Narodziny Socjalizmu
Wiek XX wszedł do historii jako wiek niezwykle głębokich zmian w stosunkach społecznych, zmian zapoczątkowanych przez Wielką Październikową Rewolucję Socjalistyczną.Po raz pierwszy — po wielu tysiącach lat rozwoju społeczeństwa ludzkiego — na jednej szóstej części kuli ziemskiej władza przeszła z rąk wyzyskiwaczy do rąk klasy wyzyskiwanej — proletariatu. Klasa robotnicza ZSRR zespoliwszy wokół siebie wszystkich ludzi pracy poprowadziła ich — drogą dotąd nie znaną — do budownictwa nowego społeczeństwa, wolnego od wszelkiego wyzysku i ucisku, społeczeństwa będącego ucieleśnieniem odwiecznych marzeń wielu pokoleń o sprawiedliwości społecznej, o szczęśliwym życiu wszystkich ludzi pracy. Naród radziecki pokonując olbrzymie trudności przekształcił naszą ojczyznę w kraj kwitnący, w potężne mocarstwo światowe.W wyniku niezwykle głębokich przeobrażeń we wszystkich dziedzinach życia społecznego w ZSRR zbudowany został socjalizm. W oparciu o osiągnięcia uzyskane w rezultacie całkowitego i ostatecznego zwycięstwa socjalizmu kraj nasz wkroczył obecnie w nowy, niezmiernie doniosły etap swojego rozwoju — w okres rozwiniętego budownictwa społeczeństwa komunistycznego.W tym wspaniałym, zgodnym z obiektywnymi prawidłowościami procesie rozwojowym naszego społeczeństwa od kapitalistycznej przeszłości do komunistycznej przyszłości masy pracujące tylko dlatego mogły wystąpić jako świadomy twórca historii, a klasa robotnicza tylko dlatego potrafiła spełnić swoją historyczną misję ich hegemona i wodza, rzecznika wyższego w porównaniu z kapitalizmem socjalistycznego sposobu produkcji, że kierowała nimi, zespalała ich i organizowała w walce o sprawę komunizmu, oświetlała drogę prowadzącą do zwycięstwa wielka, stworzona przez Lenina Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego.Kierownicza rola partii marksistowsko-leninowskiej i jej słuszna polityka — wyrażająca zasadnicze, żywotne interesy ludzi pracy i odpowiadająca obiektywnym potrzebom rozwoju społecznego — były decydującym czynnikiem historycznych sukcesów narodu radzieckiego. Siła zaś polityki prowadzonej przez partię komunistyczną, jej słuszność i przeobrażająca rola w rozwoju społecznym wynikają z faktu, że partia ta opiera się na granitowym fundamencie nauki marksistowsko-leninowskiej, że jest ona marksizmem-leninizmem w działaniu, że w całej swojej działalności twórczo stosuje i rozwija niewzruszone w swojej prawdziwości, wypróbowane w ciągu z górą stuletniego doświadczenia historycznego zasady naukowego komunizmu.Jednym z najważniejszych zagadnień marksizmu-le-ninizmu jest problem współzależności między ekonomiką a polityką w ogóle, a zwłaszcza problem tejże współzależności w społeczeństwie socjalistycznym.Pod pojęciem ekonomiki rozumiemy historycznie określony całokształt stosunków materialnych, jakie zachodzą między ludźmi w procesie produkcji, wymiany i podziału dóbr materialnych. Owe stosunki materialne będące podstawą rozwoju społecznego — określajądwie strony: stosunki między ludźmi a przyrodą (siły wytwórcze) oraz wzajemne stosunki między ludźmi (stosunki produkcji). Oba te rodzaje stosunków materialnych stanowią razem, jako jedność, sposób produkcji.Na siły wytwórcze społeczeństwa składają się narzędzia i środki produkcji oraz ludzie wprawiający je w ruch i realizujący produkcję dóbr materialnych. Decydującym jednak elementem społecznych sił wytwórczych są masy pracujące. Całokształt stosunków produkcji określa ekonomiczną strukturę społeczeństwa, będącą bezpośrednią podstawą całej jego politycznej i społecznej nadbudowy, jego realną bazą. Stronami