Etapy rozwoju socjalizmu
Socjalizm nie może ani zwyciężyć, ani rozwijać się w sposób żywiołowy, samorzutnie, lecz tylko w rezultacie urzeczywistnienia dyktatury proletariatu, niezbędnej do zdławienia oporu obalonych klas wyzyskiwaczy i — co najważniejsze — do przeobrażenia ekonomiki, całego życia społecznego na zasadach socjalistycznych i komunistycznych.Ekonomiczne prawa socjalizmu nie działają żywiołowo. Fakt, że wymogi tych praw mogą być urzeczywistnione tylko w rezultacie świadomego wykorzystywania ich przez społeczeństwo, jest sam przez się k o-niecznością obiektywną. Ekonomika socjalizmu, oparta na własności społecznej występującejw dwóch formach, rozwija się planowo i wymaga, aby społeczeństwo przestrzegało tej planowości, koordynowało wszystkie gałęzie i strony produkcji, wymaga scentralizowanego w skali całego społeczeństwa kierowania jej rozwojem.Społeczeństwo socjalistyczne nie jest jeszcze wolne od przeżytków przeszłości. Jego siły wytwórcze i wydajność pracy nie osiągnęły jeszcze takiego poziomu, który zapewniałby obfitość dóbr materialnych i realizację komunistycznej zasady podziału. Istniejąca jeszcze sprzeczność między wzrastającymi potrzebami ludzkości a osiągniętymi w każdym danym momencie możliwościami ich zaspokojenia jest rozwiązywana poprzez nieustanne rozwijanie i udoskonalanie materialno-technicznej bazy komunizmu. Praca nie stała się jeszcze dla wszystkich członków społeczeństwa pierwszą potrzebą życiową. Wszystko to warunkuje właśnie konieczność stosowania socjalistycznej zasady podziału według pracy. Do realizowania zaś tej zasady konieczna jest kontrola ze strony społeczeństwa.A zatem z faktu, że społeczeństwo socjalistyczne posiada jeszcze niedostateczny stopień dojrzałości pod względem ekonomicznym i że dla rozwinięcia jego gospodarki do poziomu zabezpieczającego materialne możliwości realizowania zasad komunizmu potrzebna jest kontrola społeczeństwa nad miarą pracy i miarą spożycia, wynika konieczność zachowania państwa i jego funkcji gospodarczo-organizacyjnej, jego stale wzrastającej roli w życiu ekonomicznym. W. I. Lenin wskazywał: „Państwo będzie mogło obumrzeć całkowicie wtedy, kiedy społeczeństwo urzeczywistni zasadę: każdy według swoich zdolności, każdemu według jego potrzeb , tzn. kiedy ludzie do takiego stopnia przywykną do przestrzegania zasadniczych reguł współżycia i kiedy praca ich będzie tak wydajna, że dobrowolnie pracować będą według zdolności”.Dlaczego kontrola i kierowanie rozwojem ekonomiki ze strony społeczeństwa socjalistycznego ma polityczny, państwowy charakter, a interesy ekonomiczne urzeczywistniają się poprzez interesy polityczne? Wynika to przede wszystkim z faktu, że społeczeństwo radzieckie rozwija się w warunkach istniejącego jeszcze świata kapitalistycznego. Współistnienie dwóch światowych systemów społecznych oznacza walkę toczącą się w sferze polityki, ekonomiki i ideologii. Nasze budownictwo gospodarcze jest dziedziną walki o zwycięstwo socjalizmu nad kapitalizmem w skali światowej. W. I. Lenin mówił już w 1920 r. „Na to pole walka została przeniesiona w skali światowej. Jeżeli zadanie to wykonamy — wówczas wygramy w skali międzynarodowej z całą pewnością i ostatecznie. Dlatego zagadnienia budownictwa gospodarczego nabierają dla nas znaczenia zupełnie wyjątkowego” .A zatem już na skutek samego tylko faktu współistnienia i pokojowego współzawodnictwa systemu socjalistycznego z systemem kapitalistycznym nasze budownictwo gospodarcze ma klasowy, polityczny charakter, a polityka ekonomiczna partii i państwa radzieckiego ma wyjątkowo doniosłe znaczenie. W jeszcze większym stopniu dotyczy to okresu współczesnego, czasów, w których już praktycznie rozwiązywane jest podstawowe zadanie ekonomiczne ZSRR. Na XXI Zjeździe partii N. S. Chruszczow stwierdził: „Gospodarka — to najważniejsze pole, na którym rozwija się pokojowe współzawodnictwo socjalizmu z kapitalizmem,i jesteśmy zainteresowani w tym, aby w możliwie najkrótszym czasie zwyciężyć w tym współzawodnictwie” .Jeśli chodzi o formułę F. Engelsa o obumieraniu państwa, to, jak wiadomo, wysuwając ją