ABSTRAKCYJNA

ABSTRAKCYJNA

Celowa działalność człowieka polegająca na przekształcaniu dóbr przy­rody i przystosowywaniu ich do zaspo­kajania potrzeb ludzkich. Wg określenia Marksa „praca jest przede wszystkim procesem zachodzącym między człowie­kiem a przyrodą, procesem, w którym człowiek poprzez swoją działalność rea­lizuje, reguluje i kontroluje wymianę materii z przyrodą”. W procesie tym — Jak pisał Marks — człowiek przeciwsta­wia się przyrodzie sam Jako siła przy­rody. P. odegrała zasadniczą rolę w pro­cesie kształtowania człowieka, rozwijania doskonalenia Jego zdolności fizycznych i umysłowych. Proces p. zawiera trzy elementy: celową działalność, czyli sa­mą p., — przedmiot pracy oraz na­rzędzia pracy. Szczególną wagę mają: celowe działanie posługi­wanie się narzędziami. Marks podkreśla zwłaszcza moment celowości p. Pod tym względem działanie czło­wieka przewyższa działanie zwierząt, mi­mo że niektóre z nich dokonują czyn­ności podobnych do czynności człowie­ka; np. pająka można przyrównać do tkacza, a pszczoła — Jak mówi Marks — budową swoich komórek woskowych mogłaby zawstydzić niejednego budow-niczego-człowieka. Człowiek Jednak przystępując do działania, zna Jego cel i świadomie go urzeczywistnia. Wyrazem celowego działania było wytworzenie narzędzi i świadome posługiwanie się nimi; to właśnie wyodrębniło człowieka ze świata zwierzęcego. „Praca — pisze Engels — rozpoczyna się wraz ze spo­rządzeniem narzędzi”. P. jest podstawą i warunkiem istnienia ludzkości; Jest ona „powszechnym warunkiem wymiany ma­terii między człowiekiem a przyrodą, wiecznym naturalnym warunkiem życia ludzkiego, a przeto czymś niezależnym od jakiejkolwiek formy tego życia, na­tomiast czymś wspólnym wszystkim Je­go formom społecznym”. To najogól­niejsze ujęcie kategorii p. nie oznacza, że formy i charakter p. nie ulegają zmianie w rozwoju historycznym. P. jest kategorią historyczną i społecz-n ą. Proces p. nie sprowadza się Jedynie do odziaływania człowieka na przyrodę; odbywa się on zawsze w określonych warunkach społecznych. W procesie tym ludzie wchodzą ze sobą w określone wzajemne związki stosunki produkcji, od właściwości których zależy charak­ter p.We wspólnocie pierwotnej istnieje wspólna p. wynikająca ze społecznej własności środków produkcji; wspól­ny Jest też podział produktów p.; spo­łeczeństwo jest bezklasowe, nie ma w nim wyzysku; proces p. jest bardzo pry­mitywny, oparty na prostych formach współpracy kooperacja prosta. Nie­wolnictwo Jest pierwszą formacją anta-gonistyczną, w której występuje wyzysk p.; podstawą istnienia rozwoju tej for­macji jest p. niewolników. W feudalizmie bezpośredni wytwórca chłop pańszczyźniany dysponuje narzę­dziami p.; natomiast przedmioty p. są własnością feudała; bezpośredni wytwór­ca Jest częściowo zainteresowany p. i JeJ wynikami, ale w zasadzie dominuje przymus pozaekonomiczny brak wolnoś­ci osobistej.W kapitalizmie p. przybiera charakter pracy najemnej: robotnik Jest czło­wiekiem wolnym, lecz pozbawiony środ­ków produkcji musi sprzedawać swoją siłę roboczą kapitaliście przymus eko­nomiczny; wyzysk p. występuje tu W różnych formach i Jest ukryty pod po­wloką ..Płacy za Pracę” pozornie wyda­je się, że opłacana Jest cała p. w _ socjalizmie, opartym na społecznej własności środków produkcji, charakter p ulega zasadniczej zmianie; nie ma tu Klas antagonlstycznych, siła robocza przestaje być towarem, znika wyzysk. p zorganizowana Jest planowo w skali całego społeczeństwa; uważana Jest za obowiązek każdego członka społeczeń­stwa socjalistycznego. Prawem ekono­micznym socjalizmu Jest podział wg p. prawo podziału wg pracy; szeroko stosuje się bodźce materialnego zain­teresowania; jednocześnie gwarantuje się Każdemu obywatelowi prawo do p.; zni­ka charakterystyczne dla stosunków ka­pitalistycznych bezrobocie. W społe­czeństwie socjalistycznym obowiązuje za­sada: „od każdego wg jego możliwości, każdemu wg Jego pracy”. W fazie komu­nizmu obowiązywać będzie zasada: „każ­dy wg swych zdolności, każdemu wg potrzeb”.W warunkach gospodarki towarowej proces p. Jest zawsze procesem tworze­nia — wartości użytkowej wartości. W tworzeniu wartości użytkowych ucze­stniczy nie tylko sama p., ale i siły przyrody. Praca — mówi W. Petty — jest ojcem materialnego bogac­twa, a ziemia matką. Jeśli natomiast chodzi o wartość, to p. Jest jej Jedynym źródłem. Teoria wartości opartej na p. jest fundamentem ekonomii marksistow­skiej, a sposób ujmowania roli p. Jest Jednym z głównych