stosunków produkcji są: stosunki własności środków produkcji, współdziałanie między różnymi grupami społecznymi w procesie produkcji, podział dóbr materialnych. Stroną decydującą, determinującą pozostałe strony bazy ekonomicznej, całokształt stosunków produkcji, są stosunki własności. Określają one pozycję jednostki, grup społecznych i klas w społeczeństwie oraz charakter ich wzajemnych stosunków, a także formy i zasady podziału produktów. Rozwój stosunków własności leży u podstaw historycznej zmienności różnych typów stosunków produkcji. Prywatna własność środków produkcji rodzi stosunki wyzysku, panowania i ujarzmienia, które cechują takie typy stosunków produkcji, jak niewolnicze, feudalne, kapitalistyczne. Społeczna własność środków produkcji rodzi stosunki współpracy i wzajemnej pomocy. Typami tej formy stosunków produkcji są stosunki bezklasowego społeczeństwa wspólnoty pierwotnej i socjalistyczne stosunki ekonomiczne.Marksizm ściśle rozgranicza materialne, ekonomiczne stosunki własności od prawnych stosunków własności. Na tym polega jedna z istotnych stron materialistycz-nego pojmowania społeczeństwa. Na rozgraniczenie to należy zwrócić szczególną uwagę, zwłaszcza że ideologowie współczesnej burżuazji utożsamiają obydwa rodzaje stosunków społecznych, usiłując sfałszować w ten sposób materializm historyczny. Na przykład wybitny prawnik burżuazyjny, H. Kelsen, pisze: „Stosunki własności, to jest stosunki prawne, są stosunkami produkcji, czyli stosunkami ekonomicznymi. «Stosunki własności albo «stosunki prawne» — to tylko inna nazwa ekonomicznych stosunków produkcji .Naukową interpretację stosunków własności dała jedynie teoria marksistowsko-leninowska. Jak wskazywał Marks, na pytanie, co to jest własność, „…można było odpowiedzieć tylko dając krytyczną analizę «ekonomii politycznej , obejmującej całokształt owych stosunków własności nie w ich wyrazie prawnym jako stosunków woli, ale w ich realnej postaci, tzn. jako stosunków wytwórczościEkonomiczne stosunki własności — w odróżnieniu od prawnych stosunków własności — stanowią niezbędny i stały warunek produkcji. Powstają one niezależnie od świadomości społecznej, obiektywnie, zgodnie z poziomem i charakterem sił wytwórczych. Natomiast prawne stosunki własności są uzależnione od świadomości społecznej, kształtują się bowiem na bazie określonej świadomości prawnej, znajdującej wyraz w normach prawnych. Materialne, ekonomiczne stosunki własności warunkują ideologiczne stosunki prawne. Prawo własności, wyrażone w ustawach wydawanych przez państwo, nie jest niczym innym, jak jurydycznym odzwierciedleniem i potwierdzeniem faktycznych, realnie istniejących ekonomicznych stosunków własności .Prawo jest to wola klasy sprawującej ekonomiczną i polityczną władzę w społeczeństwie, usankcjonowana ustawą.Kapitalistyczna własność prywatna oddziela środki produkcji od wytwórców dóbr materialnych, pozbawia klasę robotniczą środków produkcji, oznacza barbarzyński wyzysk proletariatu przez burżuazję, i w ogóle wyzysk wszystkich ludzi pracy, zakłada podział produktów nie według pracy w nie włożonej, lecz według kapitału. W przeciwieństwie do tego socjalistyczna własność społeczna łączy wytwórców dóbr materialnych — ludzi pracy ze środkami produkcji, likwiduje wszelkie formy wyzysku. Socjalistyczne stosunki produkcji cechuje koleżeńska współpraca, przyjaźń i wzajemna pomoc wszystkich wytwórców w społeczeństwie, podział produktów według ilości i jakości pracy wydatkowanej na ich wytworzenie.Jednocześnie same ekonomiczne stosunki własności, a więc i całokształt stosunków produkcji, są uwarunkowane