Engels miał na myśli warunki, które powstaną w rezultacie jednoczesnego zwycięstwa socjalizmu we wszystkich lub w głównych krajach kapitalistycznych. Ponieważ, jak dotąd, takie obiektywne warunki w świecie jeszcze nie powstały, więc słuszna w zasadzie formuła Engelsa nie może mieć zastosowania do dzisiejszych czasów. Proklamować obumieranie państwa jako praktyczne zadanie społeczeństwa socjalistycznego na obecnym etapie, jak to robią rewizjoniści, to znaczy wyrzekać się świadomie głównego narzędzia, za pomocą którego może być odniesione zwycięstwo socjalizmu w skali światowej.Tym bardziej zgubne byłoby przyjęcie nastawienia na obumieranie państwa wówczas, gdy socjalizm umocnił się tylko w jednym — naszym kraju. Państwo radzieckie było pierwszym i przez długi czas jedynym państwem socjalistycznym wśród wrogich państw kapitalistycznych. Sformułowana przez J. W. Stalina teza o konieczności umacniania państwa socjalistycznego, znajdującego się w otoczeniu – kapitalistycznym, była twórczym rozwinięciem marksizmu, wyrazem głębokiego pojmowania ducha marksizmu-leninizmu. W ogóle trzeba stwierdzić, iż po prostu wyssane z palca jest twierdzenie rewizjonistów, jakoby Stalin uważał, że państwo w ogóle nie obumiera i że trzeba je stale umacniać we wszystkich dziedzinach życia. Powszechnie wiadomo, że Stalin mówił o obumieraniu realizowanej przez państwo radzieckie funkcji wojskowegoucisku wewnątrz kraju w związku z likwidacją klas wyzyskiwaczy oraz o obumieraniu państwa w warunkach całkowitego zwycięstwa komunizmu na całym świecie. Proces obumierania państwa już się u nas odbywa. Jednakże obecnie, aczkolwiek restauracja kapitalizmu w krajach obozu socjalistycznego jest już niemożliwa, międzynarodowa burżuazja jeszcze zaciekle przeciwstawia się wzrostowi sił socjalizmu, istnieje więc nadal realna groźba imperialistycznej agresji. Kapitalistyczne państwa nawet w okresie pokoju nasyłają do krajów socjalistycznych w celu osłabienia ich siły swoich agentów, szpiegów, dywersantów itd. Dlatego też niedorzecznością byłoby mówić o całkowitym obumieraniu państwa socjalistycznego w obecnych warunkach, a zwłaszcza o obumieraniu takiej funkcji państwa, jak obrona przed napaścią z zewnątrz. Dzisiaj jeszcze istnieje konieczność umacniania siły obronnej państwa radzieckiego, udoskonalania i rozwijania jego sił zbrojnych, wszystkich organów, pomnażania jego potencjału ekonomicznego. „Byłoby grubym błędem, lewackim wyskokiem — mówił N. S. Chruszczow — gdybyśmy już teraz osłabili nasze państwowe organa zarządzania, zlikwidowali organa przymusu… które obecnie są głównie organami obrony przed zakusami wrogów zewnętrznych” .Tylko wtedy socjalizm odniesie decydujące zwycięstwo nad kapitalizmem, i to w skali światowej, kiedy zostanie złamany opór światowej burżuazji i nie będą nam już grozić próby przywrócenia kapitalizmu, dopiero wtedy państwo socjalistyczne całkowicie obumrze. Droga do obumarcia państwa prowadzi poprzez wszechstronne umacnianie go. Jest to jedna z prawi-dłowości rozwoju państwa socjalistycznego. „Jesteśmy za obumieraniem państwa — mówił J. W. Stalin. — I jesteśmy zarazem za umocnieniem dyktatury proletariatu, będącej najsilniejszą i najpotężniejszą władzą spośród wszystkich władz państwowych, które dotychczas istniały. Najwyższy rozwój władzy państwowej w celu przygotowania warunków do obumierania władzy państwowej — oto sformułowanie marksistowskie” .Konieczność istnienia państwa ze względu na zewnętrzne warunki wynika także z charakteru nowych stosunków międzynarodowych powstałych na skutek przekształcenia się socjalizmu w system światowy. Pojawiła się nowa funkcja państwa socjalistycznego — organizowanie politycznej, ekonomicznej i kulturalnej pomocy wzajemnej między krajami socjalistycznymi. Wzajemna braterska współpraca tych krajów umacnia siłę ekonomiczną, pozycję polityczną i suwerenność narodową każdego z nich, co także warunkuje polityczny, państwowy charakter ich stosunków wzajemnych.Jeśli zaś chodzi o warunki wewnętrzne, konieczność istnienia państwa w ustroju socjalistycznym wynika z istnienia narodów socjalistycznych, które