Działalność kółek rolniczych
Kółka rolnicze odgrywają coraz większą rolę w organizowaniu produkcji rolnej i rozwijaniu zespołowych form mechanizacji rolnictwa. Dzięki pomocy udzielanej przez agronomów gromadzkich odegrały one poważną rolę w realizacji planu nasiennego. Podobnie wzrasta udział kółek w zwalczaniu szkodników i chorób roślin.W ub. r. zorganizowano w wielu kółkach wydobycie1 wykorzystanie w postaci nawozowej przeszło 130 tys. ton kompostów torfowo-obornikowych.Kółka rolnicze, szczególnie na Ziemiach Zachodnich, przejęły blisko 100 tys. ha gruntów PFZ, z których znaczna część została już zagospodarowana, co przynosi kółkom pokaźne dochody.Na dzień 30 września br. znajdowało się w kółkach rolniczych 13 143 zestawów traktorowo-maszynowych, 13 020 agregatów omłotowych oraz wiele innych maszyn rolniczych. Wartość tego sprzętu osiągnęła przeszło2 mld zł. Zestawy traktorowo-maszynowe rozmieszczone są w 7 186 kółkach, z tym że w 44 proc. wsi znajduje się po jednym zestawie, a w pozostałych po 2 i więcej, podczas gdy jeszcze w ub. r. liczba kółek posiadających po 1 zestawie wynosiła około 80 proc. Liczba kółek posiadających dzisiaj 3 i więcej traktorów wynosi około 20 proc.Pomyślnie przebiega proces koncentracji sprzętu w 55 gromadach rozwijających kompleksową mechanizację. W tych gromadach na 1 zestaw traktorowy przypada 145 ha użytków rolnych, a ogólna ilość traktorów zakupionych przez kółka w tych gromadach przekroczyła1 100 sztuk. Z usług traktorów i maszyn skorzystało tam w br. przeszło 40 proc. ogółu rolników.Zwiększający się park maszynowy w kółkach rolniczych wymaga równoległego rozwijania i umacniania zaplecza technicznego, zdolnego zapewnić pełną sprawność traktorów i maszyn. Decydująca rola w tej dziedzinie przypada POM. Dla zapewnienia operatywnego dokonywania drobnych remontów konieczne jest szybkie organizowanie przez kółka kuźni, a w rejonach o większym nagromadzeniu sprzętu maszynowego — również międzykół-kowych warsztatów naprawczych.Przy koncentracji sprzętu traktorowo-maszynowego występują jeszcze poważne dysproporcje między ilością nabywanych traktorów a ilością maszyn towarzyszących, przede wszystkim — uprawowych. Niepełny zestaw maszyn towarzyszących poważnie ogranicza racjonalne wykorzystanie traktorów.Wartość usług wykonanych przez kółka rolnicze na rzecz rolników wyniosła w ub. r. według sprawozdań 333 min zł, w tym za usługi sprzętem traktorowo-maszy-nowym około 226 min zł. W br. tylko za 3 kwartały wartość usług maszynami i innej działalności gospodarczej kółek szacować można na około 500 min zł.W ub. r. działalność gospodarcza kółek rolniczych przyniosła 73 min zł nadwyżki. Kółka, korzystając z FRR, stają się poważną organizacją gospodarczą, która już pod koniec przyszłego roku będzie dysponować wielkim społecznym majątkiem o wartości około 4 mld zł. Przychody uzyskiwane z wykonywanych usług i innej działalności gospodarczej przekroczą znacznie w br. sumę lfe mld zł, a w roku przyszłym — 1 mld zł. W tych warunkach racjonalna, zdrowa gospodarka finansowa staje się w działalności gospodarczej kółek rolniczych sprawą najważniejszą.A jednak w tej dziedzinie jest wiele nieporządku, czę-sto brak troski o majątek społeczny, niedostateczne zrozumienie podstawowych zasad tej gospodarki.Do najczęściej występujących braków zaliczyć można: wysokie zadłużenie użytkowników za wykonane usługi, dochodzące w niektórych kółkach do kilkudziesięciu tys. zł. Ogólną kwotę nie zapłaconych należności szacuje się na około 80 min zł. Kółka rolnicze rzadko stosują przedpłaty na zamówione prace,zaleganie w odprowadzaniu środków na fundusz amortyzacyjny i fundusz remontowy,nieprzestrzeganie przez część kółek obowiązującego cennika, a z drugiej strony, nie odpowiadające