Biznes

Biznes

ogólny ekwiwalent po­wszechnie i trwale wyrażający war­tość wszystkich towarów i bezpośrednio na nie wymienialny. Jest zjawiskiem historycznym; w gospodarce natural­nej nie było go w ogóle; powstał spon­tanicznie na pewnym szczeblu żywio­łowego rozwoju wymiany towarowej, kilka tysięcy lat przed naszą erą. W cią­gu wieków istnienia zmienia się jego postać, znaczenie poszczególnych funk­cji oraz rola w gospodarce i życiu spo­łecznym. P. jest zjawiskiem społecznym. „Nie przyroda tworzy pieniądz, podob­nie jak nie tworzy bankierów czy kursu dewiz” K. Marks wywodzi się z to­waru. W długotrwałym procesie rozwo­ju form wyrażania wartości warto­ści formy rolę ekwiwalentów pełniło Przejściowo w różnych miejscach i róż­nych okresach kilkadziesiąt rozmaitych towarów. W końcu społeczna funkcja ogólnego ekwiwalentu zrosła się po­wszechnie i trwale z towarem, który był dzięki swym właściwościom stosun­kowo najlepiej przystosowany do Jej Pełnienia. Okazały się nim kruszce szla­chetne: srebro złoto, a ostatecznie zło­to, które stało się wobec tego towarem Pieniądzem Początkowo kruszce szlachetne w cha­rakterze zwykłego towaru i p. występo­wały w tej samej postaci. Również Jako p. szły na wagę. Z biegiem czasu pie­niężne sztaby kruszcu zostały zastąpio­ne przez monety z pieczęcią władzy pie­niężnej określającą ich nazwę zawar­tość materiału pieniężnego, te zaś w dalszej kolejności historycznej — przez papierowe znaki wartości pieniądz papierowy. Zarówno p. złoty, jak i pa­pierowy bywa zastępowany w obiegu przez p. bankowy, który powstaje w wy­niku rozwoju kredytu bankowego, jest obowiązkowo zamieniany przez banki na p. gotówkowy lub tylko za pośred­nictwem banku może obsługiwać wy­mianę. W warunkach waluty złotej p. bankowy stanowiły przede wszystkim wymienialne na złoto banknoty . Obecnie występuje głów­nie w postaci natychmiast płatnych wkładów na rachunkach czekowych w krajach rozwiniętego kapitalizmu obsłu­gują one większość transakcji bądź w postaci niezamlenialnego na p. go­tówkowy p. żyrowego, krążącego z kon­ta na konto klientów banku podstawo­wa forma rozliczeń między naszymi przedsiębiorstwami uspołecznionymi. W gospodarce światowej występuje wyraź­na tendencja do coraz szerszego zastę­powania ostatecznego p. gotówkowego przez p. bankowy, dlatego chcąc mieć pełny obraz pieniężnej strony procesu wymiany nie powinno się pomijać p. bankowego w analizach obiegu pienięż­nego bez względu na to, jak rozstrzy­ga się kwestię sporną dotyczącą uzna­wania go za p. czy tylko za jego surogat.Obowiązek wymienialności p. bankowe­go wymaga, aby jego masa pozostawała w określonym stosunku ilościowym do ostatecznego p. gotówkowego. Zwyczaj lub ustawa określa na podstawie prak­tycznego doświadczenia minimalną wy­sokość rezerwy gotówki, Jaką musi utrzymywać bank, aby zagwarantować w normalnych warunkach wymienial­ność. Im niższy Jest ten ułamek rezerw minimalnych, tym więcej p. bankowe­go może pojawić się w systemie banko­wym. W warunkach obiegu p. banko­wego występuje rodzaj dwustopniowej odwróconej piramidy: na mniejszej podstawie p. gotówkowego opiera się więk­sza od niej masa p. bankowego. Monety bito w mennicy, która była otwarta dla wszystkich posiadaczy krusz­cu system mennicy otwartej bądź tylko dla władz pieniężnych system mennicy zamkniętej. Masa banknotów wymie­nialnych na monety złote musiała pozo­stawać w określonym stosunku ilościo­wym do zasobów kruszcu pieniężnego. W tych warunkach całkowitą podaż p. określały w ostatecznym rachunku za­soby złota. W trakcie rozwoju historycz­nego związki podaży p. papierowego z rezerwami