PIENIĄDZA OBIEG

PIENIĄDZA OBIEG

Ruch pieniądza związany z wymianą towarów, usług z innymi rodzajami płatności o róż­norodnym charakterze ekonomicznym, inaczej mówiąc, ruch pieniądza związa­ny z realizacją funkcji środka cyrku­lacji, środka płatniczego i środka aku­mulacji tworzenia rezerw i oszczędno­ści; pieniądz. W systemie waluty złotej, który był najbardziej rozpo­wszechniony w krajach kapitalistycz­nych do 1914, na o.p. składała się cyrku­lacja złotych monet, cyrkulacja bankno­tów wymienialnych na złoto i cyrkula­cja różnego rodzaju surogatów pieniądza pieniądza surogat, Jak weksle, cze­ki, przekazy i innego rodzaju dokumen­ty przyjmowane wzajemnie przez uczest­ników gospodarki pieniężnej Jako środ­ki zapłaty. Rozpowszechnioną formą re­gulowania płatności w gospodarce kapi­talistycznej stało się przenoszenie depo­zytów z jednego rachunku bankowego na drugi za pomocą czeków rozliczenio­wych i poleceń przelewu. w systemie „waluty pozłacanej” old earchanoe standard), który był rozpo­wszechniony w krajach kapitalistycznych w okresie międzywojennym, aż do wy­buchu wielkiego kryzysu ekonomicznego w latach 30-tych, w cyrkulacji znajdo­wały się banknoty wymienialne albo na sztaby złote, albo na waluty obce wy­mienialne na złoto system dewlzowo, w Jednym i drugim przypad­ku z pewnymi utrudnieniami, Jak np. ustalenie bardzo wysokiego minimum kwoty banknotów przedstawianych do wymiany w Polsce międzywojennej mi­nimum to wynosiło 20 tys. zł. W syste­mie tym złote monety nie obiegają i zyskują z reguły kurs wyższy od pa­rytetu złota, gdyż są wykupywane w ce­lu tezauryzacjl. Oprócz banknotów mogą w tym systemie obiegać — bilety skar­bowe i monety zdawkowe bilon emi­towane przez państwo. Te znaki pienięż­ne mają z reguły ograniczoną moc zwal­niania z zobowiązań tzn. przy przyjmo­waniu zapłaty można odmówić ich przy­jęcia powyżej pewnej kwoty. Surogaty pieniądza i rozliczenia za pomocą ra­chunków bankowych w tym systemie pieniężnym wykorzystywane są tak sa­mo, Jak w systemie waluty złotej. Współcześnie w krajach kapitalistycz­nych mamy do czynienia z systemem „waluty manipulowanej”. W cyrkulacji znajdują się bilety bankowe niewy­mienialne na kruszec. Surogaty pienią­dza i rozrachunki bankowe wykorzysty­wane są na tych samych zasadach, co w warunkach waluty złotej i waluty pozłacanej.Większość burżuazyjnych ekonomistów pojęciem pieniądza obejmuje nie tylko pieniądz właściwy, ale i wszystkie Jego surogaty, z pieniądzem bankowym de­pozytowym, żyrowym włącznie, i tym samym wlicza do obiegu pieniężnego roz­liczenia dokonywane za pomocą tych surogatów. K. Marks odmawiał tym su-rogatom charakteru pieniądza. Istotna różnica między pieniądzem a jego suro-gatami ujawnia się wyraźnie w momen­tach kryzysów pieniężnych, kiedy do­chodzi do odmowy przyjmowania w cha­rakterze zapłaty weksli czy czeków, a depozyty w prywatnych bankach tra­cą wartość na skutek wstrzymania wy­płat lub bankructw. W burżuazyjnej nauce przypisuje się o.p. zasadniczy wpływ na kształtowanie się cen pie­niądza teoria ilościowa, a także pie­niądza teoria dochodowa. K. Marks wy­kazał, że nie ilość pieniądza w obiegu wpływa na ceny, ale poziom cen oprócz szybkości obiegu pieniądza i Innych czynników decyduje o ilości pieniądza potrzebnej do obiegu. Przy o.p. papiero­wego, niewymienialnego na kruszec, wtłoczenie do cyrkulacji nadmiernej Jego Ilości powoduje deprecjacje, siły na­bywczej tego pieniądza poniżej wartoś­ci nominalnej.W gospodarce socjalistycznej występuje obieg papierowych znaków pieniężnych, emitowanych przez centralne banki pań­stwowe. W niektórych krajach socjali­stycznych oprócz biletów bankowych kursują także bilety skarbowe, co jed­nak w obecnej chwili wyraża się tylko w różnych formach zewnętrznych obu rodzajów biletów, gdyż Jedne i drugie są emitowane przez banki, a skarb pań­stwa w żadnym z tych krajów nie zaj­muje się działalnością emisyjną. W gos­podarce socjalistycznej wiele płatności reguluje się przez przenoszenie depozy­tów bankowych z rachunku na rachu­nek, poza obiegiem papierowych znaków wartości. Nazywa się to najczęściej obie­giem bezgotówkowym. Wśród ekonomi­stów krajów socjalistycznych toczy się dyskusja, czy depozyty w bankach pań­stwowych stanowią inną, ale równoważ­ną biletom bankowym, formę pieniężną, czy też są one tylko potwierdzeniem zobowiązania banku i praw klientów do żądania pieniądza. W związku z tym reprezentowane są dwa poglądy: zgod­nie z jednym do o.p. w gospodarce