istniejącym możliwościom wysokie płace traktorzystów, gospodarzy maszyn itp.,nieprowadzenie na bieżąco rachunkowości w kółku, nieporządek w ewidencji wykonanych prac, częste wypadki niepobierania pokwitowań za wykonane prace.Wszystkie wymienione braki nie usunięte w porę mogą doprowadzić do deficytowej działalności kółek, do uszczuplania majątku społecznego zamiast jego stałego powiększania, do powstawania trudności finansowych uniemożliwiających normalną eksploatację sprzętu technicznego i jego odnawianie.Słuszna polityka koncentracji sprzętu w poszczególnych wsiach i gromadach przyniosła już pozytywne rezultaty. Jednakże w ramach ogólnie słusznej polityki szereg rad narodowych i PZKR przydzieliło traktory poszczególnym kółkom bez dostatecznej analizy, jak wygląda gospodarka dotychczas posiadanym sprzętem i jakie istnieją możliwości wykorzystania dalszych traktorów i maszyn. Wskutek tego w tych kółkach ma miejsce niepełne wykorzystanie traktorów, a w niektórych z nich przepracowany czas średnio na 1 traktor w ciągu 3 kwartałów osiąga zaledwie 200—300 godzin.Kółka rolnicze dysponujące 4—5 traktorami i odpo-wiednimi zestawami maszyn stają się już poważnym przedsiębiorstwem gospodarczym. Jest to dla nich zupełnie nowa i nie znana dotychczas działalność. Ogromna większość kółek gospodarkę w takich rozmiarach prowadzi w pełni dopiero pierwszy rok. Uczą się one tej nowej roli, nabierają dopiero doświadczeń. Udzielenie im w tej dziedzinie jak najbardziej konkretnej pomocy jest najważniejszym zadaniem związków kółek rolniczych, należy to również do ważnych zadań rad narodowych. Sprawom tym dużą uwagę poświęcić powinny instancje partyjne.Ważnym instrumentem kontroli i pomocy kółkom rolniczym w prowadzeniu prawidłowej gospodarki finansowej powinna być działalność Banku Rolnego, w którym prowadzone są^ rachunki FRR i funduszu amortyzacyjnego, a także SOP, prowadzące rachunki bieżące kółek.Nie można zapewnić porządnej i prawidłowej gospodarki finansowej w kółku rolniczym, zwłaszcza w takim, które posiada już 3—4 zestawy traktorowe lub które rozwija inną gałąź gospodarki, jeśli na miejscu nie będzie księgowego, który byłby w stanie skrupulatnie i na bieżąco prowadzić księgowość, dopilnować systematycznego i prawidłowego sporządzania dokumentacji odzwierciedlającej w pełni przebieg działalności gospodarczej. Wyszkolenie lub doszkolenie niezbędnej ilości takich księgowych jest pilnym zadaniem związków kółek rolniczych i rad narodowych.Środki FRR należące do poszczególnych wsi oddawane są do dyspozycji kółek rolniczych. W ich ręce składany jest wielki majątek, który służyć ma potrzebom wsi, który jest potężną dźwignią postępu w rolnictwie i wzrostu produkcji rolniczej. Zarządy kółek rolniczych odpowiedzialne są przed swymi członkami, przed wszystkimi chłopami w swej wsi za troskliwą opiekę nad powierzonym sobie sprzętem, za rozsądne i uczciwe gospodarowanie nim. Słuszne jest, zwłaszcza w kółkach prowadzą-cych szerszą działalność gospodarczą, powierzanie prowadzenia różnych działów gospodarki czy różnych czynności poszczególnym członkom kółka, jednakże nie może to zastąpić systematycznego działania samorządu: zarządu, komisji rewizyjnej i ogólnego zebrania członków kółka.Rozszerzając i doskonaląc działalność w dziedzinie mechanizacji rolnictwa, kółka rolnicze powinny w 1962 r. z nie mniejszą energią rozwijać wszystkie inne formy działalności pomagające we wzroście produkcji rolnej i w rozwijaniu potrzeb społecznych wsi.Zrobiony został poważny wysiłek w realizacji programu nasiennego. Ażeby jednak włączyć wszystkie gospodarstwa chłopskie do systemu planowej wymiany kwalifikowanych nasion zbóż i sadzeniaków, trzeba jeszcze dokonać niemałej pracy. Kółka rolnicze stanowią tu bardzo ważne