych ustawowe, powszechnie obowiązujące w danym kraju p.m. w formie minimalne­go zarobku. Podlega on okresowym pod­wyżkom w ślad za wzrostem przeciętne­go poziomu płac i pod wpływem wzrostu kosztów utrzymania, przy czym ma za­gwarantowane szybsze długookresowe tempo wzrostu niż płace przeciętne pieniężna forma płacy roboczej, suma pieniężnego wynagrodzenia za pracę. P.n. występuje Jako pośrednie ogniwo w podziale dochodu narodowego 1Indywidualnego funduszu spożycia, określa bowiem tyl­ko udział pracowników w globalnej su­mie dochodów pieniężnych. Dopiero w powiązaniu z poziomem i strukturą cen dóbr i usług konsumpcyjnych dokonuje się realny podział funduszu spożycia indywidualnego i funduszu płac przy Jednoczesnym przekształceniu p.n. w płacę realną. P.n. odgrywa przeto dość ograniczoną rolę Jako wskaźnik podzia­łu i kształtowania się sytuacji pracow­ników, a zwłaszcza jej zmienności w cza­sie. Znaczenie p.n. dla gospodarki na­rodowej jako całości, dla przedsiębiorstw oraz pracowników Jest Jednak dość istotne; stanowiąc ważny element skła­dowy siły nabywczej ludności wpły­wa ona na utrzymanie równowagi na rynku i stabilizację poziomu cen. Z pun­ktu widzenia przedsiębiorstwa i plac jako kosztu wytwarzania ważny Jest także poziom p.n., niezależnie od war­tości realnej, jaką sobą reprezentuje. Wzrastający poziom p.n. i kosztów robo­cizny nie skompensowany odpowiednim wzrostem wydajności pracy bądź polep­szeniem innych jej wskaźników powo­duje zmniejszenie zysków przedsiębior­stwa, dlatego przywiązuje ono dużą wa­gę do poziomu p.n. przeciwstawiając się ich podwyższaniu lub zwiększając wraz z podwyżką płac wymagania wobec pra­cowników. W warunkach monopolistycz­nych wszelkie podwyżki p.n. nie skom­pensowane obniżką innych elementów Kosztów produkcji np. w czasie infla­cji wywołują próby przerzucenia cię­żaru tych podwyżek na konsumentów przez ubieganie się przedsiębiorstw0 podwyżki cen produkowanych przez nie wyrobów spirali płac i cen teo­ria. Praktyka dowodzi, że p.n., mimo swej połowicznej roli w podziale, ma wielką wagę także dla pracowników, Jakkolwiek ostatecznym ich celem Jest zaspokajanie potrzeb, a nie gromadze­nie dochodów pieniężnych. Zmiany po­ziomu p.n. są szybciej i silniej odczu­wane niż zmiany płacy realnej, stanowią główny przedmiot postulatów pracowni­ków i działają jako bezpośredni bodziec materialnego zainteresowania pracą. Dzięki temu, a także dzięki swojej ela­styczności i podzielności, p.n. stanowi podstawowe narzędzie polityki gospodar­czej w dziedzinie pracy i płacy; pozwa­la ono indywidualizować tę politykę, stosunkowo łatwo 1 precyzyjnie różni­cować wynagrodzenie w czasie i prze­strzeni. suma dóbr i usług konsumpcyjnych tzw. płacowych, czyli nabywanych zwykle za płace, którą można zakupić przy danej wysokości płacy nominalnej. Poziom p.r. zmienia się wprost proporcjonalnie do wysokoś­ci płacy nominalnej i odwrotnie pro­porcjonalnie do wysokości kosztów utrzymania. Koszty utrzymania zmienia­ją się natomiast pod wpływem zmian struktury spożycia, wydajności pracy w dziedzinie produkcji dóbr konsumpcyj­nych, określającej ich wartość, oraz wzajemnego stosunku podaży tych dóbr1 popytu na nie, odchylającego aktualne ceny dóbr konsumpcyjnych od ich war­tości, a także od aktywnej polityki cen prowadzonej przez organizacje gospo­darcze lub państwo. Oznacza to w znacz­nym stopniu niezależne kształtowanie slę wielkości płac nominalnych i real­nych, a w konsekwencji różną ich dy­namikę, zwłaszcza na skutek procesów żywiołowych lub w rezultacie świado­mej polityki. Wzrost płac