so­cjalistycznej należy zaliczać tylko cyr­kulację biletów bankowych, natomiast wg drugiego poglądu o.p. obejmuje nie tylko cyrkulację pieniądza gotówkowego biletów bankowych, lecz także ruch pieniądza bankowego. Trzeba zaznaczyć, że różnica między tymi poglądami wystę­puje przede wszystkim w aspekcie teo­retycznym. W praktyce natomiast rów­nież zwolennicy pojęcia o.p. zawężone­go do ruchu biletów bankowych mówią o obiegu bezgotówkowym, przyznają tej formie rozliczeń ogromne znaczenie, pod­kreślają konieczność badania prawidło­wości zachodzących w obiegu bezgotów­kowym oraz dostosowywania polityki kredytowej banku państwowego do wy­magań wynikających z tych obiektywnie istniejących prawidłowości. Zakres rozli­czeń realizowanych za pomocą biletów bankowych i za pomocą pieniądza ban­kowego inaczej mówiąc, zakres rozliczeń gotówkowych i bezgotówkowych jest w gospodarce socjalistycznej dość ściśle rozgraniczony. W zasadzie obieg gotów­kowy ogranicza się do wszelkiego rodza­ju rozliczeń z ludnością. Emitowane przez bank emisyjny bilety bankowe trafiają do rąk ludności w postaci płac, wyna­grodzeń, różnego rodzaju świadczeń so­cjalnych, stypendiów, zasiłków, wypłat przy skupie produktów rolnych i surow­ców odpadowych, wypłat odszkodowań ubezpieczeniowych, pożyczek czy wresz­cie podejmowanych wkładów oszczędno­ściowych. Uzyskane z tych źródeł docho­dy gotówkowe wydaje ludność przede wszystkim na zakup towarów w placów­kach uspołecznionego handlu, na usługi materialne i niematerialne, na podatki i inne płatności na rzecz instytucji finan­sowych, na wkłady oszczędnościowe itd. Instytucje przedsiębiorstwa dokonują­ce obrotów z ludnością mają obowiązek odprowadzania zalnkasowanej gotówki, która w ten sposób powraca do kas ban­ku emisyjnego.Poza rozliczeniami z ludnością, także niektóre drobne rozliczenia między przed­siębiorstwami a instytucjami uspołecznio­nymi realizowane są w gotówce. Chodzi tu główne o drobne zakupy towarów w handlu detalicznym.Ścisłe rozgraniczenie dwóch sfer o.p. w gospodarce socjalistycznej ma na celu przede wszystkim zabezpieczenie realne­go charakteru pieniężnych dochodów ludności. Ludność musi mleć możność przeznaczenia podstawowej części uzys­kiwanych dochodów pieniężnych na za­kup towarów odpowiadających jej po­trzebom i upodobaniom. Zapewnienie tej możliwości osiąga się przez utrzy­manie odpowiedniej relacji między wy­płatami gotówki z kas banku a podażą właściwej Ilości i asortymentu towarów. Przy ograniczeniu obiegu gotówkowego w zasadzie do rozliczeń z ludnością, pla­nowe regulowanie tego obiegu utrzy­manie odpowiedniej równowagi między wypłatami gotówkowymi a podażą towa­rów konsumpcyjnych zabezpiecza jedno­cześnie stałość siły nabywczej biletów bankowych i realnego poziomu docho­dów ludności. Osiągnięcie tego celu by­łoby niewątpliwie trudniejsze, gdyby obieg gotówkowy obejmował także obrót środkami produkcji, rozliczenia między instytucjami systemu finansowego itd. W gospodarce socjalistycznej nie są sto­sowane metody zabezpieczenia siły na­bywczej pieniądza, praktykowane przez kraje kapitalistyczne pokrycie całości lub części emisji biletów bankowych zapasami złota lub złota i dewiz, kontyn­gentowanie emisji itd. Jedynym — lecz równocześnie najbardziej realnym — za­bezpieczeniem siły nabywczej biletów bankowych jest odpowiednia podaż to­warów i usług, która pozwala realizować dochody pieniężne wg planowo ustalo­nych cen. Narzędziem planowego regu­lowania obiegu biletów bankowych za­bezpieczania Ich siły nabywczej Jest plan kasowy.Rozgraniczenie sfery obiegu gotówkowe­go i bezgotówkowego nie oznacza cał­kowitej izolacji obu form obiegu. Prze­ciwnie, są one bardzo ściśle ze sobą związane. Wypłaty gotówkowe na rzecz ludności są realizowane przez przedsię­biorstwa instytucje, które mogą pod­jąć odpowiednią ilość biletów banko­wych z kas banku tylko wówczas, gdy dysponują wystarczającymi dochodami pieniężnymi, depozytem na rachunku bankowym. Podobnie wpłaty gotówki zainkasowanej od ludności z takiego czy innego tytułu przybierają formę depozy­tów pieniądza bankowego na rachunkach przedsiębiorstw i instytucji. Oznacza to, że prawidłowy obieg biletów bankowych Jest możliwy tylko wtedy, kiedy całość rozliczeń — także bezgotówkowych — przebiega w całej gospodarce we właści­wy sposób. W związku z tym konieczne Jest planowe regulowanie również obie­gu bezgotówkowego. Narzędziem tego regulowania jest plan kredytowy

[Głosów:1    Średnia:5/5]

Comments

comments