ogniwo. Ostateczny bowiem rezultat działania całego systemu w zakresie nasiennictwa zależy od tego, jak przebiega wymiana nasion w każdej wsi.Wzrosną w roku przyszłym zadania kółek rolniczych w organizowaniu walki ze szkodnikami roślin i chwastami.W roku tym kółka rolnicze powinny przejąć do zagospodarowania dalszych kilkadziesiąt tys. ha gruntów PFZ.Przodujące kółka rolnicze zainicjowały nową formę zagospodarowania PFZ. Sąsiadujące ze sobą kółka tworzą na większych obszarach takich gruntów międzykółkowe ośrodki rolne, które są zespołowymi gospodarstwami0 rozwiniętej produkcji roślinnej i zwierzęcej.Okres jesiehno-zimowy powinien być wykorzystany dla oceny wyników działalności każdego kółka rolniczego. Trzeba przede wszystkim ujawnić wszystkie braki1 ustalić sposoby ich usunięcia. Przy opracowaniu planu pracy kółka na rok przyszły należy w pełni wykorzystać zdobyte doświadczenia w wykorzystaniu parku traktorowego i w realizacji innych poczynań gospodarczych.Rozwijająca się działalność kółek rolniczych wymaga stałej pomocy ze strony fachowców związków kółek, rad narodowych oraz instytucji gospodarczych, których działalność związana jest z rolnictwem.Spółdzielczość produkcyjnaNajważniejszym zadaniem w dziedzinie spółdzielczości produkcyjnej pozostaje nadal umocnienie istniejących gospodarstw zespołowych. Liczba spółdzielni produkcyjnych w ostatnich latach nie uległa większym zmianom. Równolegle z organizowaniem nowych gospodarstw spółdzielczych rozwiązywane były spółdzielnie nie prowadzące i nie zamierzające prowadzić zespołowej gospodarki lub takie, których działalność była całkowicie sprzeczna z zasadami statutu spółdzielczego. Równocześnie występowały częste zmiany w składzie członków spółdzielni, co utrudniało stabilizację gospcdarki zespołowej.Mimo tych trudności, w wyniku wprowadzenia w szerszym zakresie mechanizacji, właściwego nawożenia, korzystnych zmian w strukturze upraw oraz staranniejszego wykonywania zabiegów agrotechnicznych, gospodarstwa zespołowe uzyskują systematycznie zwiększające się plony roślin uprawnych. Spółdzielnie wprowadziły na większą skalę reprodukcję materiału siewnego, uprawę roślin kontraktowanych, jak burak cukrowy, jęczmień browarny, rośliny oleiste itp. Zagospodarowały też one około 100 tys. ha gruntów PFZ.W ostatnich dwóch latach zaznaczył się rozwój zespołowej produkcji zwierzęcej. Obsada bydła na 100 ha użytków rolnych wynosi obecnie 40,2 sztuki, a trzody chlewnej — 61,7 sztuki. Wzrosła też średnia wydajność mleka od 1 krowy z 2 126 litrów w 1957 r. do 2 338 litrów w 1960 r.Wzrost produkcji pozwolił spółdzielniom na uzyskanie wyższych dochodów.Spółdzielnie zwiększyły nakłady na inwestycje zespołowe oraz wprowadziły odpisy na amortyzację sprzętu rolniczego. Odpisy na fundusz inwestycyjny i społeczny oraz na amortyzację sprzętu rolniczego wyniosły 22,2 proc. dochodu podzielnego.Ogółem w ub. r. na cele inwestycyjne wydatkowano 1 000 zł w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych, z czego około 30 proc. stanowią środki własne spółdzielni. Przeciętny dochód podzielony na 1 rodzinę w ub, r. wyniósł 17 705 zł, nie wliczając dochodu z działki przyzagrodowej.Mimo wyraźnego wzrostu produkcji spółdzielczej i umocnienia się gospodarstw zespołowych nadal poważny odsetek spółdzielni produkcyjnych pozostaje znacznie w tyle za postępem technicznym, jaki w ostatnich latach dokonuje się w PGR. Dotychczas część spółdzielni posiadających dobre warunki do rozwoju produkcji prowadzi gospodarkę sposobami, które niewiele odbiegają od tradycyjnych, stosowanych w gospodarstwach indywidualnych. Brak w tych spółdzielniach odpowiedniego sprzętu, nowoczesnych budynków i urządzeń oraz fachowego kierownictwa produkcją.Poważną przeszkodą w rozwoju