nominalnych pociąga za sobą równie szybki wzrost p.r., pod warunkiem niezmiennej wy­sokości kosztów utrzymania. Często jed­nak wzrostowi płac nominalnych wystę­pującemu w okresie szybkiego rozwoju gospodarczego, gwałtownych przemian strukturalnych czy inflacji, towarzy­szy zwyżka kosztów utrzymania osłabia­jąca tempo wzrostu p.r., a nawet pro­wadząca do ich spadku; podobnie po­ważne zmiany w poziomie p.r. mogą nastąpić przy nienaruszonym poziomie i strukturze płac nominalnych. W gospodarce kapitalistycznej rozbież­ność dynamiki płac nominalnych i real­nych stanowi dodatkowe ogniwo międzyklasowego podziału dochodu narodo­wego. Dla gospodarki socjalistycznej Jest to element wielostronnej polityki gospo­darczej: kształtowanie poziomu, a zwła­szcza struktury płac nominalnych, Jest wyrazem polityki płac i stanowi narzę­dzie polityki państwa w dziedzinie za­trudnienia, uwzględniającej prawo po­działu wg pracy, preferencje państwa dotyczące podaży pracy, Jej rozmieszcze­nia czy struktury kwalifikacyjnej. Przez zmiany poziomu i struktury cen dóbr i usług konsumpcyjnych państwo socja­listyczne reguluje ogólną stopę konsump­cji uwarunkowaną poziomem wydajności pracy społecznej oraz wyraża preferen­cje co do asortymentowej struktury konsumpcji, a także podziału funduszu konsumpcji indywidualnej między po­szczególne klasy i grupy społeczne. Zmiany płac nominalnych stanowią bar­dziej bezpośrednią metodę regulowania p.r. niż operowanie cenami; rewizje cen powodują bowiem szersze skutki zmie­niając nie tylko p.r., ale 1 inne realne dochody. Dlatego państwo socjalistyczne na ogół kształtuje p.r. przez płace no­minalne wówczas, gdy chodzi o objęcie zmianami tylko pracowników lub po­szczególne ich grupy, natomiast zmiany p.r. przez politykę cen przypadają na okresy powszechniejszego regulowania spożycia. ustrój polityczny, w którym władza państwowa skupia się w rękach najbogatszej części klas po­siadających; w epoce imperializmu wy­stępuje pod postacią panowania oligar­chii finansowej (np. we Francji władza gospodarcza i polityczna skupia się w rękach „100 rodzin”, w USA decydują­cy wpływ na zajmowanie stanowisk w aparacie państwowym i kierunek poli­tyki rządu wywiera 10 wielkich rodów bankierskich). Pojęciem p. określa się także najbogatszą część klas posiadają­cych, niezależnie od roli. Jaką odgrywa ona w życiu politycznym PLONY, wyrażona w Jednostkach natu­ralnych q, kg wielkość zbioru z Jed­nostki powierzchni zasiewów (ha); p. sza­cowane są kilkakrotnie w ciągu roku. W czasie wegetacji ocena stanu zasie­wów wyrażana Jest w stopniach kwali­fikacyjnych, p. 10 ważniejszych ziemio­płodów (pszenica, żyto, Jęczmień, owies,kukurydza, rzepak, len, ziemniaki, bu­raki cukrowe, siano łąkowe szacuje Państwowa Inspekcja Plonów GUS na podstawie informacji własnego aparatu (inspektorów wojewódzkich i rzeczo­znawców oraz informatorów w powiecie oraz sieci korespondentów rolnych. Szacunek p. dokonywany Jest trzykrot­nie: na początku lipca, września i listo­pada. Aparat PIP szacuje p. wszystkich użytkowników gospodarstwa Indywi­dualne, spółdzielnie produkcyjne i pań­stwowe gospodarstwa rolne, natomiast korespondenci rolni — tylko p. w gos­podarstwach indywidualnych. Szacunki tych ostatnich obejmują ok. 30 ziemio­płodów. P. drzew owocowych 1 upraw warzywnych szacowane są przez specjal­ną sieć PIP. Szacunki p. w gospodar­stwach chłopskich dokonywane są z re­guły metodą badania niewyczerpującego. w gospodarstwach uspołecznionych p. określane są na podstawie dokumen­tacji pierwotnej.

[Głosów:1    Średnia:3/5]

Comments

comments