przez siły wytwórcze społeczeństwa. Typ produkcji, poziom i charakter sił wytwórczych decydują o powstawaniu określonych form własności, o zastępowaniu jednych form własności przez inne jej formy,zmianie i rozwoju tych form. Decydująca rola sił wytwórczych w stosunku do własności, a zwłaszcza ich części składowej — narzędzi produkcji, polega na tym, że spośród wszystkich elementów bogactwa społecznego głównym obiektem przywłaszczania, obiektem własności, są narzędzia produkcji. Różnice w sposobie przywłaszczania narzędzi i środków produkcji znajdują właśnie wyraz w różnych historycznych formach własności. Stąd wynika odkryte przez Marksa obiektywne, socjologiczne prawo zgodności stosunków produkcji z poziomemcharakterem sił wytwórczych, jako że rozwój sił wytwórczych, określając zgodność form własności i form produkcji, tym samym rodzi wymóg tej zgodności.Dotychczasowe rozważania pozwalają na sformułowanie wniosku, że przy badaniu współzależności między ekonomiką a polityką pod pojęciem ekonomiki należy rozumieć nie tylko całokształt ekonomicznych stosunków produkcji, lecz cały sposób produkcji dóbr materialnych. Taka interpretacja ekonomiki podkreśla obiektywny, nierozerwalny, organiczny związek istniejący między siłami wytwórczymi a stosunkami produkcji w systemie produkcji społecznej. Sposób produkcji w swoim całokształcie występuje jako materialna podstawa ekonomiczna wszystkich stron rozwoju społecznego. Siły wytwórcze określają nie tylko stosunki produkcji, lecz także — w ostatecznym wyniku — politykę. „Sposób produkcji życia materialnego — pisał Marks — warunkuje społeczny, polityczny i duchowy proces życia w ogólności” . Z drugiej strony aktywna rola polityki znajduje wyraz nie tylko w jej silnym oddziaływaniu na ekonomiczne stosunki produkcji, lecz tąże drogą również na siły wytwórcze.Jak wskazywał W. I. Lenin, polityka dotyczy stosunków między klasami, narodami i państwem. W polityce zawsze znajdują wyraz interesy określonej klasy, partii, państwa, narodu. W społeczeństwie klasowym, opartym na wyzysku, stosunki polityczne mają charakter panowania i walki, w społeczeństwie socjalistycznym — charakter sojuszu i współpracy.Jednakże nie wszelkie stosunki między klasami są stosunkami politycznymi. Na przykład działające w ustroju kapitalistycznym ekonomiczne prawo przeciętnego zysku wyraża fakt wyzysku robotników przez całą klasę kapitalistów, antagonizm istniejący między klasą proletariuszy a klasą burżuazji w sferze ekonomiki .Natomiast stosunki polityczne wykraczają poza ramy wzajemnych stosunków między klasami w dziedzinie produkcji i podziału dóbr materialnych. Specyfika polityki jako określonego rodzaju stosunków społecznych polega na tym, że są to stosunki między klasami powstające na gruncie problemu władzy państwowej. Treścią stosunków politycznych jest: a) walka klas o wykorzystanie państwa i o ustrój władzy państwowej; b) stosunki klas w procesie działalności instytucji politycznych; c) stosunki klas w dziedzinie ideologii politycznej.Niezbędnym i podstawowym elementem życia politycznego w społeczeństwie klasowym jest działalność instytucji politycznych. Instytucje polityczne tworzą klasy w celu osiągnięcia i realizowania politycznego panowania w społeczeństwie, obrony i zabezpieczenia swoich interesów klasowych. Główną instytucją polityczną są partie polityczne i państwo.Partia polityczna jest to zorganizowana część określonej klasy, wyrażająca w sposób najbardziej pełny jej zasadnicze interesy oraz kierująca walką tej klasy przeciwko wrogim klasom. W. I. Lenin podkreślał, że „najbardziej jednolitym, pełnym