NATURALNE

Koncepcja powstała w XVII i XVIII w., głosząca,ze zarówno życiem gospodarczym, Jaki innymi dziedzinami ludzkiej działalności kierują obiektywne prawa natury,koncepcja ta, nawiązująca zresztą dojuż wcześniej sformułowanej teorii p.n.w dziedzinie prawodawstwa, została wykorzystana przez do krytyki wielu woluntarystycznychkoncepcji merkantylizmu. Petty pisał m. in.: próżne i bezowocne są próby przeciwstawiania pozytywnych prawludzkich prawom natury”. P.n. rozbudował następnie fizjokratyzm, tworząc obszerną koncepcję obiektywnego porządku naturalnego — trwałego i niezmiennego. Porządek pozytywny realizowany przez ludzi powinien być zgodny z p.n.; najlepszym sposobem osiągnięcia tej zgodności Jest pozostawienieJednostce swobody działania w kwestiachgospodarczych. Koncepcje te stwarzaływięc teoretyczne uzasadnienie dla programu leseferystycznego laissez faireyzm. w całości koncepcja p.n. miała zdecydowaną wymowę antyfeudalną;Przeciwstawiała się ona wierze wewszechmoc panującego oraz państwafeudalnego. Istotnym błędem koncepcjip.n. był jednak ich rzekomo wieczny niezmienny charakter oraz szukanieźródeł tych praw poza sferą działalnościludzkiej. Koncepcję p.n. rozwijała dalej klasyczna szkoła burżuazyjnej ekonomii Politycznej obiektywna miara możliwości wystąpienia danego zdarzenia w określonych, konkretnych warunkach.Empirycznie stwierdzono, że powtarzając wielokrotnie w tych samych warunkach jakieś doświadczenie losowe, w wyniku którego może wystąpić dane zdarzenie Z, stosunek liczby zaistniałych zdarzeń Z do liczby doświadczeń wykazuje pewną prawidłowość, wahając się dookoła pewnej liczby P, będącej p. zdarzenia Z.W pewnych przypadkach można obliczyć p. zdarzenia Z bez konieczności uciekania się do doświadczeń losowych. Jeżeli np. w wyniku doświadczenia może wystąpić Jedno z n jednakowo możliwych zdarzeń, z których m powoduje wystąpienie interesującego nas zdarzenia Z, to P m/n. Np. rzucając symetryczną kostką sześcienną, p. wyrzucenia dwóch oczek obliczymy podstawiając n = 6, ponieważ jednakowo możliwe jest wyrzucenie oczek od 1 do 0, oraz m = 1 tylko na jednej ścianie znajdują się dokładnie 2 oczka; szukane p. wynosi Nowoczesne teorie określają aksjomatycznie pojęcie p., biorąc za punkt wyjścia najprostsze własności częstości względnych zdarzeń. Fundamentalną rolę do zastosowań praktycznych odgrywa w rachunku p. prawo wielkich liczb, stanowiące m. in. naukowe uzasadnienie stosowania metody reprezentacyjnej w badaniach statystycznych. Rachunek p. znajduje szerokie zastosowanie w fizyce, technice, biologii, medycynie, w badaniach ekonomicznych i społecznych.nauka o sprawności działań; poszukuje jak najszerszych uogólnień, Interesuje się przeto nade wszystko formami usprawnień sposobów działania wspólnymi dla wszystkich poszczególnych umiejętności praktycznych; w sposób uproszczony a popularny można by nazwać ją nauką o dobrej robocie. Aby sprostać swym zadaniom, prakseologowie starają się wypracować system pojęć niezbędnych lub swoiście przydatnych do konstrukcji dyrektyw, czyli zaleceń przestróg, dotyczących wzmagania sprawności i unikania niesprawności w działaniu. Określają tedy zarówno terminy służące do opisu techniki działania, Jak też terminy służące do oceny sposobów działania pod względem sprawności. Do pierwszych należą np. wyrazy: sprawca, czyn, impuls, cel, tworzywo, środek, metoda, wytwór, dzieło i in., przykładami drugich będą np. takie wyrazy, Jak skuteczność, sprawność, wydajność, oszczędność, dokładność, prostota. Należy podkreślić, że oceny działania, których dokonywa p., nie są ocenami emocjonalnymi, czyli takimi, w których wyraża się stosunek emocjonalny podmiotu oceniającego do rzeczy ocenianych. Takie oceny emocjonalne wypowiada się np. za pomocą wyrazów: piękny, czcigodny, wstrętny, podły; są to wyrazy z dziedziny etyki lub estetyki. Natomiast oceny prakseo-logiczne są ściśle utylitarne mówią tylko o walorach działania, dodatnich lub ujemnych, charakteryzujących to działanie wyłącznie z punktu widzenia sprawności.Zasób terminów służących do opisu techniki działania pozwala dokonać rozróżnień rozmaitych typów działania. P. wyróżnia tedy np. czyny proste, charakteryzujące się jedynością podmiotu działającego i jedynością aktu nacisku wywartego przez ten podmiot na tworzywo, oraz czyny złożone, czyli wieloimpulsowe. Te ostatnie bywają jednopodmioto-we lub wielopodmiotowe. W zależności od tego, czy uczestnicy czynu złożonego dążą do celów zgodnych czy też do celów niezgodnych, mamy przypadek kooperacji pozytywnej lub przypadek kooperacji negatywnej. Różne rodzaje doboru i układu czynów składowych działania złożonego i różne rodzaje zależności pewnych czynów od Innych oraz pewnych podmiotów działających od innych — dają rozmaite postaci form organizacyjnych działania. Za pomocą terminów, o których poprzednio była mowa, i na gruncie typologii działań, o której była mowa ostatnio, p. formułuje swoje zalecenia i przestrogi; doradza np., by o ile możności ograniczać interwencję własną, jeśli można ją zastąpić pilnowaniem samorzutnej linii rozwoju zdarzeń prowadzących do zamierzonego przez nas stanu rzeczy; zastępować naprawianie szkód niedopuszczaniem do ich powstawania; robić za jednym zamachem to, co się dotychczas robiło w drodze osobnego wykonywania wielu czynności; upraszczać metody działania. Nasuwa się z kolei pytanie, z jakich źródeł czerpie p. pomysły i uzasadnienia swych dyrektyw. Odpowiedź brzmi: z wszelkich możliwych źródeł, głównie jednak z obserwacji porównawczej działań, połączonej z dociekaniem przyczyn Ich powodzeń i niepowodzeń. W wykonywaniu swych zadań prakseolog znajduje poważną pomoc, korzystając z osiągniętych Już przez poszczególne umiejętności cząstkowych uogólnień, wymagających doprowadzenia do właściwego stopnia ogólności rozszerzonej. Ponadto w znanych powszechnie maksymach mądrości praktycznej, uzyskanych już przez ludzkość w toku wiekowego doświadczenia, znajduje on wiele cennych wskazań wypowiedzianych w formie obrazowej lub aforystycznej. Jasno się tedy zarysowuje stosunek p. do ekonomii politycznej i do nauki organizacji i kierownictwa. Pojęcia tezy P , jako ogólniejsze, stanowią założenia wstępne obu tych nauk co do ekonomii politycznej por.