łączą stosunki o charakterze politycznym. Konieczność istnienia państwa w ustroju socjalistycznym jest przede wszystkim wynikiem klasowej struktury społeczeństwa. Ekonomiczne poczynania społeczeństwa socjalistycznego mają charakter polityczny, ponieważ dotyczą interesów i wzajemnych stosunków między klasami społeczeństwa socjalistycznego — robotnikami i chłopami. W ustroju socjalistycznym konieczne jest kierowanie chłopstwem, całym społeczeństwem przez klasę robotniczą, jako najbardziej przodującą, zorganizowaną i świadomą. W kierownictwie tym tkwi właśnie istota państwa socjalistycznego. W. I. Lenin wskazywał, że „dyktaturę sprawuje zorganizowany w Radach proletariat, którym kieruje komunistyczna partia bolszewików…” , „dyktaturę może urzeczywistnić tylko ta awangarda, która wchłonęła w siebie rewolucyjną energię klasy.A zatem we współczesnych warunkach radzieckie społeczeństwo socjalistyczne musi mieć silne, kierowane przez partię państwo ludowe, które jest jeszcze potrzebne do obrony przed wrogami zewnętrznymi zdobyczy socjalizmu oraz do kierowania budownictwem komunistycznym.Obiektywna prawidłowość rozwoju państwa socjalistycznego polega na stałym wzrastaniu roli jego organów ekonomicznych oraz funkcji gospodarczo-organi-zacyjnej, rozwijających się bardziej niż inne jego funkcje wewnętrzne i organy. W przemówieniu wygłoszonym w sprawie programu na I Zjeździe Rad Gospodarki Narodowej w maju 1918 r. W. I. Lenin wskazywał:„Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że im dalej rozwijać się będą zdobycze Rewolucji Październikowej, im bardziej pogłębiać się będzie przewrót zapoczątkowany przez tę rewolucję, im trwalsze będą podstawy zdobyczy rewolucji socjalistycznej i umocnienie ustroju socjalistycznego, tym większa, tym wyższa stawać się będzie rola rad gospodarki narodowej, które — jedyne spośród wszystkich instytucji państwowych — mają zachować trwałą pozycję, która będzie tym trwalsza, im bliżsi będziemy wprowadzenia ładu socjalistycznego, im mniej będzie potrzebny aparat czysto administracyjny, aparat kierujący właściwie tylko admini-stracją. Aparatowi temu sądzone jest po ostatecznym złamaniu oporu wyzyskiwaczy, po tym, jak masy pracujące nauczą się organizować produkcję socjalistyczną — temu aparatowi administracji we właściwym, ścisłym, wąskim tego słowa znaczeniu, aparatowi starego państwa sądzone jest obumrzeć, natomiast aparatowi typu Najwyższej Rady Gospodarki Narodowej sądzone jest wyrastać, rozwijać się i krzepić, wypełniając sobą całą najważniejszą dziedzinę działalności zorganizowanego społeczeństwa” .Sformułowana przez W. I. Lenina prawidłowość wzrastania gospodarczo-organizacyjnej roli państwa radzieckiego znalazła konkretyzację i dalsze uzasadnienie — w zastosowaniu do okresu rozwiniętego budownictwa komunizmu — w uchwałach i materiałach XXI Zjazdu partii. N. S. Chruszczow stwierdza w swoim referacie, że w warunkach komunizmu państwo obumrze, funkcje zarządzania społecznego utracą swój charakter polityczny i przekształcą się w bezpośrednie kierowanie sprawami społeczeństwa. Jednakże i w okresie komunizmu zachowają się niektóre funkcje społeczne, analogiczne do obecnych funkcji państwowych, lecz różniące się od nich pod względem charakteru i sposobu realizacji. Zagadnienie obumierania państwa jest problemem rozwoju socjalistycznej państwowości i komunistycznego samorządu społecznego. Przede wszystkim w warunkach komunizmu zachowa się funkcja gospodarczo-organizacyjna — podstawowa funkcja państwa socjalistycznego. Przyszłe wysoko zorganizowane społeczeństwo komunistyczne będzie odczuwało przede wszystkim potrzebę organizowania życia społecznego. Nie ulega wątpliwości, że pozostaną i rozwiną się organy planowania. Przyszła własność komunistyczna bezwzględnie będzie wymagać kierowania gospodarką przez generalny ośrodek ekonomiczny. Oczywiście, że wraz z obumieraniem państwa funkcja gospodarczo-organizacyjną zatraci swój polityczny, państwowy charakter. Ze względu na sposób jej urzeczywistnienia funkcja ta stanie się bezpośrednim kierowaniem ekonomiką społeczną przez naród .