i skrystalizowanym wyrazem politycznej walki klas jest walka partyj” . Burżuazja ma swoje partie polityczne, reprezentujące różne jej warstwy. Rywalizują one między sobą, mają różne stanowiska w poszczególnych kwestiach, jednakże wspólnie bronią istoty opartego na wyzysku kapitalizmu, walcząc z proletariatem i jego partią.Klasa robotnicza posiada swoje partie polityczne. Partia komunistyczna jest przodującym oddziałem klasy robotniczej i najwyższą formą jej organizacji klasowej, kierowniczą siłą w walce wszystkich ludzi pracy0 obalenie kapitalizmu, o zbudowanie socjalizmu i komunizmu.Podstawowym narzędziem realizacji polityki klasy panującej jest taka instytucja polityczna jak państwo. „Polityka — pisał W. I. Lenin — jest to udział w sprawach państwa, kierowanie państwem, określanie form, zadań, treści działalności państwa…” Państwo może przybierać różne formy i jego działalność może mieć różną treść, przejawiać się w różnych funkcjach, służyć różnym celom, jednakże zawsze jest ono klasowe ze względu na swoją genezę i charakter.Burżuazyjne państwo imperialistyczne jest dyktaturą burżuazji, organizacją polityczną, za pomocą której garstka monopolistów utrzymuje w ryzach i posłuchu wyzyskiwaną większość społeczeństwa. Właśnie po to, aby zamaskować fakt dyktatury mniejszości nad większością, socjologowie burżuazyjni wszelkimi sposobami negują klasowy charakter państwa, a w szczególności państwa imperialistycznego.W przeciwieństwie do państwa burżuazyjnego państwo socjalistyczne jest dyktaturą klasy robotniczej1 nie ukrywa — nie ma bowiem po temu potrzeby — swojego charakteru klasowego. Reprezentując interesy większości społeczeństwa, skupia ono swoją działalność na budowie społeczeństwa, w którym nie będzie żadnych klas. Jednakże właśnie po to, aby zrealizować ten cel, państwo socjalistyczne winno być polityczną organizacją dwóch zaprzyjaźnionych z sobą klas — robotników i chłopów, organizacją zapewniającą klasie robotniczej państwowe kierownictwo całym społeczeństwem.Państwo jest najpotężniejszym środkiem ochrony i realizacji interesów klasowych. Dlatego też zagadnienie władzy państwowej, jej zdobycia i utrzymania, stanowi podstawową treść walki klasowej i jej najwyższej formy — rewolucji społecznej. Jest też głównym problemem polityki prowadzonej przez klasy.Polityka pozostaje w ścisłym, nierozerwalnym związku z ekonomiką. Jest ona kwintesencją, uogólnieniem i zakończeniem ekonomiki. Oznacza to, że polityka każdej klasy wyraża jej główne, podstawowe, ogólnoklaso-we interesy ekonomiczne.W praktycznym życiu polityka jako pojęcie ogólne nie istnieje, jest zawsze polityką konkretną. Ma ona taki lub inny charakter w zależności od tego, czyje interesy, to znaczy, jakiej klasy lub klas, wyraża, kto ją realizuje, kto jest uczestnikiem danych stosunków politycznych. Biorąc pod uwagę zakres polityki, dzielimy ją na politykę wewnętrzną i zagraniczną. W ramach polityki wewnętrznej rozróżniamy jeszcze politykę ekonomiczną, politykę prowadzoną w celu wzmocnienia danego ustroju państwowego i społecznego, politykę militarną, politykę oświatową i kulturalną oraz politykę narodowościową. Ze względu na swój charakter polityka bywa albo postępowa, albo reakcyjna, jeśli zaś chodzi o środki jej urzeczywistniania — pokojowa lub agresywna. Politykę różnicujemy również w odniesieniu do okresu rozwojowego określonych społeczeństw klasowych itd.Jakościowo nowa, diametralnie przeciwstawna polityce klas żyjących z wyzysku — polityce burżuazji — jest polityka klasy robotniczej, klasy młodej, konsekwentnie rewolucyjnej, wyrażającej interesy wszystkich