kruszcowymi coraz bar­dziej się rozluźniają manipulowanie nią stanowi Jeden ze sposobów oddzia­ływania na przebieg procesów gospodar­czych pieniądz neutralny. Istota p. wyraża się w Jego funkcjach; dwie pierwsze wśród niżej wymienio­nych są podstawowe, konstytuują poję­cie p. Jako ogólnego ekwiwalentu. Funkcja miernika wartości polega na tym, że za pośrednictwem p. wyraża się w cenach wartość wszyst­kich towarów w Jednoimiennych wielko­ściach, Jednakowych pod względem ja­kości i porównywalnych pod względem ilości. Tą drogą przejawia się „immanentny miernik wartości towarów: czas pracy K. Marks. Do wyrażenia ceny towarów nie jest potrzebny p. realny. Do wypełnienia funkcji miernika war­tości wystarcza p. wyobrażony, ideal­ny, występujący jako abstrakcyjna Jed­nostka rachunkowa. Pozostałe funkcje może pełnić tylko p. realny. Na pod­stawie tego, że równocześnie p. obiega realnie w procesie wymiany, w ideal­nym mierzeniu wartości znajdują wyraz stosunki istniejące w rzeczywistości mię­dzy towarami a p.Oprócz wartości p. złotego czy pa­pierowego wyrażonej w złocie występu­je siła nabywcza pieniądza, wyraża­jąca się w ogólnym poziomie cen to­warów. Siła nabywcza p., pojęcie Jako­ściowo różne od wartości p., również nie musi pokrywać się z nią ilościowo; może np. zmieniać się, gdy wartość p. pozo­staje bez zmian.P. może spełniać funkcję miernika war­tości tylko Jako Jednostka określonej wielkości. Wielkość Jednostki pienięż­nej, czyli skalę cen, ustala władza pie­niężna. W warunkach waluty złotej ustalała, Ile Jednostek pieniężnych bij» się z kilograma złota, czyli ile złota wiera Jednostka pieniężna podzielona mniejsze części. Skalę cen stanowlja w tym przypadku określona masa złotą zawarta w Jednostce pieniężnej bądź M nią wymienialna. parytety złota usta. lone przez władze państwowe w warun­kach p. papierowego mają jako skale cen Jedynie charakter nominalny. Funkcję środka cyrkulacji spełnia p. pośrednicząc w wymianie. Cyrkulację stanowi całokształt zazębia­jących się wzajemnie przeobrażeń to­waru w p. i p. w towar, wyrażanych skrótowo w formule T—P—T. Przekształ­cając bezpośrednią wymianę towaru na towar w akt kupna-sprzedaży p. prze­zwycięża Jej ograniczoność związaną z tym, że dochodziła ona do skutku Je­dynie wtedy, gdy obaj kontrahenci po­trzebowali nawzajem swoich towarów. Równocześnie jednak za pośrednictwem p. powstaje możliwość oderwania się aktu kupna od aktu sprzedaży, braku równowagi między popytem a podażą, kryzysów nadprodukcji. Dlatego w ana­lizie realizacji towarów nie wolno ab­strahować od p., jak to faktycznie czy­nił np. Say Saya prawo rynku. Jako środek cyrkulacji p. spełnia rolę służebną w stosunku do wymiany to­warów. Towarowa strona procesu cyr­kulacji, przede wszystkim wysokość cen towarów, określa pieniężną stronę cyr­kulacji, masę oblegającego p. pienią­dza obieg, nie zaś odwrotnie, jak sądzą zwolennicy ilościowej teorii pieniądza pieniądza teoria ilościowa. P. służy jako środek czyli gromadzenia i przecho­wywania wartości w formie pieniężnej. Tezauryzacja może być celem samym w sobie, kiedy chodzi o zawładnięcie bogactwem w jego ogólnej formie. P. opuszcza wówczas sferę cyrkulacji, sta­je się bierny na długi okres i przekształ­ca się w skarb. Do roli tej najlepiej na­daje się złoto. Po II wojnie światowej ok. 4% złota wydobytego w świecie kapitalistycznym dostaje się do skarb­ców prywatnych tezauryzatorów, a by­wają i takie lata, w których tezauryza­cja i zużycie technlczno-przemysłowe pochłania całe wydobycie. Gromadzenie p. może być poza tym wywołane przez sam proces cyrkulacji, mianowicie nie­nokrywanle