gospodarki zespołowej w niektórych spółdzielniach jest również nadmiernie rozbudowana gospodarka przyzagrodowa członków. W konsekwencji prowadzi to do ograniczania rozmiarów produkcji zespołowej.Obok tych niedociągnięć jedną z głównych słabości spółdzielni produkcyjnych jest istnienie poważnej liczby małych gospodarstw zespołowych (prawie 50. proc. spółdzielni posiada mniej niż 100 ha gruntów), do których przypływ nowych członków jest minimalny.Należy dołożyć wszelkich starań, aby spółdzielnie produkcyjne stały się przodującymi, przykładowymi gospodarstwami na wsi.Umocnienie małych spółdzielni powinno polegać na intensyfikacji produkcji, powiększaniu areału zespołowego przez przyjmowanie nowych gospodarstw i zagospodarowanie gruntów PFZ.Przy organizowaniu nowych spółdzielni należy dążyć, aby skupiły one znaczną część gospodarstw na wsi, aby obszar gruntów zespołowych obejmował co najmniej 100 ha, a wielkość masywów umożliwiła stosowanie nowoczesnych maszyn rolniczych. Ważne znaczenie posiada stworzenie zdrowych gospodarstw spółdzielczych w powiatach, w których nie ma spółdzielni produkcyjnych mogących służyć za przykład dla ogółu chłopów.Dwie są podstawowe formy statutowe działalności spółdzielni. Pierwsza z nich powinna przewidywać prowadzenie zespołowej gospodarki w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej przy ograniczaniu gospodarstwa przyzagrodowego do 2 sztuk bydła i określonej statutem liczby pozostałego inwentarza. Druga — prowadzenie gospodarstwa zespołowego tylko w zakresie produkcji roślinnej, przy jednoczesnym uspółdzielczeniu koni i większych maszyn. Obszar działki przyzagrodowej nis może przekraczać w obu formach spółdzielni 0,6 ha.W związku z tym przed instancjami partyjnymi, radami narodowymi i organami samorządowymi spółdzielczości produkcyjnej stoi zadanie okazania tym spółdzielniom, które nie włączyły koni do gospodarki zespołowej, pomocy w przejściu na statutową formę gospodarki.W celu wprowadzenia zasad racjonalnej gospodarki majątkiem zespołowym spółdzielnie powinny wprowadzić pełne odpisy od posiadanych środków produkcji według faktycznego ich zużycia, przy równoczesnym zwiększeniu środków własnych na cele inwestycyjne. By rozszerzyć możliwości inwestycyjne, należy w spółdzielniach produkcyjnych nie prowadzących zespołowej hodowli zmienić stosowane dotychczas ulgi w obowiązkowych dostawach żywca i ustalić wymiar w wysokości 75 proc. normy powiatowej dla gospodarstw indywidualnych, pozostawiając dotychczasową normę w spółdzielniach prowadzących wspólną hodowlę. Zwiększone tą drogą środki powiększą FRR znajdujący się w dyspozycji spółdzielni produkcyjnych.Dla przyspieszenia intensyfikacji produkcji należy skoncentrować nakłady inwestycyjne w większych obszarowo spółdzielniach przez zaopatrzenie ich w nowoczesne maszyny rolnicze. Wymaga to zapewnienia odpowiednich kredytów. Okres ich spłaty powinien być przystosowany do możliwości płatniczych gospodarstw zespołowych.Spłata kredytów zaciągniętych na budownictwo gospodarcze powinna następować po 6-letnim okresie karencji i być rozłożona na 30 lat.W celu ułatwienia spółdzielniom włączenia koni do zespołowej gospodarki należy dotację państwową na pierwszą oborę, chlewnię i owczarnię rozciągnąć również na stajnię.Ważnym warunkiem rozwoju zespołowej gospodarki jest zapewnienie wszystkim spółdzielniom pomocy fachowej.Spółdzielniom o powierzchni powyżej 200 ha gruntów należy zapewnić fachowe kierownictwo, przydzielającim na koszt państwa agronomów o wysokich kwalifikacjach — na stanowiska kierowników produkcji. Mniejszym spółdzielniom porad fachowych udzielać powinni agronomowie gromadzcy. Za całość pomocy fachowej udzielanej spółdzielniom odpowiadać powinny rady narodowe i ich wydziały rolnictwa.