ludzi pracy. Wyższość tej polityki ma swe źródło w tym przede wszystkim fakcie, że jej wyrazicielką jest partia komunistyczna, uzbrojona w znajomość praw rozwoju społecznego. Skupiając i jednocząc wokół siebie wszystkich ludzi pracy, partia kształtuje swoją politykę zgodnie z ich zasadniczymi interesami, opierając się jednocześnie na trwałej naukowej podstawie marksistowsko-leninowskiej teorii.W warunkach dyktatury proletariatu polityka odgrywa twórczą, przeobrażającą rolę. Podstawową treścią polityki wewnętrznej jest umacnianie i rozwijanie sojuszu robotniczo-chłopskiego — walka o komunizm. W polityce zagranicznej generalną linią partii i państwa radzieckiego jest walka o pokój i przyjaźń między narodami.Ogólną definicję polityki jako zjawiska społecznego można zatem tak sformułować: polityka jest to kwintesencja ekonomiki oraz wzajemnych stosunków między klasami, walczącymi pod kierownictwem partii o zdobycie, ugruntowanie i wykorzystanie władzy państwowej w swoich interesach klasowych.Współzależność ekonomiki i polityki to skomplikowany proces, który charakteryzuje szereg prawidłowości. Należą do nich: 1) decydująca rola ekonomiki w stosunku do polityki; 2) względna samodzielność polityki;aktywna rola polityki w stosunku do ekonomiki;prymat polityki nad ekonomiką.W każdym społeczeństwie klasowym prawidłowości te działają w sposób specyficzny. Specyfika ich działania w ustroju socjalistycznym wynika: a) z istoty ekonomiki socjalistycznej, charakteru stosunków ekonomicznych, treści i formy działania praw ekonomicznych; b) z klasowej struktury społeczeństwa; c) z istoty polityki dyktatury klasy robotniczej; d) z konkretnych wewnętrznych i zewnętrznych warunków rozwoju społeczeństwa socjalistycznego.Problem wzajemnego stosunku ekonomiki i polityki w epoce dyktatury proletariatu został wysunięty i rozstrzygnięty przez marksizm-leninizm. Szczególnie duży jest wkład W. I. Lenina w opracowanie tego zagadnienia. Do dalszego twórczego rozwoju marksistowsko-leninowskiej nauki o współzależności między ekonomiką a polityką przyczyniły się uchwały zjazdów, konferencji, posiedzeń plenarnych Komitetu Centralnego oraz inne dokumenty Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego, wszystkich bratnich partii komunistycznych, jak również dzieła przywódców KPZR, wszystkich kierowniczych działaczy międzynarodowego ruchu komunistycznego.Studiowanie problemu współzależności między ekonomiką a polityką w społeczeństwie socjalistycznym nabiera tym większego znaczenia, że w miarę rozwoju owego społeczeństwa — zwłaszcza na obecnym etapie, kiedy wkroczyło ono w okres rozwiniętego budownictwa komunistycznego — nieustannie wzrasta przeobrażająca rola polityki Partii Komunistycznej i ekonomiczna rola kierowanego przez nią państwa socjalistycznego.Ponadto w obecnej dobie zaostrzyła się walka między ideologią komunistyczną i burżuazyjną. Frontalny atak ideologiczny imperialistycznej reakcji, skierowany przeciwko ruchowi komunistycznemu, wspomaga dziś jeszcze rewizjonizm. Odrzucenie przez współczesny re-wizjonizm podstawowych zasad marksizmu-leninizmu wyraża się przede wszystkim w negowaniu lub pomniejszaniu decydującej roli państwa dyktatury proletariatu w rozwoju socjalistycznej ekonomiki oraz kierowniczej roli partii komunistycznej w walce o socjalizm i komunizm.Analiza obiektywnych prawidłowości wzajemnego stosunku ekonomiki i polityki — szczególnych form ich przejawiania się w ustroju socjalistycznym — demaskuje ideologię imperialistycznej reakcji, wykazuje całkowite bankructwo koncepcji rewizjonistycznych, wypaczających marksizm-leninizm.