MORALNOŚĆ PRACY

MORALNOŚĆ PRACY

Pojęcie „praca” rozumiane Jest zazwyczaj dwojako: rzeczowo i czyn­nościowo; w pierwszym znaczeniu cho­dzi o wytwór np. praca dyplomowa, w drugim o działalność. W ujęciu potocz­nym przez pracę rozumie się podejmo­wanie wysiłków w celu wykonania cze­goś użytecznego, określonej rzeczy czy usługi. Jej przeciwstawieniem Jest zaba­wa, kontemplacja inne czynności, któ­re człowiek wykonuje dla nich samych, a nie z myślą o zewnętrznym celu. Praca Jest zasadniczym warunkiem ist­nienia ludzkości, stanowi materialną podstawę życia społecznego, występuj* we wszystkich epokach Jako działalność ważna, poddana społecznej kontroli-Obowiązek pracy był Jednak w różny sposób rozłożony na członków społeczeń­stwa; zależało to od ustroju polityczne­go, warunków ekonomicznych i praca ulega stałym przeobrażeniom i po­działowi, który Jest ważnym procesem społecznym, wpływającym na zróżnico­wanie położenia ludzi w społeczeństwie. Dzieli się ona na różne zajęcia powią­zane ze sobą, z których część ma cha­rakter prostych czynności może być wykonywana bez specjalnego przygoto­wania, część natomiast ze względu na skomplikowany charakter wymaga wpra­wy, umiejętności i wiedzy. Ten drugi rodzaj zajęć bywa zazwyczaj nazywany zawodem. W odczuciu społecznym za­wody nie są sobie równe, Jedne są wyżej, inne niżej cenione, co wynika z tradycji, z dostrzegania różnic w wa­runkach pracy, wynagrodzeniu, zapew­nianym uznaniu. W społeczeństwach uprzemysłowionych praca wykonywana Jest najczęściej w zorganizowanych in­stytucjach, zatrudniających wielu ludzi, np. w fabrykach, szpitalach, szkołach, bankach. W tych warunkach Jako nowy zawód wyodrębniają się czynności kie­rownicze.Umiejętność pracy, sposoby Jej organi­zowania, narzędzia, urządzenia technicz­ne, a także wyprodukowane dobra są elementami kultury danego społeczeń­stwa. Kultura Jest wytworem społeczne­go współżycia ludzi, obejmuje wspólnie cenione wartości, które przekazywane są następnym pokoleniom w procesie wy­chowania. Kultura pracy Jest częścią tego dorobku, która powstała w procesie pracy. Obejmuje narzędzia pra­cy Jej metody, a także wzory życia wzory osobowe, które ludzie chcą w pracy dzięki pracy zrealizować. Idea­łem dobrego pracownika Jest człowiek mający takie cechy, Jak uczciwość, so­lidność, koleżeńskość, zaangażowanie. Przyswojenie sobie zasad dobrej roboty. « więc postępowania sprawnego, skutecz­nego i wydajnego. Przyjęliśmy zasadę, ze praca Jest obowiązkiem każdego oby­watela i podstawą przyznawanego mu znania, a Jej warunki tak powinny się tlenić, aby stała się źródłem osobiste­go zadowolenia i dumy z osiągnięć. Mię­dzy postulatami a faktycznymi zwycza­jami pracy zachodzą jednak rozbieżnoś-Poziom umiejętności zawodowych, wykorzystania wiedzy, zainteresowania odpowiedzialności nie zawsze Jest Rodny z założeniami, co uważane Jest za przejaw niskiego poziomu kultury pracy.Zachowania się ludzi w pracy podlegają stałym ocenom, które odwołują się do norm technicznych, ekonomicznych, po­litycznych, a także moralnych. Moralność pracy obejmuje wy­obrażenie o tym, co dobre, a co złe w postępowaniu ludzi w toku wykonywa­nia pracy. Jej elementami są oceny, normy, wzory postępowania ideały osobowe regulujące zachowanie się Jed­nostek, stosunki między Jednostkami a społeczeństwem grupami społeczny­mi. Podstawą moralności pracy nie są przepisy i regulaminy, lecz poczucie moralne wspólne ludziom danej kultury i pozwalające ocenić zachowania się w pracy w takich kategoriach, Jak spra­wiedliwość, godność osobista, prawo do szczęścia, do pomocy itp. W niektórych zawodach zasady moralne są wyraźnie sformułowane i rozpowszechniane Jako etyka zawodowa. , praca wykonywana przez pracowników pozbawionych środ­ków produkcji zmuszonych do sprze­dawania swojej siły roboczej kapitali­stom w celu wytwarzania dla nich — wartości dodatkowej. Praca nie zawsze była p.n. Do istnienia kategorii p.n. ko­nieczne są dwa warunki: pozbawienie pracownika własności środków produk­cji i jego wolność osobista. Dlatego praca niewolnika nie była p.n.: niewol­nik nie mógł sprzedać swojej siły robo­czej, gdyż sam był towarem. Robotnik, mając wolność osobistą, może to uczy­nić; towarem Jest jego siła robocza. Na zewnątrz stosunki między robotni­kiem a kapitalistą przedstawiają się Jako stosunki między wolnymi, a nawet nie­zależnymi ludźmi, z których Jeden do­browolnie sprzedaje, drugi zaś nabywa określony towar. W rzeczywistości ro­botnik działa w stanie przymusu, przy czym chodzi tu o przymus ekonomicz­ny: pozbawiony środków produkcji i utrzymania musi on sprzedawać swoją silę roboczą. „Rzymski niewolnik — pi­sze Marks — przykuty był do swego pana łańcuchem, robotnik najemny przy­wiązany Jest do swego niewidzialnymi nićmi”. Sprzeczność