się w czasie i w wielkości £upna ze sprzedażą. W tym wypadku nie jest puszczany w obieg przez Jego właścicieli tylko czasowo. Podstawowa część tego rodzaju funduszy pienięż­nych centralizuje się w warunkach roz­winiętego systemu kredytowego w ban­kach staje się potencjalnie p. czyn­nym, mogącym obsługiwać wymianę to­warów innych jednostek gospodarczych; w kapitalizmie stanowi poza tym po­tencjalny kapitał pieniężny. W roli tej występuje Już p. we wszystkich swoich postaciach. Dzięki kredytowi gro­madzony p. może pozostawać równocześ­nie środkiem cyrkulacji. Przechodzenie masy p. od postaci czynnej do biernej odwrotnie ma ważne znaczenie dla re­gulowania rozmiarów obiegu pienięż­nego.Przy spłacie wszelkich zobowiązań dłużnych p. występuje Jako środek płatniczy. Sprzedaż kredytowa ułat­wia realizację towarów. Zaciągnięcie zobowiązań oddziela Jednak od Ich spła­ty określony czas. Zmiany siły nabyw­czej p. w tym czasie odbijają się zgoła inaczej na sytuacji dłużników i wierzy­cieli i zwiększają dodatkowo możliwości zakłócenia równowagi rynkowej. Roz­wój stosunków kredytowych stanowi podstawę pojawienia się i rozpowszech­nienia kredytowych narzędzi cyrkulacji weksle, banknoty, czeki oraz wzajem­nego kompensowania należności zobo­wiązań clearing, rozliczenia bezgotów­kowe oszczędzając coraz bardziej p. go­tówkowy. Funkcja p. Jako środka płat­niczego w trakcie rozwoju gospodarcze­go zyskuje na znaczeniu w stosunku do funkcji środka cyrkulacji tezauryzacjl.Jako pieniądz światowy p. spełnia wymienione Już poprzednio funk­cje, z tym zastrzeżeniem że odnoszą się one do wymiany międzynarodowej. W tym przypadku odznacza się przede wszystkim tym, że występuje wyłącznie w naturalnej postaci towarowej złota na wagę. „Sposób jego istnienia staje się adekwatny jego pojęciu” K. Marks. w tej postaci pozostał do dzisiaj osta­tecznym środkiem wyrównywania rozli­czeń na rynku światowym. Omówione funkcje p. są jego funkcjami ogólnymi, charakterystycznymi dla gospodarki to warto-pieniężnej w ogóle. W poszcze­gólnych formacjach społeczno-ekono-mlcznych obsługują one różne stosunki produkcji. W warunkach kapitalizmu p. przekształca się w kapitał i wszystkie Jego funkcje obsługują proces krążenia kapitału kapitału ruch okrężny, czyli proces produkcji, realizacji i przywłasz­czenia wartości dodatkowej. P. stano­wi tu narzędzie wyzysku. Wraz ze szczy­towym rozwojem towarowego charakteru produkcji w tym ustroju p. staje się największą potęgą i „otwiera wszystkie drzwi”. „Robienie pieniędzy” staje się najważniejszym motywem działalności gospodarczej i nie tylko gospodarczej. Gospodarka socjalistyczna zachowuje charakter towarowo-pieniężny. Członko­wie społeczeństwa otrzymują swój udział w dochodzie narodowym w postaci p. i wymieniają go zgodnie ze swoimi pre­ferencjami na poszczególne towary usługi. Na rynku środków konsumpcji p. funkcjonuje w pełni Jako ogólny ekwi­walent. Równocześnie gospodarka socja­listyczna redukuje znaczenie p. jako no­siciela niezależnej potęgi ekonomicznej społecznej. Zanika tu częściowo jedna z cech p. Jako ogólnego ekwiwalentu, mianowicie bezpośrednia wymienialność na wszystkie towary. Podstawowe środki produkcji nie są przedmiotem wymiany rynkowej, co wraz z likwida­cją systemu wyzysku najemnej siły ro­boczej usuwa możliwości przekształcania się p. w kapitał Jako środek przywłasz­czania rezultatów cudzej pracy. W sto­sunkach między państwem a przedsię­biorstwami socjalistycznymi p. Jest wy­korzystywany przede wszystkim jako środek organizacji i kontroli produkcji społecznej i podziału.

[Głosów:1    Średnia:4/5]

Comments

comments