aspektów różniących Ja. od ekonomii burżuazyjnej. Problem wartościotwórczej roli p. ma doniosłe znaczenie społeczne kwestia prawa udziału poszczególnych klas społecznych w podziale produktu społecznego. Kategorię p. można rozpatrywać z róż­nych punktów widzenia. Dwie strony Procesu p. tworzenie wartości użytko­wych i wartości wiążą się z charak-e r e m p. jako pracy konkretnej Pracy abstrakcyjnej. W społeczeń­stwie prywatnych wytwórców towarów P- występuje jednocześnie Jako praca Prywatna i praca społeczna. P. przeróżne formy; rozmaity Jest stopień kwalifikacji p. Niekwalifikowaną p. reśla się mianem — pracy prostej, kwalifikowaną terminem pracy złotnej. o wielkości wartości towaru nie cyduje nakład p. każdego wytwórcy,lecz nakład pracy społecznie niezbęd­nej. W procesie produkcji p. dzieli się na pracę niezbędną i pracę dodat­kową, w produkcji kapitalistycznej p. dodatkowa tworzy — wartość dodatkową przywłaszczaną przez kapitalistów. P. wydatkowaną w danym procesie produk­cji nazywa się pracą żywą, natomiast p. ucieleśnioną w towarach pracą uprzedmiotowioną. Istotny Jest wreszcie podział p. na — pracę produkcyjną — pracę nieprodukcyjną. praca w ogó­le, rozumiana Jako wydatkowanie ludz­kiej siły roboczej w znaczeniu fizjolo­gicznym, niezależnie od konkretnej for­my tego wydatkowania, Jednorodna pra­ca ludzka tworząca wartość towarów. Praca ludzka ma dwoisty charak­ter: z jednej strony Jest to zawsze praca o określonej specjalności, związa­na z odpowiednimi kwalifikacjami, czyli praca konkretna; z drugiej zaś każda praca, niezależnie od Jej konkretnej formy, oznaczająca wysiłek organizmu ludzkiego, zużywanie energii, napięcia umysłowego i psychicznego oraz mięśni człowieka. W tym właśnie sensie stano­wi ona jednorodną pracę ludzką — p.a. P.a. Jest kategorią historyczną, związaną z gospodarką towarową. W procesie wymiany towarów następuje wzajemne przyrównywanie pracy ucieleśnionej w różnych towarach, dokonuje się sprowa­dzenie Jej do Jednorodnej pracy ludz­kiej. „Sprowadzanie takie — pisze Marks — wydaje się abstrakcją, lecz jest to abstrakcja, która w społecznym procesie produkcji dokonuje się codzien­nie”. Kategoria p.a. oznacza nie tylko zrównanie różnych rodzajów pracy; wy­raża ona także fakt, że praca każdego wytwórcy jest cząstką całej — pracy społecznej. W gospodarce towarowej opartej na prywatnej własności środków produkcji istnieje sprzeczność między p.a. a pracą konkretną: wyraża ona sprzeczność między -» pracą prywatną a pracą społeczną.Odkrycie dwoistego charakteru pracy Jest historyczną zasługą Marksa. Sam Marks stwierdzał, że Jest to fundament Jego teorii ekonomicznej, że na „teorii0 dwoistym charakterze pracy opiera się całe pojmowanie faktów”. Odkrycie to pozwoliło Marksowi wykryć sprzeczności prostej gospodarki towarowej oraz gos­podarki kapitalistycznej. nadwyżka pracy ponad tą, która Jest niezbędna do zapew­nienia środków do życia pracownikowi1 Jego rodzinie; praca wydatkowana w ciągu dodatkowego czasu pracy i wy­twarzająca produkt dodatkowy pro­dukt niezbędny produkt dodatkowy. P.d. Jest kategorią występującą we wszystkich ustrojach społecznych; Jest ona niezbędnym warunkiem rozwoju społeczeństwa. Marks wskazywał, że ,.praca dodatkowa w ogóle, Jako praca przekraczająca określone potrzeby, musi zawsze istnieć. Tylko że w systemie ka­pitalistycznym, niewolniczym itp. ma ona formę antagonistyczną towarzyszy Jej zupełne próżnowanie pewnej części społeczeństwa”. W formacjach tych re­zultaty p.d. przywłaszczają sobie właś­ciciele środków produkcji. P.d. Jest tam więc nie opłaconą częścią pracy bezpo­średniego wytwórcy. W ustroju kapita­listycznym p.d. służy wytwarzaniu — wartości dodatkowej. W odróżnieniu od poprzednich formacji społeczno-ekono-mlcznych niewolnictwa i feudalizmu wyzysk Jest tu bardziej zamaskowany. Pozornie wydaje się, Jakoby kapitalista płacił robotnikowi za cały czas Jego pracy; w istocie płaca robotnika najem­nego rekompensuje Jedynie wartość Jego siły roboczej. Stosunek p.d. pracyniezbędnej odpowiednik określastopień wyzysku siły roboczej. W ustroju socjalistycznym p.d. ma od­mienny charakter; Jej rezultaty nie są przywłaszczane przez wyzyskiwaczy, lecz służą całemu społeczeństwu; Jest ona określana mianem „pracy dla społeczeń­stwa”. Produkt dodatkowy „produkt dla społeczeństwa” wykorzystuje się na rozszerzanie produkcji, tworzenie re­zerw, utrzymanie sfery działalności nie­produkcyjnej.

[Głosów:1    Średnia:5/5]

Comments

comments