między pracą a ka­pitałem Jest jedną z głównych sprzecz­ności kapitalizmu. praca wydatkowa­na na wytworzenie produktów niezbęd­nych do utrzymania pracownika i jego rodziny, czyli reprodukcji Jego siły ro­boczej; jest to praca wydatkowana w ciągu niezbędnego czasu pracy, której efektem Jest produkt niezbędny pro­dukt niezbędny i produkt dodatkowy. W społeczeństwie kapitalistycznym, w którym siła robocza jest towarem, p.n. służy do odtworzenia wartości siły ro­boczej. W społeczeństwie socjalistycznym p.n. określana Jest również mianem ,.pracy dla siebie”. |praca wydat­kowana w sferze produkcji materialnej, czyli praca zmierzająca do opanowywa­nia i przeobrażania zasobów i sił przy­rody w celu zaspokajania potrzeb ludz­kich. P.p. tworzy produkt społeczny i dochód narodowy.W poszczególnych formacjach społeczno–ekonomicznych treść pojęcia „p.p.” nie jest identyczna. W społeczeństwie kapi­talistycznym p.p. Jest pracą tworzącą wartość dodatkową, a zatem spełnia, poza ogólnym warunkiem praca w sfe­rze produkcji materialnej Jeszcze Jeden warunek. Dlatego pojęcie p.p. w społe­czeństwie kapitalistycznym należy trak­tować dwojako. Marks pisał, że trzeba mówić o pracy istotnie obiektywnie produkcyjnej i p.p. tylko z kapitalistycz­nego punktu widzenia. W społeczeństwie socjalistycznym dwoistość ta nie istnie­je; wszyscy pracownicy produkcji mate­rialnej pracują dla siebie, dla społeczeń­stwa. Nie oznacza to jednak, że praca wszystkich pracowników w społeczeń­stwie socjalistycznym Jest produkcyjna; istnieje tu również podział na p.p. i pracę nieprodukcyjną. Szczegółowe zakwalifikowanie wszyst­kich rodzajów pracy z punktu widzenia tego podziału Jest skomplikowane, na­stręcza wiele trudności i jest przedmio­tem dyskusji. Pojęcie „p.p.” nie Jest przy tym niezmienne i sztywne; zmienia się ono i rozszerza wraz z rozwojem koope­racji pracy. Produkcyjna Jest bowiem praca Już wówczas, gdy występuje w obrębie szerokiego zespołu produkcyjne­go rozumianego nie w sensie przynależ­ności organizacyjnej, który Jako całość uczestniczy w wytwarzaniu Jakiegoś pro­duktu, ale wewnątrz którego istnieje da­leko posunięty podział funkcji. Marks pisał: „Sam kooperacyjny charakter pro­cesu pracy rozszerza więc z konieczności pojęcie pracy produkcyjnej Ażeby pracować produkcyjnie, nie trzeba już samemu przykładać ręki. Wystarczy być organem robotnika łącznego, pełnić któ­rąkolwiek z jego podfunkcji”. Powszechnie przyjmuje się, że p.p. Jest nie tylko praca przy pozyskiwaniu dóbr przyrody rolnictwo, przemysł wydo­bywczy ich przetwarzaniu przemysł przetwórczy, budownictwo, lecz również praca związana z przewożeniem i roz­prowadzaniem tych dóbr transport ła­dunków, obrót towarowy, gdyż jest to niejako przedłużenie procesu produkcji, tj. wykonywanie funkcji produkcyjnych w sferze wymiany i podziału. Praca w transporcie handlu nie tworzy nowych produktów, ale powiększa wartość pro­duktów Już istniejących. Zakres p.p. w transporcie i handlu jest węższy niż w przemyśle, rolnictwie i budownictwie. Le­nin uważał transport i handel za gałęzie „na poły produkcyjne”. Praca w Innych dziedzinach admini­stracja i wojsko, oświata, nauka, ochro­na zdrowia, kultura i sztuka uważana jest na ogół za nieprodukcyjną. Poglądy w tej kwestii nie są w pełni skrystali­zowane i dość wyraźnie ewoluują. Doty­czy to zwłaszcza roli nauki i techniki, a także funkcji organizacji i zarządzania w produkcji dóbr materialnych. Coraz częściej wysuwa się postulat rozszerze­nia zakresu pojęcia „robotnika zbioro­wego” o pracowników zatrudnionych np. w instytutach naukowych pracujących bezpośrednio na potrzeby poszczególnych działów produkcji materialnej. Podział na p.p. i pracę nieprodukcyjną nie pokrywa się bynajmniej z podziałem na pracę fizyczną umysłową W warunkach rozwiniętej produkcj społecznej linia podziału między praca, fizyczną a umysłową Jest dość płynna i zaciera się coraz bardziej. Trzeba do­dać, że praca zakwalifikowana formalni w ustawodawstwie Jako umysłowa sprowadza się nieraz do wykonywanW prostych, mechanicznych czynności, na­tomiast praca zaszeregowana Jako fi­zyczna wymaga niekiedy dużego wysił­ku myślowego, dużej uwagi i przygo­towania. Przy dokonywaniu podziału na p.p. i pracę nieprodukcyjną nie można też stosować kryterium użyteczno i społecznej. Praca społecznie uży­teczna może nie być produkcyjna; np. społecznie bardzo pożyteczna praca le­karza Jest w sensie ekonomicznym nie­produkcyjna.Marksistowska nauka o p.p. pracy nie­produkcyjnej ma wielkie znaczenie teoretyczne i praktyczne. Teoria p.p. stanowi podstawę nauki o dochodzie na­rodowym, dając kryterium odróżniania gałęzi, w których dochód narodowy jest tworzony, od gałęzi, w których Jest on tylko spożywany.

[Głosów:1    Średnia:5/5]

Comments

comments